Ергали Сериктин аудармасы бабылдык бай
жүктеу/скачать 0,57 Mb. Pdf көрінісі
|
[pdf] Жорж С.Клейсон — Байлық кілті (1)
| Ең бай кісінің ең ежелгі
құпиясы: баю жолы Ежелгі Бабылда Арқат деген асқан бай кісі болыпты. Оның байлығы туралы сыбыс барлық жерде аңызға бергісіз əңгімеге айналыпты. Оның үстіне ол жомарттығымен атын əйгілепті.Ол садақа беруде де алдына жан салмапты, жанұясына да, өзіне де шығынданудан аянбаған.Соған қарамастан, оның табысы жыл сайын еселеніп отырыпты. Бір күні оған бала кезгі достары жиналып келіп, былай дейді: - Арқат, сен бізден гөрі жолың болған жігітсің. Сен Бабылдағы асқан байға айналдың, ал біздің үрерге итіміз, сығарға битіміз жоқ, кедейміз.Сенің қалаған сəнді киімді киюге де, таңдаған лəззəтпен рахаттануға да ықтиярың мол. Ал, біздер жанұямызбен бойымызға табылғанын іліп, асқа бұйырғанын ішіп жүрген жайымыз бар. Бірақ бір кезде бəріміз де бірдей едік қой.Бəріміз де бір ұстаздан тəлім алдық. Ойнағанымыз да – бір ойын. Сенің оқуда да, ойында да бізден озық болған кезің болмады. Соған қарамастан, сен соңғы жылдары қаладағы аса құрметті тұрғын болуға бізден гөрі бұрын қол жеткіздің. Сенің бізден артық еңбектенген жерің жоқ, жұмысың да біздікінен гөрі қиын емес.Ендеше, қанша тілесек те, тырбынсақ та, бізді емес, баянсыз бақтың барлық ырыс пен лəззəтқа бөленетіндей сені ғана таңдағаны қалай? Алайда, Арқат оларға мына сөздермен қарсы шығыпты: - Егер де сендер бəріміздің өспірім шағымыздан кейінгі ғұмырларыңда тек қана бейшара тірлікке сəйкес табыс тапсаңдар, онда - сендер байлық пен бақты қондыратын заңды білмегендерің болмаса оны ұстанбағандарың. Бақ дегеніміз – аса қатал да, ешкімге де ғұмыр бойы тұрақтамайтын ырыс.Керісінше, ол еңбек сіңірмей алтынмен апталған кез келген адамды күйретеді.Ол қалталылардың талайын керексіз шығынға жолықтырып, көп ұзамай, олардың таусылмайтын сұранысы пен қажетін өтеусіз қалдырады. Ал, кейбіреулері жұққан байлығын соншама тықпалап, шығынға барынша сараң болып, жұмсалғанның орнын толтырумен күндерін өткізеді.Мұның үстіне олар өмірлерін тонаушылардан қорқумен өткізіп, қонған бақ пен ырыстың рахатын көруден қалады. Еңбек етпей тапқан алтынды ғұмырының соңына дейін еселеп, бақыт пен рахатқа бөгіп өтетіндер де бар.Бірақ ондайлар мейлінше аз, олар туралы естігенім болмаса, кездестірмедім. Кездейсоқ бай мұраға ие болғандарды еске алыңдар да, менің айтқаным қаншалықты дұрыс екенін ойланып көріңдер. Арқаттың достары мұрадан байыған атақтыларды еске алды да, оның айтқандары бұлжымайтын шындық екеніне көздері жетті.Енді олар Арқаттың өзінен осыншама байлықты қалай жыйғанын айтып беруді сұрады.Арқат болса, сөзін əрі жалғады: - Жас кезімде бақыт пен ырысқа жолықтыратын біршама нəрсе көрдім.Бірақ оларға ие болуға тек қана байлық жəрдемдесетінін ұқтым. Байлық – енапат күш. Оның көмегімен көптеген нəрсені болдыру ықтимал. Үйіңді ең əдемі жиһазбен сəндеуге болады. Теңізде жүзіп, талай жерді аралау да соның арқасында мүмкін. Ондайда қияндағы елдің таңсығынан да рахат табасың.Зергерлерден таңдап жүріп ең керемет əшекей де сатып аласың.Зəулім тəухана (храм) да тұрғызасың. Жаның қалаған, іңкəр сезімің талай нəрсені істеуге əбден болады. Осының бəрін ұққан соң, мен өмір игілігінен өз несібемді алуды шештім.Өзгелердің рахатын қызықтаудан бас тарттым. Алба-жұлба киімді жаратпасам да, өзіме лайық киінуді мақұл көрдім. Кедейдің тағдырына көндіккім келмеді.Мына өмір тойына қонақ болғым келді. Өздерің білетіндей, мен кедей сатушының ұлы едім, жанұямыз үлкен болды да, мұрадан үміттену орынсыз еді. Өздерің айтқандай, дарынды қабылетіммен ерекшелене алмағасын, ойлағаныма ие болу үшін маған уақыт пен білім керек деп шештім. Уақытты алсақ, ол менде де басқалардағыдай ағыл-тегіл еді.Баю үшін уақыт сендерде де барынша жеткілікті болғаны рас қой.Бірақ та, сендердің бір ғана мадақ тұтатындарың жанұя ғана екенін өздерің де айттыңдар. Білімге келсек, оның екі түрі болатынын біздің дана ұстазымыз айтты емес пе: біреуін біз мектепте аламыз, ал келесісі біздің өмірлік тəжірибемізден туындайды. Сондықтан да мен байлықты қалай жыюды білгім келді жəне оны өзіме міндет қылдым.Төбемізде күн сəулесі барда өмірдің рахатын көрудің несі ерсі? Көлеңкелі дүниеге аттануға тура келерде уайым мен қайғының өзі келеді ғой. Мен жазбалар бөлімінде жазғыш болып жұмысқа тұрдым. Сөйтіп, күн сайын сазпарақтың ٭ бетін шимайлаумен сағаттар бойы бел жазбадым.Солай еңбектенумен апта артынан апта, ай соңынан ай өтсе де, табысым тақұл-тұқыл болып діңкем құрыды. Ас та, киім де, садақа да, басқасы да тапқанымды жұтты да тұрды. Бірақ баюды ешқашан да естен шығармадым. Бір күні қала əмірінің үйіне өсімгер ٭ Алғамыс келді де маған Оныншы заңды сазпараққа жазып беруді тапсырды да, былай деді: - Маған бұл заң екі күннен кейін керек, егер жұмыс мерзімде орындалса, мен саған екі жез бақыр ٭ берем. Мен болсам, барымды салдым, бірақ заң шұбатылған шұлғаудай ұзақ еді.Сөйтіп, Алғамыс екінші рет келгенде заң дайын болмады.Ол бұрқан- тарқан болып, маған сонша ренжіді, егер де оның құлы болғанымда, мені сабап тастар еді. Бірақ менің қала басын арқа тұтатыным болғандықтан, одан тайсалмастан былай дедім: - Алғамыс, сен аса бай адамсың. Баю жолын маған да айтып берші, мен түні бойы бел жазбастан, заңды сазпараққа түсіріп берейін. Ол күлімсіреді де, былай деді: - Сен нағыз алаяқ екенсің,бірақ мен бұл ұсынысқа келісем. Түні бойы мен бүкірейген күйі жұқалтақ кірпішшелерге заң жазумен болдым, білтешамның иісінен басым қақырайтындай ауырды,көзім бұлдырап, көрместей хал кештім. Дегенмен, тапсырымшы таң ата келгенде, сазға түсірілген заң əзір болды. |