Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік оңалту мен абилитациялауды ұйымдастыру тәжірибесі (№1 Арнайы мектеп-интернат үлгісінде) Жоспар
жүктеу/скачать 18,16 Kb.
|
дипл
|
Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік оңалту мен абилитациялауды ұйымдастыру тәжірибесі (№1 Арнайы мектеп-интернат үлгісінде) Жоспар: 1.1 Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік абилитациялау принциптері мен әдістері; 1.2 Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік абилитациялауды дамыту жолдары мен ұсыныстар; 1.3 Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік абилитациялау құқығы. 1.1 Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік абилитациялау процесі, принциптері мен әдістері Абилитация - мүгедектердің материалдық тәуелсіздікке қол жеткізуін және қоғамға кірігуін қоса алғанда, олардың әлеуметтік бейімделуі мақсатында олардың тыныс-тіршілігінің шектелуін жоюға немесе неғұрлым толық өтеуге бағытталған мүгедектердің тұрмыстық, қоғамдық, кәсіптік және өзге де қызметке қабілетсіздігін қалыптастыру жүйесі мен процесі. Абилитация реабилитациядан (қалпына келтіруден) гөрі кең мағынада қарастырылады және оңалту абилитация компоненттерінің бірі болып табылады. Абилитацияның негізгі бағыттары мыналарды қамтиды: 1) медициналық оңалту; 2) кәсіптік бағдарлауды және жұмысқа орналасуға жәрдемдесуді, өндірістік бейімделуді; 3) әлеуметтік-педагогикалық, әлеуметтік психологиялық және әлеуметтік-мәдени оңалтуды, әлеуметтік-тұрмыстық бейімдеуді қамтиды. "Абилитация" ұғымы да екіұшты түсініктерге ие. Бүгінгі таңда осы ұғымға жүгінетін авторлар арасында келісім жоқ. "Абилитация" ұғымы Дания мен Швецияда қолданылатын "нормализация" (нормализация) ұғымына жақын. Латын тілінен аударғанда "habilitation" сөзбе-сөз "құқықтар, мүмкіндіктер беру, қабілеттердің қалыптасуын қамтамасыз ету" дегенді білдіреді және ерте жастан қандай да бір физикалық немесе психикалық кемістігі бар адамдарға қатысты психиатрияда қолданылады. Абилитация туралы науқастың патологиялық жағдайы ерте балалық шақта пайда болған жағдайларда айту керек. Бұл адам өзін-өзі күту дағдыларына ие емес және қоғамдық өмірде тәжірибесі жоқ. Абилитация - бұл мүгедекке қалыпты жағдайға жақын өмір сүруге мүмкіндік беру үшін әртүрлі аспектілерге назар аударатын көпжақты процесс. Бұл тұрғыда қалыпты өмір дегеніміз мүгедектің функционалды шектеулері болмаған кезде өмір сүруін білдіреді. Бүгінгі таңда қоғам мен мемлекеттің алдында мүмкіндігі шектеулі адамдардың, атап айтқанда психикалық денсаулығының әлеуметтік қорғалуының кепілі болу, олардың қалыпты өмір сүруіне, оқуына және дамуына, кәсіби дайындығына, әлеуметтік ортаға бейімделуіне, яғни оларды абилитациялауға жағдай жасау міндетін алу өте маңызды міндет тұр. Саңырау және нашар еститін балалар қоғамдық мектепте оқи алмайды. Есту кемістігі бар балаларды абилитациялау қалдық есту және сақталған анализаторларды пайдалану есебінен жүреді. Танымдық іс-әрекет процесінде визуалды, тактильді және діріл сезімдерін қолдану ерекше маңызды. Саңырау немесе есту қабілетінің төмендеуі сөйлеудің қалыпты қалыптасуына кедергі келтіреді, бұл өз кезегінде ойлаудың дамуына теріс әсер етеді. Ойлаудың дамуы баяулайды. Біраз уақыт ол белгілі бір пішінде қалады. Оқытудың бастапқы кезеңдерінде мимикалық-ым-ишара сөйлеу кеңінен қолданылады. Осы негізде бала қоршаған шындықтың объектілері мен құбылыстары туралы түсініктерді игереді және айналасындағы адамдармен байланыс орнатады. Сурдопедагог саңырау балаларда айтылымды қалыптастыру мақсатында әдістер мен тәсілдерді қолданады. Бірте-бірте олар сөздер мен сөз тіркестерінің артикуляциялық бейнесін дамытады. Арнайы оқыту процесінде саңырау балалар сөйлеу материалын сұхбаттасушының ернінен оқу қабілетін де игереді. Еріннен айту және оқу дағдыларын игеру ұзақ және күрделі процесс. Сонымен қатар, науқас балаларда дактильді (саусақ) сөйлеу қалыптасады. Әр әріп саусақ саусақтарының белгілі бір позициясына сәйкес келеді Дактилология баланы еріннен айтуға және оқуға үйрету процесінде көмекші құралдардың бірі ретінде қызмет етеді. Саусақ ізінен импульстардың қосымша ағымы ауызша сөйлеуді қалыптастыруға ықпал етеді. Бұл дактильді кинестезиялар мен сөйлеу бір функционалды жүйені құрайтындығына байланысты. Саңыраулардың телефон байланысы үшін Морзе коды қолданылады: вибраторлардың көмегімен ұзын және қысқа сигналдар Саңыраулардың саусақтарына әсер етеді (діріл сезімін қолдану). Сурдопедагог есту қабілеті нашар адамдарда бар қалдық есту қабілетін дамытады. Есту қабілеті бұзылған балалардың сөйлеуді қабылдау мүмкіндігі дыбысты күшейтетін жабдықтың арқасында айтарлықтай артуы мүмкін. Сөйлеудің қалыптасуы басқа жоғары кортикальды функциялардың дамуымен қатар жүруі керек екенін есте ұстаған жөн. Соңғы жылдары сурдопедагогика нейрофизиология мен психологияның теориялық жетістіктерімен байытылды. Бұл ауызша сөйлеуді қалыптастыру әдістерін едәуір жақсартуға мүмкіндік берді. Саңырау балаларды оқыту кезінде қандай да бір талдағышты пайдаланумен шектелмеу керек. Ақпарат тапшылығын жеңу үшін "жалпы көпжақты коммуникацияны" пайдалану керек. Саңырау балаларды мүмкіндігінше ертерек үйрету керек, өйткені 3-4 жастан асқан саңырау бала өзінің барлық қабілеттерін дамыта алмайды. 1.2 Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік абилитациялауды дамыту жолдары мен ұсыныстар Мемлекеттік деңгейде психикалық қызметті реформалау, кешенді абилитациялық іс-шараларды енгізу, абилитациялық қызметтерге ерте араласу бағдарламаларын енгізу жөніндегі комиссия құру қажет. Психикалық ауытқулары бар адамдардың отбасылары ешқандай абилитациялық бағдарламалар алмайды және мұндай термин туралы бұрын-соңды естімеген. Сондай-ақ азаматтар Қазақстанда абилитация көрсету жөніндегі орталықтың бар екенін білмейді. Денсаулық сақтау саласындағы заңнамалық базаны өзгертуден басқа, ҚР Білім және ғылым министрлігінің нормативтік базасына түзетулер енгізу, сурдоаудармашы, реабилитолог, психотерапевт, эрготерапевт және т.б. сияқты мамандықтарға жоғары оқу орындарына гранттар бөлу мүмкіндігін қарастыру қажет. Ақпарттар негізінде бүгінгі таңда мұндай мамандар жеткіліксіз деген қорытындыға келуге болады. Мемлекет инклюзивті білім беруді дамытуы керек. Институционалдандыру және ментальді бұзушылықтары бар адамдарды қоғамға кіріктіру жөніндегі бастамаларды қолдау мақсатында стационарлардан тыс психикалық көмектің балама қызметтерін енгізуге бюджет бөлу қажет. Күндізгі стационарлар түрінде абилитация орталықтарын ашу қажет. Қазақстанның барлық азаматтарының мемлекет аумағында жұмыс істейтін қазіргі заманғы абилитациялық орталықтарға қолжетімділігін қамтамасыз ету қажет. Ментальді бұзушылықтары бар адамдарға сапалы көмек көрсету мақсатында ведомствоаралық өзара іс-қимыл, яғни мемлекеттік денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау және білім беру құрылымдары өкілдерінің үкіметтік емес сектормен бірлескен жұмысы қажет. Ментальді бұзушылықтары бар адамдарды абилитациялау жөнінде нақты әдістеме құру, азаматтық бастамаларды мемлекеттік қолдау деңгейін арттыру қажет. 1.3 Есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік абилитациялау құқығы Мүгедектерді оңалту саласындағы қызмет халықаралық келісімдер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасы шеңберінде регламенттеледі. "Психикалық мүгедектік" терминін қолданғанда психикалық немесе интеллектуалдық бұзылыстарды білдіреді. Бұл термин "психикалық ауру" ұғымына қарағанда аз стигматизация болып табылады. 3-бапқа сәйкес мүгедектердің құқықтары туралы Конвенцияның қағидаттарының бірі: мүгедектерді қоғамға толық және тиімді тарту және қосу, олардың ерекшеліктерін құрметтеу және адамдардың алуан түрлілігі мен адамзаттың бір бөлігін құрауыш ретінде қабылдау, қол жетімділік, мүгедек балалардың дамып келе жатқан қабілеттерін құрметтеу және мүгедек балалардың өз даралығын сақтау құқығын құрметтеу болып табылады. Сондай-ақ, 19-бапқа сәйкес, осы Конвенцияны ратификациялаған қатысушы мемлекеттер барлық мүгедектердің басқа адамдармен тең таңдау нұсқаларында әдеттегі тұрғылықты жерлерде өмір сүруге тең құқығын мойындайды және мүгедектердің осы құқықты толық іске асыруына және оларды қоғамға толық енгізуге және тартуға жәрдемдесу үшін тиімді және тиісті шараларды қабылдайды. Аталған құқық мүгедектердің басқа адамдармен тең дәрежеде тұрғылықты жерін таңдау, көрсетілетін қызметтерге, оның ішінде тұрғылықты жері бойынша қол жеткізу мүмкіндігін беруге, сондай-ақ социумнан оқшаулануына жол бермеуге бағытталған. Айта кету керек, 26-бап Конвенциядағы оңалту мен абилитацияға арналған, оған сәйкес ол мүгедектерге қатысты мемлекеттік саясаттың негізгі тұжырымдамасы болып табылады. Осылайша, қатысушы мемлекеттер мүгедектерге барынша тәуелсіздікке, толық дене, ақыл-ой, Әлеуметтік және кәсіптік қабілеттерге қол жеткізу және оларды сақтау, өмірдің барлық аспектілеріне толық енгізу және тарту үшін мүмкіндік беру үшін тиімді және тиісті шаралар қабылдайды. Осы мақсатта қатысушы мемлекеттер кешенді, әсіресе денсаулық сақтау, жұмыспен қамту, білім беру және әлеуметтік қызмет көрсету саласындағы абилитациялық және оңалту қызметтері мен бағдарламаларын ұйымдастырады, нығайтады және кеңейтеді; жеке адамның мұқтаждықтары мен күшті жақтарын көп бейінді бағалау үшін, сондай-ақ мұндай қызметтер мүгедектерді жергілікті қоғамдастыққа және қоғам өмірінің барлық аспектілеріне тартуға және қосуға ықпал етуі, ерікті сипатта болуы және мүгедектер тұратын жерлеріне, оның ішінде ауылдық аудандарда мүмкіндігінше жақын жерде қолжетімді болуы. Қазір оңалту психоневрологиялық диспансерлерде жүргізіледі, онда денсаулығының ақыл-ойы бұзылған адамдар асқынған жағдайда болады, қарқынды терапия алады, ремиссияға қол жеткізеді және шығарылады. Арнайы оңалту, тіпті одан да көп абилитация жоқ, өйткені оқытылған психологтар мен сертификатталған психотерапевтер жоқ. Психикалық бұзылулары бар адамдарды абилитациялаудың ерекшелігі-оны медициналық мекемелердің қабырғаларынан тыс жерде, яғни қоғамнан оқшауламай жүргізу қажеттілігі. Есту қабілеті бұзылған балаларды кешенді есту-сөйлеу және әлеуметтік оңалтудың негізі олардың есту қабілетін, сөйлеу тілін және коммуникативтік қабілеттерін дамытуға және рухани-адамгершілік тәрбиеге бағытталған жеке, топтық сабақтарды, көпшілік алдында сөйлеуді ұйымдастыру болып табылады. жүктеу/скачать 18,16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|