«Ғылыми ізденістің жалпы Әдіснамасы»
жүктеу/скачать 27,1 Kb.
|
Документ
Педагог қызметкерлер қызметін рейтингтік бағалау туралы ереже
|
Тұран-Астана университеті Астана қаласы Баяндама тақырыбы: «Ғылыми ізденістің жалпы Әдіснамасы» Автор:
Филология факультеті Кутенова Ботагоз Астана қаласы 2022 жыл Жоспар Ғылымның әдіснамалық білімі……………………………………3 Ғылымдық теорияның құрылымы…………………………………5 Ғылымның тәселдерімен амалдары……………………………….6 Пайдаланылған әдебиеттер…………………………………………7 Ғылымның әдіснамасы әрқашан ғылым философиясымен және таным теориясымен (гносеология), сондай-ақ жалпы логикамен және әсіресе ғылым логикасымен органикалық байланыста болды. Танымдық ойлау мен ғылыми-танымдық әрекеттің рационалды-рефлексиялық әрекетінің осы түрлерінің барлығы бір-бірімен тығыз байланысты және олардың кез келген жасанды демаркациясының мүмкін емес және өнімсіз болуы екіталай. Осыған қарамастан, барлық осы пәндердің жалпы контекстінде ғылым әдіснамасы тұжырымдамасы ғылыми қызметтің нақты тәжірибесіне барынша жақындатуға, ғылыми білімді құрудың конструктивті әрекет әдістерін анықтауға және артикуляциялауға бағытталған. Ғылыми таным – адамның шындықты игеруі зерттеушілер арасындағы өзара әрекеттестіктің құралдық делдалдық процесіне айналатын қызметтің институционалды бекітілген түрі. Мұндай өзара әрекеттестіктің тиімділігі, демек, ғылымның қайта өндірілуі мен дамуы ғылыми-танымдық процесті жүзеге асыру әдістері болып табылатын тұрақты когнитивтік тәжірибенің арқасында мүмкін болатын танымдық тәжірибе мен білімді жинақтау және беру арқылы қамтамасыз етіледі. Ғылыми әдістердің жүйелі түрде дамуы ғылымның әлеуметтік жүйе ретінде қалыптасуы мен дамуының ең маңызды шарты болып шығады. Ғылыми әдістерді қолдану ғылыми зерттеу процесін потенциалды қайталанатын процедураға айналдырады, бұл зерттеу нәтижелерінің сенімділігін қамтамасыз ету тұрғысынан принципті маңыздылыққа ие, өйткені соңғылары тексерілетін параметрлерге айналады. Сонымен қатар, ғылыми зерттеулерді қалыптасқан және түрлендіруге жататын ғылыми әдістермен делдал ету ғалымдарды даярлауға мүмкіндік береді және ғылымның кәсіби маман ретінде қалыптасуына жағдай жасай отырып, ғылыми-танымдық процесті мамандандырудың алғышарты болып табылады. еңбек бөлінісінің күрделі жүйесі бар және соның арқасында ғылыми-зерттеу ресурстарын шоғырландыруға және үйлестіруге қабілетті инфрақұрылым. Бастапқыда ғылым әдіснамасы таным әдістері туралы философиялық ілімі ретінде қарастырылады және логиканың құрамдас бөлігі ретінде кіреді. А.Арно мен П.Николастың «Порт-Рояль логикасында» талдау және синтез әдістері туралы ілім логикалық ілімнің соңғы бөлігі ретінде түсінілді. Логиканың әдіснамалық аспектісін сипаттай отырып, оның авторлары әлі күнге дейін ақиқат критерийлерін ажыратпайды, көбінесе формаға емес, пайымдаудың интуитивтік анықтығына сілтеме жасайды. Олардың көзқарасы бойынша, ақиқатты көрсетудің табиғи тәсілі логикалық емес, себептік, сондықтан «идеялардың табиғи байланысына» ұмтылу керек. Табиғи емес пайымдаудың мысалы - жанама дәлелдер Тек толық индукция білімнің дұрыс құралы болып табылады. Барлық математикалық пайымдаулар аналитикалық емес, тек алыпсатарлық жолмен белгілі аксиомалар ғана. Дәлелдеу аналитикалықтың белгісі: нақты және анық еместі аксиома ретінде қабылдауға болмайды, бірақ номиналды түрде белгілі болуы мүмкін. Авторлар анықтамалар теориясын Б.Паскальдан, ал әдіс туралы жалпы ілімді Р.Декарттан алады. Авторлар екі тақырыпты да жалпы логиканың «ең пайдалы және ең маңызды» бөлігі деп атайды. Анықтама бөлімінде олар жалпы қолданысқа сәйкес болу және атаудың анықтамасы мен заттың анықтамасы арасындағы қатаң айырмашылықты көрсетеді. Ал әдіс бөлімінде олардың екі түрі көрсетіледі: 1) Шындықты ашуға қызмет ететін талдау (шешу әдісі немесе ойлап табу); 2)Бұрыннан ашылған ақиқатты көрсетуге қызмет ететін синтез. Біріншісі, «арнайы ережелерге қарағанда, ақыл-ойдың түсінігі мен заттарды дұрыс бағалау қабілетінде», екіншісі, мәні бойынша анықтамалар, аксиомалар, дәлелдеу және әдістің өзі үшін ережелерді қосатын геометрияның аксиоматикалық әдісі. , ғылым негіздеріне декарттық көзқарасты көрсетеді. Логиканың ғылым ретінде құрамында ол тек ғылыми әдісті ғана емес, сонымен бірге ғылым ұғымының өзін де қарастыруды қамтиды. Әдіс ілімі ол үшін көрсету әдістерін талдау ғана емес, «осы әдістің қозғалысы — мәселенің мәнін қозғау болып табылады», ал әдіс «өзінің мазмұнының ішкі өзіндік қозғалысының формасын білу». Сонымен, логика диалектикамен және ғылыми танымның категориялық құрылымын зерттеумен сәйкес келеді, ал әдістің өзі мағыналы түрде түсініліп, ғылыми-теориялық білімнің әмбебап категориялық түрінде өздігінен қозғалу формасы болып шығады. Г.В.Ф.Гегельдің пікірінше, әдіс сыртқы форма ретінде емес, «барлық объективтіліктің жаны» ретінде «өзін-өзі тану ретінде өзін-өзі тану ұғымы ретінде қарастырылуы керек. объект субъективті де, объективті де жүйеге дейін кеңейіп, абстрактілі анықтамалардан тотал-тұтас жүйеге көтерілуде ашылады». Сонымен Г.В.Ф.Гегельдегі әдіс туралы ілім логикамен және ғылым ғылымымен сәйкес келетін метафизиканың бір бөлігі болып шығады. Объективті жаратылыстың философиялық түсінігі табиғат, қоғам және адамзатты қамтиды. Соған байланысты обьективті жаратылыстың осы үш элементіне білімнің үш сферасы нақты қарастырылады. Жаратылыс сферасына және зерттелетін ақиқат дүниенің түріне байланысты ғылыми білімнің үш бағытын анықтауға болады: жаратылыстану- табиғат туралы білім жүйесі, қоғамтану - қоғамдық емірдің түрлері мен формалары туралы білім жиынтығы, сонымен қатар адам-затты ойлау қабілеті бар жанды зат ретінде қарастыратын ойлау білімдерінің жүйесі. Табиғат туралы барлық білім жиынтығы жаратылыстану арқылы қалыптасады. Оның қүрылымы табиғат логикасының нақты көрінісі іспетті. Жаратылыс ғылымдарының білім жүйесі орасан зор және әр алуан. Мұнда заттар мен олардың қүрылысы, заттардың қозғалысы мен әрекеттесуі, химиялық элементтер мен қосылыстар, тірі материя мен тіршілік, Жер және Космос туралы білім жүйесі енеді. Жаратылыстанудың осы объектілерінен іргелі ғылыми жаратылыстану бағыттары бастау алады. Ғылым, білімнің қурылысын анықтай келе біз ғылымға толық анықтама бере алатындай мүмкіндікке жеттік. Сонымен, ғылым дегеніміз - арнаулы қоғамдық қызмет нәтижесінде алынып, дамыған және қолдану барысында қоғамның тікелей тәжірибелік күшіне айналған объективті шындықтың динамикалық жүйесі. Ғылыми-білімнің құрылымымен ғылым атқаратын функциялар тығыз байланысты. Олар бірнешеу: 1) түсіндіру - табиғат объектілері мен табиғат құбылыстарының мәнін ашып, түсіндіру; 2) жүйелеу - жиналған фактілік материалдарды сурыптап, бір жүйеге енгізу; 3) суреттеу - қоршаған жағдайдың байланыстары мен қасиеттерін сипаттап көрсету; 4) болжам жасау - дәл қазіргі кезде жүріп жатқан процестердің даму дәрежесін есепке ала отырып, болашаққа болжам жасау; 5) қорытынды жасау - табиғаттағы болып еткен, қазіргі кезде жүріп жатқан және болашақта күтілетін процестерді есепке ала отырып, ғылыми негізде қорытынды жасау; 6) жаңалық ашу - табиғаттың жаңа заңдарын ашу, жаңа ғылыми гипотезалар шығару; 7) өндірістік-тәжірибелік бағыт беру - алған білімді өндірісте, әлеуметтік басқаруда және тағы басқа салаларда қолдану мүмкіндігі; 8) дүниетанымдық - алған білімді әлемнің обьективті картинасымен байланыстыру. Адамзат өз тарихында сипаты бойынша сан алуан білімдерді жи-нақтады, ғылыми білім - сол білімдердің тек бір түрлі ғана болып са-налады. Сондықтан ғылымға қойылатын критерийлерді білу өте қажет. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. «Ғылым тарихы мен философиясы» Ж. А. Алтаев, Н.Ж. Байтенова т.б. Раритет, 2009 ж. 2.Алтаев Ж.А. Ғылым тарихы мен философиясы. Толықтырылып, өңделген. – Эверо 2011. – 468 бет. 3.Ібжарова Ш.А., Зəурбекова Л.Р. Ғылым тарихы мен философиясы: Оқу құралы – 2-ші басылым / Қазақ ұлттық аграрлық университеті. – Алматы, 2010. – 189 б. 4.Хасанов М.Ш., Петрова В.Ф., Б.А. Джамабева Ғылым тарихы мен философиясы, Алматы, Қазақ университеті, 2015. жүктеу/скачать 27,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|