Ғылыми жоба Жоба тақырыбы: Мырқы Исаевтың шығармашылық мұрасы

Одақтың сол сатира секциясында белгілі ақын Әбділдә Тәжібаевтың аузынан «Мысалшы Мырқы» деген атақ алған. Мырқы Исаев өлең мен мысалды өндіре жазған. Олардың көбісі аудандық, облыстық және республикалық газеттер мен журналдарда жарық көрді. Әсіресе, «Ара» журналы мен республикалық «Социалистік Қазақстан» газетінде «Мысал жолдары» деген рубрикамен бірнеше рет топтама мысалдары жарияланып, Мырқының мысалға деген бейімінің молдығы айқын аңғарылды.

«Құбылмалы қобыз», «Жалғыз аяқты жол», «Қақпанға түскен маймыл» деген мысалдары негізінен адамгершілік тақырыбына арналған ғибраты мол мысалдар қатарына жатады. Мәселен, «Құбылмалы қобыз» деген мысалын алайық. Қойдың қолында болған сәттерде қобыздың үні әсерлі, майда, жұртқа жағымды еді. Кейін ол есектің қолына ауысты да, енді оның үні күрт өзгеріп, алажабырлы, айқайлы, аспаннан түскендей есек болып шыға келді.

Қарға ұстаса қарға болып қарқылдады,

Үйрек ұстаса үйрек болып барқылдады.

Төбет келсе төбет болып арсылдады.

Шошқа ұстаса шошқа болып қорсылдады.

Қобыздың үні енді өзгерді,

Мұнан былай қырық құбылды,

Өзгергенде де ол шын өзгерді,- деп әркімнің шылауына оралып, қосын жегіп, жандайшаптыққа салынып жүргендерді автор осылайша қатты сынап мінеген. Өмірімізде мұндай жағдайлар аз ба? Құбылмалы қобызға ұқсағандар мұнан өзінше тағылым алғаны абзал. Адам бір сөзділікпен, принципшілдікпен құнды.

Мырқы Исаев әлеуметтік тақырыпқа арналған мысалдар да жазды. Бұл ретте оның «Бөрінің айласы» атты поэма-мысалын ерекше арап өтуге болады. Барыс атты айбарлы қолдаушысынан демеу алған бөрі кенет пенсияға шығып соның орнына бастық болып қонжия кетеді де, тоғайда білгенін істейді, өзге аңдарды қан қақсатады. Басына қысылшаң шақтар туғанда Бөрі әлгі қолдаушысының желеп-жебеуімен бәле-шәлегі келер шақта Бөрі әлгі қолдаушысының ақылымен дереу орнынан босайды да, Түлкіге бас уәзір болып сайлана кетеді. Сөйтіп аңдар комиссиясының тірлігі де айдалада қалады. Өмірімізде Бөріге ұқсаған қорқаулар, ұр да жықтар мен әпербақандар да аз емес. Ондайларды белгілі бір қолдаушыларының желеп- жебеуімен бір жерді бүлдірсе екінші жерге сырғып масайрап жүр. Бұл поэма-мысал сондайларды аяусыз әшкерелеген.

Мырқы адамгершілік тақырыбына арналған топтама өлеңдер де жазған. «Мансаптың құлы» деп аталатын шағын өлеңін алып қарайық. Ақын онда:

Бір күн қарны тойғанда,

Толыстым деп ешірер.

Бір ауыз мақтау алғанда

Жетістім деп ешірер.

Бір күні әкім борлғанда

Жер дүниені көшірер,

Аузына тәтті салғанда

Қас жауын да кешірер, - деп биік мансапқа куә болғандардың бет пердесін ашып салады. Келесі бір өлеңінде :

Есіріп «барлығын да білем» десең,

Біліміңнің аздығы тар ұядай.

Талпынып : "Барлында білем " десең,

Біліміңнің молдығы дариядай, - деп өз замандастарын көп білуге, алға талпынуға шақырады. Қиялды көкке өрлетуші, жемісті еңбек етпеуші, ұрпағына бір белгі орнатпаушы адамды ақын тоғышарға санайды.

Мырқының көптеген мысалдары не өлеңдеріндегі оқушыларды осылайша ерлікке, батылдыққа баулып, болашаққа арнап белгілі бір мұра қалдыруға , өзгелерді құрметтеуге баулу басымырақ аңғарылады.

Мырқы Исаев сол жазғыштығының үстіне аса сенгіш, бала көңілді адам. Тумасында тектілік көзге ұратын сұңғыла мінезді , парасат білімінің қолына анау- мынау су құя алмайтын. Қомшабай Сүйінішев (сол кездегі "Ленин жолы" газетінің мәдениет бөлімінде қызмет істеген) Мырқы Исаевты "нағашым"- деп қатты ойнайды екен.

Мырқы Исаев зейнеткерлікке шыққанына біраз уақыт болып қалса да, "Ленин жолы" газетінен "еншісін" алмаған адамдай екі күннің бірінде редакцияда болып тұрады. Бұл адамның бойына сіңген қасиеті- "келместің ауылына" кете-кеткенше қаламы қолынан түскен жоқ. Өзі қандай жылдам болса, жазуы да "ұшпа мінезді" шалт келетін, әсіресе сынап-мінеп жазудың талай айтулы қансорпа ортасынан көрінеді.

Зейнетткерлікке шыққаннан кейін "Боздақтар" атымен жариялана бастаған кітаптарды шығарумен айналысқан. "Зерде" редакциясының бас редакторлығын атқарды. Алғашқы томдықтарды шығаруға айтулы еңбек сіңірді, жасы жетпіске келсе де жігіттіктің жұмысын атқарып жүрді.