Ғылыми конференциясының материалдары
жүктеу/скачать 5,96 Mb.
|
treatise40297
molekulyarnaya-biologiya.-uchebnik-s.a.ermekova.-almaty-2017.-539-s., ÐемеÑе Ð¢ÐµÑ Ð½Ð¸ÐºÐ°Ð»ÑÒ ÒÒ±ÑÐ°Ð»Ð´Ð°Ñ ÐºÓ©Ð¼ÐµÐ³Ñмен аÒпаÑÐ°Ñ Ð°Ð»Ð¼Ð°ÑÑ. ÐкÑ-emirsaba.org, руханият 2, руханият 2
| Сүндет қамшы – сабы мен ұшын қоса есептегенде 8-9 тұтам болатын, атадан-балаға мұра болып, кішкене бала сүндетке отырғызғанда берілетін қамшы түрі.
Бәйге қамшы – 11 тұтам болатын, қысқа, артық әсемдік өрнектер салынбайтын қамшы. Ат айдардың алдында сөреде тұрған баланың айтатын серті: – Шаба алмасам маған серт,шаба алмаса атқа серт, шаптыра алмаса қолымдағы қамшыға серт! Көкпар қамшы – 10-11 тұтам түріндегі қысқа қамшылардың бірі, додаға түсерде айтылатын серті: – Атыма – айбат, тақымыма – қуат, қолыма – жігер бер! Дойыр қамшы – 15-20 тұтамдық, барымтаға және дүре соғарда қолдандан. Айтылатын серті: Дойыр қамшым доңыздай болсын, ауырлығы қорғасындай, мықтылығы емендей болсын. Білек күшіме қуат қосып, жауым әрдайым құлап жатсын, халқым жеңіске жете берсін! Неке қамшы – екі жас үйленгенде сыйға берілетін қамшы. Қызға өзінің ата-анасы, қызының кішкене күнінен бастап дайындайтын болған. Елдегі ең мықты шеберлерге тапсырыс беріп, түрлі ою-өрнектермен безендіріп, асыл тастардан көз орнатып, барынша көркем қылып дайындауға тырысқан. Қыздың барған жері сыйланған қамшыға қарап, құдаларына баға беретін болған. Ал, жігіт жағы, той болардың алдында достары жігітке жасырын түрде таңдауға өз қамшыларын тастаған, кімдікін таңдаса сол тойда жігіт жолдас болатын болған. Үйір қамшы – жылқышылар ұстайтын қамшы. 20 тұтамнан асатын ұзын, құрық ретінде де қолданылған. Асау қамшы – асауды тез жуасыту үшін, төрт басты ғып өрген. Әр басы төрт таспадан өрілген. Аңшы қамшы – сабы 5 тұтам, ұшы 12 тұтам, саят құрып шыққанда ұстайтын болған. Қамшы мен аңды соғып аларда айтатын серті: – Түзу тигізу маған міндет, ұшындағы қорғасын саған серт! Ел арасында Дырау қамшы деп те атайды. Лексикологиялық мәніне тоқталар болсақ, халқымыздың ауызекі сөйлеу қорында «қамшы» сөзінің қолданысы өте кең. Мәселен: Қамшы бойы – қамшының сабы мен өрімінің ұзындығындай қашықтықты білдіретін халықтық өлшем. Қамшы болды – себеп болды, уәж болды. Бір нәрсеге түрткі болды. Қамшы болып тиді – жанына қатты батты. Қамшы жеді – соққы тиді, таяққа жығылды. Қамшының сабындай – қысқа, өте қысқа. Қамшысынан қан сорғалаған – қатыгез, қатаң, қаһары күшті. Қамшы ойнатты – қорқытты, сабамақ болды. Қамшы салдырмады – тез істеу, тез жүру, мүлтіксіз шаруа. Қамшы тастады – рұқсат сұрады, кезек алды. Қамшы ұшын жалғады – хабарласып тұрды, ат ізін суытпады. Қамшысының ұшын бермеді – болыспады, жәрдем етпеді, қарайласпады. Қамшысы тиді – бала әлсін-әлсін ояна берді деген мағынада. Атасы не әкесі ұзақ жолға кеткенде бала әлсін-әлсін ояна бергенде, «әкесінің не атасының қамшысы тиді» – деп ырымға жориды. Қамшы тимеген – асау ат туралы. Қара сөзді қамшы қылды – тапқыр сөйледі. Бүгінде қадірі жоғалып бара жатқан қара қамшының қасиетін қалай орнына келтіреміз? Елімізде соңғы жылдары – ұлттық спорт, ұлттық мәдениетке айрықша көңіл бөліп, атағын алысқа жеткізіп жатқандығы біз үшін қуаныш. Халқымыздың рухани байлығын күшейтіп, қазақтың қазақы қалпын сақтап қалуда маңызды шаралар атқарылып жатыр. Сол шаралар аясынан қамшымыз да тыс қалмағаны жөн болар еді. Қымызымыз – неміске, көкпарымыз – қырғызға кетіп жатқан заманда, мәдени мұрамыздан айырылып қалу оңайға айналды. Өткен күннің аманатын сақтай алмау, жас ұрпаққа абырой бермесі анық. Сондықтан, заман ағымына сай қамшымызды – қазақтың төл мұрасы ретінде тіркеп, ғылым тілімен айтқанда потент алып, заман талабына сай болғанымыз жөн. Елімізде қамшы бірлестігі құрылып, жылына бір рет болса да, қамшы өрушілер арасында бәйге жариялап, шеберлердің өнерін шыңдап, қамшыны қазақтың ұлттық брэндіне айналдырып жатсақ, бабалар алдындағы бір парызымыздың өтелгені болар еді. жүктеу/скачать 5,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|