Филология және педагогика ғылымдары факультеті

Қылмыскер: - Көрген оқиғаны тісіңнен шығарма!

Куәгер: - Жақ ашпаймын!

Қылмыскер: -

Куәгер: -

ә) Мына фразеологизмге ситуация құрыңыз. Фразеологизм мағынасын ашыңыз, оны сөйлеуде қолданыңыз.

Қылмыскер бармағын шайнады (өкінді) (қажетті сөздер: қап!, әттеген-ай, осылай боларын білсемші, енді не істеймін, құдай кешірсін, масқара болдым-ау...).

Белгісіз біреулер үй иелері жоқ кезде пәтерді тонап кетті. Куәгерлер не дейді? Кімдерді көрген екен, адамдарды қалай сипаттайды?

Үлгі:

- Сіз бейтаныс біреулерді көрдіңіз бе?

- Бұрын көріп пе едіңіз?

- Жоқ, ...

- ? ...

“Арым – жанымның садағасы”.

  Қылмыс тұрпаттары (Қылмысты саралаудың ғылыми негіздері):

1. Жеке адамға қарсы қылмыстар

2. Отбасына және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар

3. Адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстар

4. Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар

5. Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар

6. Меншікке қарсы қылмыстар

7. Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар

8. Коммерциялық және өзге ұйымдардың қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстар

9. Қоғамдық қауіпсіздікке және қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстар

10. Халықтың денсаулығына және адамгершілікке қарсы қылмыстар

11. Экологиялық қылмыстар

12. Көліктегі қылмыстар

13. Мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстар

14. Басқару тәртібіне қарсы қылмыстар

15. Сот төрелігіне және жазалардың орындалу тәртібіне қарсы қылмыстар

16. Әскери қылмыстар

1) Алдын ала тергеу қылмыстық іс қозғау туралы қаулы шыққан соң ғана жүргізіледі.

2) Тергеуші өзі қозғаған немесе өзіне тапсырылған іс бойынша тергеуге дереу кірісуге міндетті. Егер қылмыстық істі тергеуші өзі қозғаса, және тергеуді өзінің іс жүргізуіне қабылдаса, іс қозғау, іс жүргізу туралы бірыңғай ортақ қаулы жасалады. Осы қаулылардың көшірмелерін 24 сағаттан кешіктірмей прокурорға жібереді.

Қылмыстық істер жөніндегі алдын ала тергеу қылмыстық іс қозғалған күннен бастап екі ай мерзімінен кешіктірілмей аяқталуға тиіс. Алдын ала тергеу мерзімі ұзартылуы мүмкін:

- істің күрделілігіне байланысты аудандық және оған теңестірілген прокурор – үш айға дейін ұзартуы мүмкін;

- іс аса күрделі болса, облыс прокуроры немесе оған теңестірілген прокурор (олардың орынбасарлары) – алты айға дейін ұзартуы мүмкін.

- алдын ала тергеу мерзімін одан әрі (әріқарай) ұзарту тек айрықша жағдайда, істің күрделілігіне байланысты болуы мүмкін. Оны Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры, оның орынбасарлары, Бас әскери прокурор жүзеге асыра алады.
Лексика-грамматикалық тапсырмалар:
1-тапсырма. Тірек сөздер мен сөз тіркестерін есте сақтаңыз.

2-тапсырма. Мәтінді аударыңыз.

3-тапсырма. Мына сөз тіркестерін кеңейтіңіз.

                                                                         басталды

                                                                         қозғалды

   Алдын ала тергеу                                        жүріп жатыр

                                                                         жалғасты

                                                                         аяқталды

“Қылмыскер кейде жазадан құтылса да, үрейден құтылмайды”

“Көп қашсаң да, бір тұтыласың”. (“тұтылу” – ұсталу, қолға түсу мағынасын білдіреді).

    а)  - Осы нақыл сөзді сіз қалай түсінесіз?

    ә)  - Ауыр қылмыс жасаған қылмыскер бірнеше жыл ұстатпай жүр екен.

   б)  - Былтыр БАҚ-та бір қылмыстық оқиға туралы жарияланып еді, сол оқиға биыл ашылыпты.

Жауап алу басталар алдында тергеуші айыпталушыға оның айғақ беруден бас тарту құқығын түсіндіреді және айыпталушының айтқандары оның өзіне қарсы пайдаланылуы мүмкін екенін хабарлайды. Айыпталушы айғақ беруден бас тартқан жағдайда жауап алу хаттамасында бұл туралы белгі қойылады.

Бір іс бойынша шақырылған айыпталушылардан жеке-жеке жауап алынады, бұл орайда тергеуші олар өзара сөйлеспейтіндей шаралар қолданады.

Осы Кодекстің 71-бабында көзделген жағдайларда қорғаушының қатысуы міндетті болады.

Жауап алудың басында тергеуші оған тағылған айыптың мәнісін түсіндіре отырып, ол тағылған айып бойынша өзінің толық немесе ішінара кінәлі екенін мойындайтынын не өз кінәсін теріске шығаратынын анықтайды. Егер айыпталушы жауап бермесе, онда ол өзінің кінәлі екенін мойындамады деп есептеледі.

Айыпталушының тағылған айыпқа көзқарасын анықтағаннан кейін, оған тергеуші тағылған айып пен іс үшін маңызы болуы мүмкін басқа жағдайлар бойынша айғақтар беруді ұсынады.

Қалған жағдайда айыпталушыдан жауап алу осы Кодекстің 213-бабының ережелері бойынша жүргізіледі.

                                       (ҚР Қылмыстық іс жүргізу Кодексі, 217-бап)

2-тапсырма. Мәтіннен таныс сөздерді белгілеңіз.

3-тапсырма. Есімшенің қызметін еске түсіріңіз.

Есімше                                       1. етістік (қимыл-әрекетті білдіреді)

(-ған,-қан,-кен                           2. сын есім (зат, құбылысты айқындайды)

-ар,-ер,-р                                    3. зат есім (қимыл-әрекет иесін білдіреді)

-атын,-етін,-йтін)                   4. үстеу (мезгіл мәндес тұлғада қолданылады)

                                                    1. оқиға туралы естіген (қайткен?)

естіген                                         2. естіген адам біледі (қандай адам?)

                                                     3. естігеннен сұрау керек (кімнен?)

                                                     4. естіген соң, естігеннен кейін (қашан?)

4-тапсырма. Есімшелерге сұрақ қойыңыз, қандай қызмет атқарып тұрғанын түсіндіріңіз.

1. Шақырылған айыпталушылардан жеке-жеке жауап алынады.

2. Тағылған айыптың мәнісін түсіндірді.

3. Көзқарасын анықтағаннан кейін тергеуші айғақ беруді ұсынды.

4. Ол айғақ беруден бас тартқан жағдайда хаттамаға белгі қойылады.

Үлгі: Жауап берген сезікті қол қойды. Қандай сезікті? (анықтауыш)

5-тапсырма. Сөз тіркестерінен сөйлем құраңыз.

білген соң айту, келгеннен бері хабарсыз, ойланғаннан кейін орындау.

6-тапсырма. Есте сақтаңыз. Сіздің пікіріңіз қандай?

“Өз тілін, мәдениетін білмеген, қадірлемеген адамды толық мәнді интеллигент емес деуге болады. (М.Әуезов).

7-тапсырма. Мына ойға қатысты ситуация құрыңыз.

“Аузына келгенді сөйлеу – наданның ісі,

аузына түскенді жеу – хайуанның ісі”.    (Науаи, шығыс ақыны).

аузына келгенді –

аузына түскенді –

8-тапсырма.Сөйлемді әрі қарай толықтырыңыз, күрделендіріңіз.

1. Айыпталушыдан жауап алу үшін көп уақыт кеткенімен, ... .

2. Айыпталушыдан жауап алу үшін түрлі әдіс-тәсіл қолданылғанымен, ... .

3. Айыпталушыдан жауап алу үшін ... .

4. Айыпталушыдан жауап алу үшін ... .

Үлгі:  Айыпталушыдан жауап алу үшін ... , болған оқиғаны толық білу керек. Куә, сезікті адамдардың пікірін салыстыру керек.

9-тапсырма. Сөйлемдерді аяқтаңыз, етістіктің өткен шақ формасын қойыңыз.

1. Айыпталушыны оқиға болған жерде ...

2. Айыпталушы өз құқығын ...

3. Айыпталушы жалған жауабы үшін ...

4. Айыпталушы тергеушінің сұрағына...

Үлгі: Айыпталушының ісі сотта қаралды.

10-тапсырма. Мына мәтін мазмұны бойынша бірнеше сұхбат құрыңыз:

1. Жәбірленуші  – Тергеуші

2. Айыпкер  – Тергеуші

1964 жылы туылған К. есімді азамат пәтерінен жалпы құны 77 мың теңге (“Панасоник” бейнекамерасы, “Нокиа” ұялы телефоны) болатын заттарының жоғалып кеткендігі туралы хабарлайды. Тексеру барысында бұл заттар 1978 жылғы, еш жерде жұмыс жасамайтын Ф. Есімді азаматтан тәркіленді. Күдікті пәтерлерге кілт үйлестіру арқылы ұрлық жасауды кәсіп еткен екен.

Үлгі:

Жәбірленуші: - Менің пәтерімнен бағалы заттар жоғалды.

Жәбірленуші: - Кеше жұмыстан келгенде, “Панасоник” бейнекамерасы мен ұялы телефонымды таба алмадым.

Тергеуші:        - Кімнен күдіктенесіз?

Жәбірленуші: -

Тергеуші:        -

11-тапсырма. Сұхбаттағы сөйлемдерді ретімен жүйелі орналастырыңыз.

- Әрине, қылмыскерлерге жан-жақтан тосқауыл керек.

- Бағалы заттар, көп мөлшерде ақша және бейнетаспа ұрланыпты.

- Жәбірленушінің көршісі қырағы адам екен, соның көмегі тиді.

- 121-пәтерге “тәжірибелі”, әккі ұрылар түскен екен.

- Көп заттар қолды болған ба?

- Қылмыскерлер тез ұсталыпты. Куә бар ма?

- Жалғыз полиция органы не істейді? Осылай көмектесу керек.

- Ізі суымай қылмыс ашылды.

12-тапсырма. Сұхбаттағы сөйлемдерге сұрақ қойыңыз.

- ?

- ?

- ?

- ?

Солтүстік Қазақстан облысына қарасты Уәлиханов аудандық ішкі істер бөліміне Галина есімді әйел кінәсін мойындап келген. Оның айтуынша, өзімен бірге тұратын ер адамды балаларына ішіп келіп тиіскендігі үшін балтамен шауып өлтірген. (“Сақшы” газетінен, 2004 ж.).

2-тапсырма. Сөйлемді аударыңыз. Асты сызылған сөздерді басқа мәндес синоним сөзбен ауыстырыңыз.

Адамдарға залымдық ойлама, адамдарды ренжітпе, адамдардың жанын ауыртпа, мазасын алма, тыныштығын кетірме. (В.А.Сухомлинский, педагог).

3-тапсырма. а) 16-тапсырмадағы бұйрық райдың ІІ-жағын, ІІІ жаққа алмастырыңыз. ә) сөйлемдегі етістіктерді етістіктің жедел өткен шақ формасына өзгертіңіз.

Үлгі: а) білме – білмесін,   ә) білмеді

4-тапсырма. Хаттама үлгісімен танысып, оны толтырыңыз.
АЙЫПКЕРДЕН ЖАУАП АЛУ ХАТТАМАСЫ

Жауап алу орны__________________________________________________

                                                                     (қала, ауыл)

Жауап алу “_” ___________2005 ж. ______сағат______минутта басталды.

                “__”___________2005 ж. _______сағат______минутта аяқталды.  

_______________________________________________________________

                           (тергеу бөлімінің (басқармасының) аты)

_______________________________________________________________

                            (қызметі, офицерлік атағы, аты-жөні)

Қазақстан Республикасы ҚІЖҚ-нің 206-219 баптарының талаптарына сәйкес, төмендегі аты аталған адамнан айыпкер ретінде жауап алдым.

Аты-жөні_______________________________________________________

Туған жылы___________________Туған жері_________________________

_______________________________________________________________

Мекен-жайы_____________________________________________________

_______________________________________________________________

Партияда барлығы__________________Ұлты_________________________

Білімі__________________________________________________________

Жұмыс орны, қызметі____________________________________________

Жанұя мүшелері_________________________________________________

Үкімет сыйлықтары______________________________________________

Әскерге міндеттілігі______________________________________________

                                       Қолы___________________________                               

2. Жауап алуға шақырылған адамға одан кім ретінде, қандай қылмыстық іс бойынша жауап алынатыны хабарланады, осы Кодексте көзделген құқықтары мен міндеттері түсіндіріледі, бұл туралы хаттамаға белгі қойылады.

3. Жауап алу жауап алынатын адамға іс бойынша өзіне белгілі мән-жайларды айтуды ұсынудан басталады. Егер жауап алынатын адам іске мүлде қатысы жоқ мән-жайлар туралы айтса, оған бұл туралы ескертілуге тиіс.

4. Еркін баяндау аяқталғаннан кейін жауап алынып отырған адамға айғақтарды нақтылау мен толықтыруға бағытталған сұрақтар қойылуы мүмкін. Жетектеуші сұрақтар қоюға тыйым салынады.

5. Егер айғақтар цифрлық деректермен немесе есте сақтау қиын өзге мәліметтермен байланысты болса, жауап алынатын адам өзінің өтініші бойынша немесе оның келісімімен хаттамаға қоса тіркелуі мүмкін құжаттар мен жазбаларды пайдалануға құқылы.

6. Жауап алу барысында тергеуші жауап алынып отырған адамға заттай дәлелдер мен құжаттарды көрсете алады, ал еркін баяндау аяқталғаннан кейін қылмыстық іс материалдарындағы айғақтарды жария ете алады, дыбыс және бейнежазбаларды немесе кино түсіру материалдарын тыңдатып, көрсете алады.

7. Мылқау немесе саңырау куәдан, жәбірленушіден, сезіктіден, айыпталушыдан жауап алу оның белгілерін түсінетін және онымен белгілер арқылы сөйлесе алатын адамның қатысуымен жүзеге асырылады. Мұндай адамның жауап алуға қатысуы хаттамада көрсетіледі.

8. Жауап алынатын адамның психикалық немесе өзге ауыр науқасы болғанда одан жауап алу дәрігердің рұқсатымен және оның қатысуымен жүзеге асырылады.

9. Тергелетін істің мән-жайлары бойынша бұрын берілген айғақтарды нақтылау немесе толықтыру қажеттілігі пайда болған жағдайда қайтадан (қосымша) жауап алу жүргізілуі мүмкін.

                                      (ҚР Қылмыстық іс жүргізу Кодексі. 213-бап).

Бір іс бойынша шақырылған куәлардан, жәбірленушілерден, басқа куәлардан және жәбірленушілерден бөлек жауап алынады. Тергеуші бір іс бойынша шақырылған куәлар, жәбірленушілер жауап алу басталғанға дейін өзара сөйлеспейтіндей шаралар қолданады.

Жауап алу алдында тергеуші куәнің, жәбірленушінің айыпталушыға немесе сезіктіге қандай қатысы бар екенін анықтайды, оларға іс жүргізудегі құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді, айғақ беруден бас тартқаны үшін қылмыстық жауапкершілігі туралы ескертеді. Бұл ретте тергеуші куәгерге, жәбірленушіге өзінің, ерінің (зайыбының), жақын туыстарының қылмыс жасағанын ашатын, сондай-ақ, діни қызметшіге – тәубе үстінде оған ішкі сырын сеніп ашқан адамдарға қарсы айғақтар беруден бас тартуға құқығы бар екенін түсіндіруге міндетті. Бұл құқықты пайдаланбаған куә, жәбірленуші көрінеу жалған айғақ бергені үшін қылмыстық жауаптылығы туралы ескертіледі.

Басқа жағдайда куә мен жәбірленушіден жауап алу осы Кодекстің 213-бабының ережелері бойынша жүргізіледі.

                                      (ҚР Қылмыстық іс жүргізу Кодексі. 214-бап).

Лексика-грамматикалық тапсырмалар:

1-тапсырма. Мәтін бойынша негізгі сөздер мен сөз тіркестерін есте сақтаңыз.

2-тапсырма. Екінші абзацтың әрбір сөзіне нақты сұрақ қойыңыз, қайталап жауап беріңіз.

Үлгі: ненің зардабынан? – қылмыстың зардабынан.

1. Айыпталушы (-дың, -ның) жауаб (-сы, -ы) шындық (-ға, -қа) сәйкеспейді.

2. Жәбірленуші соққыға жығыл(-ған, -қан), әрі ауыр дене жарақат (-ны, -ын) алған.

3. Куә мен жәбірленуші (-дің, -нің) жауаптар (-ы, -сы) бір-бірі (-ге, -не) ұқсайды.

4. Бұл оқиға (-на, -ға) байланысты тергеу жұмыстар (-сы, -ы) жүргізіліп жатыр.

5. Кеше болған қылмыс (-ға, -қа) қатысы бар бірнеше сезікті (-ден, -мен) жауап алынды.

- Сәлеметсіз бе, сіз тергеуші Асқаровсыз ба?

- Иә, қандай мәселемен келдіңіз?

- Мен бір оқиғаның куәсі болдым. Сол туралы баяндайын деп едім.

- Қандай оқиға? Қашан болған? Айта беріңіз. (әуелі өзіңізді таныстырыңыз).

- ?

1. Допрос обвиняемого проводится по правилам статьи 213 Уголовно-процессуального Кодекса РК.

2. Обвиняемые, вызванные по одному и тому же делу допрашивается порознь.

3. Допрос обвиняемого следователь обязан провести не позднее двадцати четырех часов после предъявления обвинения.

1. Жалған куәлік қылмыстарды тез ашуға кедергі болады, өйткені ...

2. Куәгердің жауабы анық болмады, себебі ... .

3. Куәгер болған оқиғаны толық көріпті, сондықтан ... .

Үлгі: Жалған айғақ берген куә жауапқа тартылады, өйткені істің тез ашылуына бөгет болады.

8-тапсырма. Жақшаны ашып, аударыңыз, сәйкес тұлғасына қойыңыз.

1. (Перед допросом) тергеуші куәнің, жәбірленушінің (к обвиняемому) немесе (подозреваемому) қандай (отношение) бар екенін анықтайды.

2. Бұл (правом) пайдаланбаған куә (ложное показание) бергені үшін қылмыстық (ответственности) туралы (предупреждается).

9-тапсырма. Сіз көлік-жол оқиғасының куәсі болдыңыз. Сол туралы баяндап беріңіз.
1-тапсырма. Ойды ой қозғайды. Мына ойды қалай түсінесіз, өз пікіріңізді білдіріңіз.

“Жану мен жарық шашу қолыңнан келмесе, тым болмаса көлегейлеме” (Л.Толстой, орыс жазушысы).

(көлегейлеме, бүркеме – не прикрывай, не препятствуй).

2-тапсырма. Хаттама үлгісімен танысып, оны толтырыңыз.
КУӘДЕН (ЖӘБІРЛЕНУШІДЕН) ЖАУАП АЛУ ХАТТАМАСЫ

_____________________                               “___” ____________200__ж.

  (жауап алынған жер)

                  Жауап алу ________сағат __________ минутта басталып

                                                     сағат __________ минутта аяқталды.

_______________________________________________________________

                                 (тергеу бөлімінің (басқармасының) аты)

_______________________________________________________________

                                 (қызметі, офицерлік атағы, аты-жөні)

ҚР ҚІЖК-нің 212-214, 218 баптарының талаптарына сәйкес, төменде аты аталған куә (жәбірленуші) ретінде жауап алдым.

Аты-жөні__________________________________________________________

Туған жылы, айы_______________Туған жері________________________

_______________________________________________________________

Ұлты____________Партияда барлығы__________Білімі________________

Отбасы жағдайы_________________________________________________

Төлқұжат және басқа құжаттары туралы_____________________________

Мекен-жайы____________________________________________________

Жұмыс орны, қызметі_____________________________________________

Жауап беруден бас тартсам Қазақстан Республикасы ҚК-нің 353-бабы бойынша және біле тұра өтірік жауап берсем Қазақстан Республикасының 352-бабы бойынша қылмысты жауапкершілігім маған ескертілді _________

                      Қолы__________________________

Жауапты_____________________тілінде беремін, тілмаш қажет етпеймін.

                                Қолы__________________________

Куәнің (жәбірленушінің) жауабы:__________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________