Негізгі бөлім
1 ПӘН МАЗМҰНЫ
№
|
Тақырыптар
|
Қысқаша мазмұны
|
Апта
|
Дәріс
|
Семинар
|
1
|
Пәннің мақсаты. Нәтижеге жетуге қойылатын талаптар. Тіл мәдениеті. Қазіргі теориялық концепциясы.
|
Мақсат пен міндет түсіндіріледі. Глоссарий беріледі. Негізгі әдебиеттер тізімі көрсетіледі. Теориялық концепция баяндалады.
|
1-апта
|
1
|
1
|
2
|
Сөйлеу тілінің мәдениеті
|
Сөйлеу тілі және оның өзіндік ерекшеліктері. Сөйлеу тілі прагматикасы. Дұрыс тіл табыса білудің шарттары. Тіл табысудағы сәтсіздіктердің себептері
|
2-апта
|
1
|
1
|
3
|
Тіл мәдениетіндегі комммуникативтік мақсат, сөз стратегиясы, тактикасы, амалдары
|
Этикет формулалары, тілдесу этикасы, тілдесу жанрлары, сөзбен әсер ету тәсілдері
|
3-апта
|
1
|
1
|
4
|
Шаршытоп алдындағы сөз мәдениеті
|
Шаршытоп алдындағы сөз типтері мен түрлері. Шаршысөз құрылымы. Сөз сөйлеуге дайындық және сөз алу. «Жақсы сөз» сөйлеудің алғышарттары. Сөзді диалогтендіру.
|
4-апта
|
1
|
1
|
5
|
Тіл мәдениетіндегі орфоэпиялық норма
|
Қазақ орфоэпиясындағы үндесім және үйлесім. Екпін. Дикция. Қазақ сөзінің естілімі.
|
5-апта
|
1
|
1
|
6
|
Жазу мәдениетіндегі орфографиялық норма
|
Сөздердің бірге/бөлек жазу нормасы. Бас әріп. Жазба мәтіндегі пунктуациялық ережелер.
|
6-апта
|
1
|
1
|
7
|
Іскери сөз бен іскери мәтіндердің жалпы сипаттамасы. Құжат мәтіні.
|
Қазіргі іскери сөз бен мәтіндерге қойылатын талаптар. Құжат мәтіндерімен жұмыс. Құжат мәтінін құрастыру
|
7-апта
|
1
|
1
|
8
|
Функционалды стильдер. Көркемсөз стилінің ерекшеліктері. Шаршытоп алдында көркемсөз стилінде сөйлеу
|
Көркемсөз стилінде ойды жарыққа шығару тәсілдері. Қанатты сөздер, плеоназм, тавтология, лаконизм, лексикалық жетімсіздік, стилистикалық қателік, экспрессивті лексика ұғымдарымен жұмыс
|
8-апта
|
1
|
1
|
9
|
Ғылыми стильге қойылатын талаптар. Шаршытоп алдындағы ғылыми-көпшілік сөз.
|
Арнаулы тіл ұғымы. Ғылыми сөздің жанрлық, стильдік ерекшеліктері. Ғылыми іскери сөз сөйлеудің алғышарттары мен талаптары.
|
9-апта
|
1
|
1
|
10
|
БАҚ және тіл мәдениеті, оның стилистикасы
|
Үздік мақала жазудың талаптары. БАҚ терминологиясы. Мақала мәтінінің стилі
|
10-апта
|
1
|
1
|
11
|
Қазіргі қазақ тілдік тұлғаларының сөз саптау мәдениеті.
|
Бүгінгі қоғам, қайраткерлері мен тілдік тұлғалардың үздік мақалалары мен үздік сөздерін талдау
|
11-апта
|
1
|
1
|
12
|
БАҚ-тағы тілдік сәтсіздіктер себептері
|
Радио, теледидарда сөз алған тұлғалардың тіліндегі сәтсіздіктерге тілдік, стильдік талдау жасау
|
12-апта
|
1
|
1
|
13
|
Қазіргі үлгі сөз
|
Сөйлейтін сөздің мазмұнын құру, сөз тақырыбы мен мақсаты, сөз композициясының тәсілдері. Классикалық сөз үлгісі, сөзді аяқтау
|
13-апта
|
1
|
1
|
14
|
Мұғалімнің жаңа сабақ түсіндіруі – монологтің бір түрі ретінде.
|
«Педагогикалық тілдік қарым-қатынас немесе педагогтің тіл мәдениеті дегеніміз не?» тақырыбында пікірталас өткізу
|
14-15
апта
|
2
|
2
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
|
Емтихан
|
|
|
15
|
15
|
|
Барлығы
|
|
|
|
30
|
1.1 Семинар сабақтардың тақырыптары
№
|
Тақырыптар
|
Апта
|
Сағат саны
|
Ұсынылатын әдебиеттер
|
1
|
Қазақ тіл мәдениетінің теориялық негіздері. Стилистика, тіл мәдениеті, сөз мәдениеті, әдеби тіл теориясы, ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Тіл мәдениеті және стилистиканың ара қатынасы.
|
1-апта
|
1
|
[4]-4-12;
[6]-30-34;
[7]-3-8;
|
2
|
Тіл мәдениетінің негізгі сапалары.
Тілдік құралдарды пайдалана білу ережесі. Тіл мәдениеті және оның функциялары: ақпараттық-коммуникативтік функциясы, тәрбиелік-коммуникативтік функциясы және реттеуіштік функциясы
|
2-апта
|
1
|
[4]-14-22;
[6]-30-34;
[2]-180-186;
|
3
|
Сөз мәдениетінің коммуникативтік, когнитивтік аспектілері. Ауызекі сөйлеу стилінің шағын түрлері (подстиль): бейресми ауызекі сөйлеу шағын стилі; ресми ауызекі сөйлеу шағын стилі; әдеби ауызекі сөйлеу шағын стилі; тұрмыстық-ауызекі сөйлеу шағын стилі.
Қазақтың ұлттық сөз саптау дәстүріндегі этикалық ұғымдар
|
3-апта
|
1
|
[6]-34-39;
[4]-32-46;
[7]-20-23;
[3]-7-18;
|
4
|
Сөз мәдениеті және шешендік.
Сөздерді дұрыс айту және дұрыс жазу нормалары. Сөз әдебі. Жұрт алдында сөйлеу мәдениеті
|
4-апта
|
1
|
[6]-39-43;
[4]-53-61;
[3]-19-24;
|
5
|
Сөйлеу мәдениеті және фонетикалық норма. Қазақ сөз мәдениеті туралы түсінік
|
5-апта
|
1
|
[6]-43-46;
[8]- 19-30;
[2]-176-179;
[4]-204-229;
[7]-64-68;
|
6
|
Сөз қолдану мәдениеті.
Жазу-сызуды демократияландыру. Халықтық тіл нормасы. Жазба тіл нормасы
|
6-апта
|
1
|
[14]; [3]-174-198;
[4]-132-142;
|
7
|
Ресми-іскерлік қатынас тілі. Ресми стильдегі стильдік норма. Ресми және іс қағаздар стилінің лексика-фразеологиялық ерекшеліктері. Ресми және іс қағаздар стилінің морфологиялық ерекшеліктері. Ресми және іс қағаздар стилінің синтаксистік белгілері.
|
7-апта
|
1
|
[4]-74-91; 107-132;
[2]-206-207;
[6]-58-60;
|
8
|
Функционалды стильдердің тілдік сипаттамасы. Сөздің функционалдық типтері. Функционалды стилистиканың өз ішіндегі стильдер бойынша жіктелуі (подстиль)
|
8-апта
|
1
|
[3]-132-141; 141-174;
[4]-70-73;
|
9
|
Шаршысөз мәдениеті. Іскери дискурс және тіл мәдениеті. Тілдік норма және жаңа қолданыстар. Пікірталас мәдениеті
|
9-апта
|
1
|
[8]-152-177;
[7]-79-125;
|
10
|
Мәтін стилистикасы. Функцианалды стильдердегі стилистикалық қатенің түрлері және олардың себептері. Мәтінге қолданылатын орны, мақсаты, тілдік тәсілдері, стильдік сипатына қарай мәтіннің стильдік ерекшеліктері
|
10-апта
|
1
|
[6]-76-77;
[7]-133-158;
|
11
|
Стиль - өнер ерекшелігі. Тіл мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, баспасөз тілінің мәдениеті, көркем әдебиеттің тілі қазақ тіл мәдениетін дамытудағы рөлі.
|
11-апта
|
1
|
[2]-216-224; 225-230; [6]-79-80;
[16];
|
12
|
Тілдің стилистикалық ресурстары. Тіл мәдениетінің лингвоэкологиялық аспектілері. Лингвоэкология ұғымы.
|
12-апта
|
1
|
[4]-142-151; [2]- 230-238; [6]-81-85;
|
13
|
Ауызекі сөйлеу тілі стилінің тілдік сипаты. Сөйлеу техникасы. Ойды мәнерлі жеткізудің тілден тыс көмекші құралдары: ым-ишара, қимыл-қозғалыс, дауыс күші, қарқыны, кідіріс, интонация
|
13-апта
|
1
|
[2]-239-245;
[4]-183-185; [6]-85-88;
|
14
|
Педагогикалық тілдік қарым-қатынас немесе педагогтің тіл мәдениеті. Диалог және монолог. Монолог өзінің мән-мазмұны жағынан сипаттау, баяндау, пайымдау деген мағыналық түрлерге бөлінуі.
|
14-15
апта
|
2
|
[2]-245-252; 252-258;[4]-192-199
[6]-89-91;
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
Емтихан
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
15
|
|
Студенттің оқытушы жетекшілігімен жасайтын өзіндік жұмысы (СОӨЖ)
№
|
СОӨЖ тақырыбы мен мазмұны
|
Бақылау түрі
|
Ұсынылатын әдебиеттер
|
Апта
|
Сағат саны
|
1
|
А.Байтұрсынұлы, Р.Сыздық және орыс ғалымы В.В.Виноградовтың стилистикаға және жалпы тілдің қызметіне қатысты айтқан ой-пікірлерін конспектілеңіз.
|
Жазбаша: конспект
|
[4]-14-22;
[6]-30-34;
[2]-180-186;
|
1
|
2
|
2
|
Орфоэпиялық сөздікті пайдаланып, сөздің айтылуы мен жазылуына байланысты тест сұрақтарын құрастырыңыз
|
Жазбаша:
тест сұрақтарын жасау, өзара алмасу
|
[6]-34-39;
[4]-32-46;
[7]-20-23;
[3]-7-18;
|
2
|
2
|
3
|
1913 ж. «Қазақ» газетінде жарияланған «Қазақтың бас ақыны» мақаласын оқи отырып, А.Байтұрсынұлының ұлы Абайдың сөз қолданысына тән қандай ерекшеліктерді атап айтқанын көрсету
|
Жазбаша:
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[6]-39-43;
[4]-53-61;
[3]-19-24;
|
3
|
2
|
4
|
«Түркістан уәлаяты газетінің» 1875 жылғы 8-санында басылған мақаланы оқып шығып, қазіргі әдеби тілдің нормасына лайықтап жазып шығу. ХІХ ғ. ескі қазақ жазба тілінің қазіргі жазу ережесінен өзгешелігіне назар аудару. Дыбыстық, морфологиялық, синтаксистік айырмашылықтарын көрсетіп, талдау жасау
|
Жазбаша:
конспект
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[6]-43-46;
[8]- 19-30;
[2]-176-179;
[4]-204-229;
[7]-64-68;
|
4
|
2
|
5
|
Әр түрлі автордың бір тақырыпта, бірақ әр түрлі стильде жазыл ған мәтін түрлеріне мысал келтіріңіз
|
Картотека
|
[4]-74-91; 107-132;
[2]-206-207;
[6]-58-60;
|
5
|
2
|
6
|
Қазіргі қазақ газеттерінің лексикалық ерекшелігін танытатын мысалдар жинап, оларға талдау жасаңыз
|
Картотека
|
[3]-132-141; 141-174;
[4]-70-73;
[8]-152-177;
[7]-79-125;
|
6
|
2
|
7
|
Фразеологиялық тіркестерге мағыналық түсінік беру. Тұрақты сөз тіркестерінің тіліміздің көркемдік құрал ретіндегі қызметіне талдау жасау
|
Презентация:
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[14]; [3]-174-198;
[4]-132-142;
[6]-76-77;
[7]-133-158;
|
7
|
2
|
8
|
Сөзжарыс. Тіл, сөз туралы кім көп мақал-мәтел біледі? Оның бірнешеуінің мағынасын түсіндіріңіз
|
Ойталқы, пікірталас
|
[2]-216-224; 225-230; [6]-79-80;
[16];
|
8
|
2
|
9
|
Тіл туралы Заңның бір бабын алып, оның өмірде іске асырылуы туралы ауызша пікіріңізді білдіріңіз
|
Ауызша:
баяндама
|
[4]-142-151; [2]- 230-238; [6]-81-85;
[5]-3-79; [7]-200-204;
|
9
|
2
|
10
|
Бір тақырып таңдап алып, оны әр түрлі стильде жеткізіңіз. Өзара талқылаңыз
|
Практикалық:
топпен пікірталас ұйымдастыру
|
[2]-239-245;
[4]-183-185; [6]-85-88; [3]-293-301;
[7]-204-214;
|
10
|
2
|
11
|
Еркін тақырыпта қалаған жанрда шығарма жазыңыз
|
Жазбаша:
шығарма
|
[2]-245-252; 252-258;[4]-192-199
[6]-89-91; [3]-310-321;
|
11
|
2
|
12
|
Ресми стильге тән бір мәтін ойлап жазып және көркем әдебиеттен сөйлеу тілінің стиліне тән бір үзінді алып, олардың ерекшелігіне салыстырмалы талдау жасаңыз
|
Жазбаша:
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[7]-322-376;
[2]-258-280;
[6]-97-104
|
12
|
2
|
13
|
«Жаңа қазақ деген кім?» ,
«Мектеп киімі қандай болуы керек?»,
«Демография деген не?»,
«Мұғалім қандай болуы тиіс?»,
«Егер сабаққа ерікті қатыссам...»,
«Адалдық деген не?»,
«Достық пен махаббат»
тақырыптары бойынша
пікірталас түрлерін ұйымдастыру
|
Практикалық:
топпен пікірталас ұйымдастыру
|
[4]-4-12;
[6]-30-34;
[7]-3-8;
|
13
|
2
|
14
|
«Сөз әдебі» тақырыбы аясында оқушыларға алдын-ала мынадай тақырыптардың ішінен өздері қалаған біреуіне танымдық материал дайындау:
1. Этикет – мәдениеттіліктің негізі.
2. Этикеттің тарихы.
3. Әр елдің салты басқа... (өзі қалаған ұлттың этикет нормалары туралы тұсаукесер).
4. Әлемде талай қызық бар...
5. Ым-ишараларды қолданудағы әдептілік нормалары.
6. Ұлттық салт-дәстүрлердегі әдептілік көріністері.
7. Әлем халықтарының амандасу әдептері, т.б.
|
Презентация:
топтық жұмыс
|
[6]-34-39;
[4]-32-46;
[7]-20-23;
[3]-7-18;
|
14-15
|
4
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
|
Емтихан
|
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
|
|
30
|
|
|
|
|
|
|
1.3 Студенттің өзіндік жұмысы (СӨЖ)
№
|
СӨЖ тақырыптары
|
Бақылау түрі
|
Апта
|
Сағат саны
|
1
|
Стилистиканың қазіргі таңдағы даму бағыт-бағдары мен зерттелуі
|
Презентациялық жоба
|
1
|
2
|
2
|
Сөз мәдениеті және тілдік қарым-қатынас
|
Презентациялық жоба
|
2
|
2
|
3
|
Әлеуметтік-тұрмыстық қатынастағы сөз әдебі
|
Презентациялық жоба
|
3
|
2
|
4
|
Функционалдық стильдер тілінің сөз бедері
|
Презентациялық жоба
|
4
|
2
|
5
|
Стилистикалық фигуралар және олардың стилистикалық қызметі
|
Презентациялық жоба
|
5
|
2
|
6
|
Көркем проза тілінің жанрлық, тілдік-стильдік ерекшелігі
|
Презентациялық жоба
|
6
|
2
|
7
|
Поэзия тілінің жанрлық, тілдік-стильдік ерекшелігі
|
Презентациялық жоба
|
7
|
2
|
8
|
Драма мәтіндерінің жанрлық, тілдік-стильдік ерекшелігі
|
Презентациялық жоба
|
8
|
2
|
9
|
Стилизация құбылысы
|
Презентациялық жоба
|
9
|
2
|
10
|
Сұхбаттық тілдесім мәдениетін қалыптастырудың ғылыми-теориялық негіздері
|
Презентациялық жоба
|
10
|
2
|
11
|
Айтыс – пікірталастың бір түрі
|
Презентациялық жоба
|
11
|
2
|
12
|
Қазақ ұлттық шешендік өнерінің ерекшеліктері
|
Презентациялық жоба
|
12
|
2
|
13
|
Кәсіби сөз саптау шеберлігі (педагогикалық қарым-қатынас үлгісі негізінде)
|
Презентациялық жоба
|
13
|
2
|
14
|
Сөйлеудегі қосымша құралдар
|
Презентациялық жоба
|
14-15
|
4
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
Емтихан
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
|
30
|
ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
2.1 Негізгі әдебиеттер:
Уәли Н., Қыдырбаев Ө. Қазақ тілі: Сөз мәдениеті: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманит. бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. – Өңд., толықт. 2-бас. – Алматы: Мектеп, 2010. – 256 б.
Қапасова Б.Қ., Әбдіжүсіпова Б.Х., Жұмаділова Ш.Т. Қазақ тілі: Жоғары сынып оқушыларына арналған қазақ тілін жедел оқыту құралы. – Астана: «Арман – ПВ» баспасы, 2007. – 288 б.
Шалабай Б. Қазақ тілінің стилистикасы. Оқу құралы. – Алматы: Республикалық оқулық баспа орталығы, 2006. – 304 б.
Балақаев М., Серғалиев М. Қазақ тілінің мәдениеті. Оқулық. – Алматы: «Зият Пресс», 2006 ж. – 140 б.
Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов Е., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы. - Алматы, 2005.
Шалабай Б. Көркем әдебиет стилистикасы. - Алматы, 2000.
Сыздықова Р. Сөз құдіреті. – Алматы, 1997.
Уәлиев Н. Сөз мәдениеті. А., Мектеп. – 1984.
Болғанбаев Ә. Тіл және шеберлік. Жинақ: Өнер алды – қызыл тіл. А., 1986.
Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері. Филология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертациясы. – Алматы, 2007 ж. – 326 б.
Қосымша әдебиеттер:
Балақаев М.Б. Қазақ әдеби тілі. Алматы: Ғылым, 1987, – 272 б.
Сыздық Р. Тілдік норма және оның қалыптануы. Астана: Елорда, 2001. –230 б.
Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі // (авт. бірл.: Қ.Күдеринова, А.Фазылжанова т.б.). Алматы: Арыс, 2005.
Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі // (авт. бірл.: Қ.Күдеринова, А.Фазылжанова т.б.). Алматы: Арыс, 2006.
Қарағұлов Ө. Шығарма көркі – шұрайлы тіл. жинақ: Жазушы және сөз мәдениеті. А., 1988.
Қайдаров Ә. Шығарма тілі – көркем әдебиет өзегі. Жинақ: Өнер алды – қызыл тіл. А., 1986.
Болғанбаев Ә. Тіл және шеберлік. Жинақ: Өнер алды – қызыл тіл. А.,1986.
Нұрханов С. Тіркес және оның түрлері. «Қазақстан мектебі» № 12, 1965 ж.
Нұрханов С. Тіл арқылы қатынас және тың тіркестер. Жинақ: Сөз өнері. А., 1978.
Әшіров р. Газет тілінде ұшырасатын кейбір сөз тіркестері жөнінде. Жинақ: Тіл мәдениеті және баспасөз. А., 1972.
Исаев С.М. Қазақтың баспасөз тілінің дамуы. А., 1983.
Жапбаров А.Тіл дамыту. А,1959.
Жапбаров А., Мусина М. Қазақ тілі сабақтарында тіл дамыту. А, 1989.
Жарықбаев Қ. Оқушылардың сөйлеу мәдениетін дамыту жайында. «Қазақстан мектебі», 1967, № 1
Ысқақ Б. Тіл дамытудың психолингвистикалық негіздері. А., 1996 ж.
«Сулейман Демирель атындағы университет» мекемесі
Филология және педагогика ғылымдары факультеті
Қазақ филологиясы кафедрасы
«БЕКІТЕМІН»
Филология және педагогика ғылымдары факультетінің деканы,п.ғ.к., ассис.проф. ____________ Д. Гаипов
«_____» _________ 2015 ж.
СИЛЛАБУС
Пән: – «Стилистика және тіл мәдениеті»
Кредит: 2
Семестр: 7
Оқытушы туралы мәлімет
|
Аудиториялық сағат саны мен өтетін орны, уақыты
|
Офис сағаттары өтетін орын мен уақыты
|
Байланыс ақпараты
|
ф.ғ.д., ассоц.проф. Қ.Б.Күдеринова
МА, ассис.оқытушы Ж.М.Дүйсебекова
|
Барлығы – 90 сағ.
Сейсенбі:
сағ. 13.00-15.00
7 блок
2, 1 қабат
|
7 блок
3 қабат
№ Е 312
Сәрсенбі: сағ: 09.00-10.00
|
жұмыс тел.
3079565 (360)
3079565 (366)
8 707 561 44 35
8 707 971 13 77
|
e-mail
kuralai.kuderinova @sdu.edu.kz
zhainagul.duisebekova@sdu.edu.kz
|
Каскелең, 2015
1 ПӘННІҢ НЕГІЗДЕМЕСІ
Пәннің атауы: «Стилистика және тіл мәдениеті»
Кредит саны: 2 (90 сағат)
Пән оқытушысы: ф.ғ.д., ассоц.проф. Қ.Б.Күдеринова
МА, ассис.оқытушы Ж.М.Дүйсебекова
Пәннің жалпы сипаттамасы: «Қазақ тілі және әдебиеті» мамандығы бойынша маман дайындауда «Стилистика және тіл мәдениеті» пәнінің алатын орны мен маңызы ерекше зор.
Студенттер бұл пәнді оқып үйрену барысында стилистиканың негізгі ұғымдары мен категорияларын, қазақ тілінің бай стилистикалық құралдарын және әдеби тілдің функциональды стильдік тармақтарын жан-жақты, терең игеруі қажет. Тілдің стилистикалық байлығы, стилистикалық нормалары, олардың тарихи өзгермелілігі және тілді қолдану жағдайына байланысты түрліше нұсқаларға ие болатындығы, тілдік құралдарды қолдану контекстің стильдік тұрпатына байланысты болатыны туралы қажетті мағлұматтар алуы тиіс. Сол арқылы олар мәтіндегі, сөйлеген сөздеріндегі стилистикалық қателерді тауып, олармен жұмыс жасау жолдарын меңгереді.
Стилистика бойынша теориялық біліммен қаруланып, дәрісханада және одан тыс жүргізілген тәжірибелік жұмыстардың нәтижесінде студенттер өздерінде стилистикалық дағды мен стилистикалық түйсікті қалыптастыра алады. Алдына қойған мақсаттарына сәйкес, тілді дұрыс, тиімді, әсерлі, шешен қолданудың әдіс-тәсілдерін меңгереді.
Пәннің мақсаты мен міндеттері: Болашақ жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдерін даярлауда «Стилистика және тіл мәдениеті» пәнін оқытудың мақсаты - тілдік сезімі және шешен сөйлеу мәдениеті қалыптасқан, сөз сапалары мен шешендік стильдің тілдік белгілерін меңгерген, өзіндік көзқарасы мен ой тұжырымдарын қатысымдық нормаларға сай жеткізе алатын, өзгермелі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті дара тұлғаның қалыптасуына мүмкіндік жасау. Жоғарыда айтылғанды назарда ұстай отырып, пән мынадай міндеттерді көздейді:
тілдің жалпы адамзаттық құндылық ретіндегі рөлін түсіндіру;
сөз мәдениетінің сатыларын таныту;
тілдің эстетикалық табиғатын таныту;
жаңа тілдік жағдаяттарда қарым-қатынас жасауға дағдыландыру;
стиль түрлеріне сай тілдік талғамдарын жетілдіру;
жұрт алдында сөйлеуге төселдіру, көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымын меңгерту;
шешендік өнердің мәні мен тарихы туралы мағлұмат беру;
шешендік сөздің тектері мен түрлері, олардың өзіндік ерекшеліктері жөнінде ұғым қалыптастыру;
шешен сөйлеуге төсемді әлеуметтік-тілдік дағдыларын қалыптастыру, көркем сөз нормаларын меңгерту.
Күтілетін нәтижелер:
сөз мәдениетінің сатыларын меңгереді;
сөйлеу тілінің ерекшелігі мен стильдік бедерін ажыратады;
сөйлесім әрекеті түрлеріне қатысты сөз мәдениеті дағдыларын біледі;
сөйлеу тіліндегі ықшамдылық, үнемділік қағидаларын біледі;
жұрт алдында сөйлеуге дайындық сатыларын меңгереді;
көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымын біледі;
пікірталас түрлерін меңгереді;
ғылыми көпшілік алдында сөйлеудің шарттары мен міндеттерін меңгереді;
әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-саяси, ғылым-білім мазмұнды мәтіндерді құрайды.
тілдің эстетикалық табиғатын танытатын мәтіндер құрайды;
жаңа тілдік жағдаяттарда таңдаған кәсібіне байланысты тілдік құралдарды орынды пайдаланады;
сөйлеуде көріктеу құралдары мен айшықтау тәсілдерін қолданады;
пікіралмасуда этикеттік орамдарды пайдаланып, сөйлесушілердің әлеуметтік белгілеріне қарай қарым-қатынас жасайды;
ғылыми, ресми стиль түрлерінде тілдік талғамға сай ауызша және жазбаша ойын жеткізеді;
мамандыққа қатысты басылымдарда жарияланған мәтіндерге тілдік, стильдік тұрғыда түзетулер жасайды;
таңдаған кәсібіне байланысты тақырыптарда пікірталасқа түседі;
пікірталас мәдениеті талаптарына сай пікірталас түрлерін ұйымдастырады.
Пәннің пререквизиттері: Қазақ әдеби тілінің тарихы; Қазақ тілі лексикологиясы мен фразеологиясы
Пәннің постреквизиттері: Жалпы тіл тарихы
2 КҮНТІЗБЕЛІК-ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАР
Курс дәрістерінің тақырыптары мен дәріс мазмұнына сипаттама
р/с
|
Дәріс тақырыбы (лекция)
|
Дәрістің қысқаша мазмұны
|
Сағат
саны
|
1
|
Пәннің мақсаты. Нәтижеге жетуге қойылатын талаптар. Тіл мәдениеті. Қазіргі теориялық концепциясы.
|
Мақсат пен міндет түсіндіріледі. Глоссарий беріледі. Негізгі әдебиеттер тізімі көрсетіледі. Теориялық концепция баяндалады.
|
1
| |
2
|
Сөйлеу тілінің мәдениеті
|
Сөйлеу тілі және оның өзіндік ерекшеліктері. Сөйлеу тілі прагматикасы. Дұрыс тіл табыса білудің шарттары. Тіл табысудағы сәтсіздіктердің себептері
|
1
|
3
|
Тіл мәдениетіндегі комммуникативтік мақсат, сөз стратегиясы, тактикасы, амалдары
|
Этикет формулалары, тілдесу этикасы, тілдесу жанрлары, сөзбен әсер ету тәсілдері
|
1
| |
4
|
Шаршытоп алдындағы сөз мәдениеті
|
Шаршытоп алдындағы сөз типтері мен түрлері. Шаршысөз құрылымы. Сөз сөйлеуге дайындық және сөз алу. «Жақсы сөз» сөйлеудің алғышарттары. Сөзді диалогтендіру.
|
1
|
5
|
Тіл мәдениетіндегі орфоэпиялық норма
|
Қазақ орфоэпиясындағы үндесім және үйлесім. Екпін. Дикция. Қазақ сөзінің естілімі.
|
1
|
6
|
Жазу мәдениетіндегі орфографиялық норма
|
Сөздердің бірге/бөлек жазу нормасы. Бас әріп. Жазба мәтіндегі пунктуациялық ережелер.
|
1
|
7
|
Іскери сөз бен іскери мәтіндердің жалпы сипаттамасы. Құжат мәтіні.
|
Қазіргі іскери сөз бен мәтіндерге қойылатын талаптар. Құжат мәтіндерімен жұмыс. Құжат мәтінін құрастыру
|
1
|
8
|
Функционалды стильдер. Көркемсөз стилінің ерекшеліктері. Шаршытоп алдында көркемсөз стилінде сөйлеу
|
Көркемсөз стилінде ойды жарыққа шығару тәсілдері. Қанатты сөздер, плеоназм, тавтология, лаконизм, лексикалық жетімсіздік, стилистикалық қателік, экспрессивті лексика ұғымдарымен жұмыс
|
1
|
9
|
Ғылыми стильге қойылатын талаптар. Шаршытоп алдындағы ғылыми-көпшілік сөз.
|
Арнаулы тіл ұғымы. Ғылыми сөздің жанрлық, стильдік ерекшеліктері. Ғылыми іскери сөз сөйлеудің алғышарттары мен талаптары.
|
1
|
10
|
БАҚ және тіл мәдениеті, оның стилистикасы
|
Үздік мақала жазудың талаптары. БАҚ терминологиясы. Мақала мәтінінің стилі
|
1
|
11
|
Қазіргі қазақ тілдік тұлғаларының сөз саптау мәдениеті.
|
Бүгінгі қоғам, қайраткерлері мен тілдік тұлғалардың үздік мақалалары мен үздік сөздерін талдау
|
1
|
12
|
БАҚ-тағы тілдік сәтсіздіктер себептері
|
Радио, теледидарда сөз алған тұлғалардың тіліндегі сәтсіздіктерге тілдік, стильдік талдау жасау
|
1
|
13
|
Қазіргі үлгі сөз
|
Сөйлейтін сөздің мазмұнын құру, сөз тақырыбы мен мақсаты, сөз композициясының тәсілдері. Классикалық сөз үлгісі, сөзді аяқтау
|
1
| |
14
|
Мұғалімнің жаңа сабақ түсіндіруі – монологтің бір түрі ретінде.
|
«Педагогикалық тілдік қарым-қатынас немесе педагогтің тіл мәдениеті дегеніміз не?» тақырыбында пікірталас өткізу
|
2
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
Барлығы
|
|
15
|
|
Емтихан
|
|
|
3 СЕМИНАР САБАҚТАРДЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
№
|
Тақырыптар
|
Апта
|
Сағат саны
|
Ұсынылатын әдебиеттер
|
1
|
Қазақ тіл мәдениетінің теориялық негіздері. Стилистика, тіл мәдениеті, сөз мәдениеті, әдеби тіл теориясы, ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Тіл мәдениеті және стилистиканың ара қатынасы.
|
1-апта
|
1
|
[4]-4-12;
[6]-30-34;
[7]-3-8;
|
2
|
Тіл мәдениетінің негізгі сапалары.
Тілдік құралдарды пайдалана білу ережесі. Тіл мәдениеті және оның функциялары: ақпараттық-коммуникативтік функциясы, тәрбиелік-коммуникативтік функциясы және реттеуіштік функциясы
|
2-апта
|
1
|
[4]-14-22;
[6]-30-34;
[2]-180-186;
|
3
|
Сөз мәдениетінің коммуникативтік, когнитивтік аспектілері. Ауызекі сөйлеу стилінің шағын түрлері (подстиль): бейресми ауызекі сөйлеу шағын стилі; ресми ауызекі сөйлеу шағын стилі; әдеби ауызекі сөйлеу шағын стилі; тұрмыстық-ауызекі сөйлеу шағын стилі.
Қазақтың ұлттық сөз саптау дәстүріндегі этикалық ұғымдар
|
3-апта
|
1
|
[6]-34-39;
[4]-32-46;
[7]-20-23;
[3]-7-18;
|
4
|
Сөз мәдениеті және шешендік.
Сөздерді дұрыс айту және дұрыс жазу нормалары. Сөз әдебі. Жұрт алдында сөйлеу мәдениеті
|
4-апта
|
1
|
[6]-39-43;
[4]-53-61;
[3]-19-24;
|
5
|
Сөйлеу мәдениеті және фонетикалық норма. Қазақ сөз мәдениеті туралы түсінік
|
5-апта
|
1
|
[6]-43-46;
[8]- 19-30;
[2]-176-179;
[4]-204-229;
[7]-64-68;
|
6
|
Сөз қолдану мәдениеті.
Жазу-сызуды демократияландыру. Халықтық тіл нормасы. Жазба тіл нормасы
|
6-апта
|
1
|
[14]; [3]-174-198;
[4]-132-142;
|
7
|
Ресми-іскерлік қатынас тілі. Ресми стильдегі стильдік норма. Ресми және іс қағаздар стилінің лексика-фразеологиялық ерекшеліктері. Ресми және іс қағаздар стилінің морфологиялық ерекшеліктері. Ресми және іс қағаздар стилінің синтаксистік белгілері.
|
7-апта
|
1
|
[4]-74-91; 107-132;
[2]-206-207;
[6]-58-60;
|
8
|
Функционалды стильдердің тілдік сипаттамасы. Сөздің функционалдық типтері. Функционалды стилистиканың өз ішіндегі стильдер бойынша жіктелуі (подстиль)
|
8-апта
|
1
|
[3]-132-141; 141-174;
[4]-70-73;
|
9
|
Шаршысөз мәдениеті. Іскери дискурс және тіл мәдениеті. Тілдік норма және жаңа қолданыстар. Пікірталас мәдениеті
|
9-апта
|
1
|
[8]-152-177;
[7]-79-125;
|
10
|
Мәтін стилистикасы. Функцианалды стильдердегі стилистикалық қатенің түрлері және олардың себептері. Мәтінге қолданылатын орны, мақсаты, тілдік тәсілдері, стильдік сипатына қарай мәтіннің стильдік ерекшеліктері
|
10-апта
|
1
|
[6]-76-77;
[7]-133-158;
|
11
|
Стиль - өнер ерекшелігі. Тіл мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, баспасөз тілінің мәдениеті, көркем әдебиеттің тілі қазақ тіл мәдениетін дамытудағы рөлі.
|
11-апта
|
1
|
[2]-216-224; 225-230; [6]-79-80;
[16];
|
12
|
Тілдің стилистикалық ресурстары. Тіл мәдениетінің лингвоэкологиялық аспектілері. Лингвоэкология ұғымы.
|
12-апта
|
1
|
[4]-142-151; [2]- 230-238; [6]-81-85;
|
13
|
Ауызекі сөйлеу тілі стилінің тілдік сипаты. Сөйлеу техникасы. Ойды мәнерлі жеткізудің тілден тыс көмекші құралдары: ым-ишара, қимыл-қозғалыс, дауыс күші, қарқыны, кідіріс, интонация
|
13-апта
|
1
|
[2]-239-245;
[4]-183-185; [6]-85-88;
|
14
|
Педагогикалық тілдік қарым-қатынас немесе педагогтің тіл мәдениеті. Диалог және монолог. Монолог өзінің мән-мазмұны жағынан сипаттау, баяндау, пайымдау деген мағыналық түрлерге бөлінуі.
|
14-15
апта
|
2
|
[2]-245-252; 252-258;[4]-192-199
[6]-89-91;
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
Емтихан
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
|
15
|
СТУДЕНТТІҢ ОҚЫТУШЫ ЖЕТЕКШІЛІГІМЕН ЖАСАЙТЫН ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ (СОӨЖ)
№
|
СОӨЖ тақырыбы мен мазмұны
|
Бақылау түрі
|
Ұсынылатын әдебиеттер
|
Апта
|
Сағат саны
|
1
|
А.Байтұрсынұлы, Р.Сыздық және орыс ғалымы В.В.Виноград овтың стилистикаға және жалпы тілдің қызметіне қатысты айтқан ой-пікірлерін конспектілеңіз.
|
Жазбаша: конспект
|
[4]-14-22;
[6]-30-34;
[2]-180-186;
|
1
|
2
|
2
|
Орфоэпиялық сөздікті пайдаланып, сөздің айтылуы мен жазылуына байланысты тест сұрақтарын құрастырыңыз
|
Жазбаша:
тест сұрақтарын жасау, өзара алмасу
|
[6]-34-39;
[4]-32-46;
[7]-20-23;
[3]-7-18;
|
2
|
2
|
3
|
1913 ж. «Қазақ» газетінде жарияланған «Қазақтың бас ақыны» мақаласын оқи отырып, А.Байтұрсынұлының ұлы Абайдың сөз қолданысына тән қандай ерекшеліктерді атап айтқанын көрсету
|
Жазбаша:
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[6]-39-43;
[4]-53-61;
[3]-19-24;
|
3
|
2
|
4
|
«Түркістан уәлаяты газетінің» 1875 жылғы 8-санында басылған мақаланы оқып шығып, қазіргі әдеби тілдің нормасына лайықтап жазып шығу. ХІХ ғ. ескі қазақ жазба тілінің қазіргі жазу ережесінен өзгешелігіне назар аудару. Дыбыстық, морфологиялық, синтаксистік айырмашылықтарын көрсетіп, талдау жасау
|
Жазбаша:
конспект
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[6]-43-46;
[8]- 19-30;
[2]-176-179;
[4]-204-229;
[7]-64-68;
|
4
|
2
|
5
|
Әр түрлі автордың бір тақырыпта, бірақ әр түрлі стильде жазыл ған мәтін түрлеріне мысал келтіріңіз
|
Картотека
|
[4]-74-91; 107-132;
[2]-206-207;
[6]-58-60;
|
5
|
2
|
6
|
Қазіргі қазақ газеттер інің лексикалық ерекшелігін танытатын мысалдар жинап, оларға талдау жасаңыз
|
Картотека
|
[3]-132-141; 141-174;
[4]-70-73;
[8]-152-177;
[7]-79-125;
|
6
|
2
|
7
|
Фразеологиялық тіркестерге мағыналық түсінік беру. Тұрақты сөз тіркестерінің тіліміздің көркемдік құрал ретіндегі қызметіне талдау жасау
|
Презентация:
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[14]; [3]-174-198;
[4]-132-142;
[6]-76-77;
[7]-133-158;
|
7
|
2
|
8
|
Сөзжарыс. Тіл, сөз туралы кім көп мақал-мәтел біледі? Оның бірнешеуінің мағынасын түсіндіріңіз
|
Ойталқы, пікірталас
|
[2]-216-224; 225-230; [6]-79-80;
[16];
|
8
|
2
|
9
|
Тіл туралы Заңның бір бабын алып, оның өмірде іске асырылуы туралы ауызша пікіріңізді білдіріңіз
|
Ауызша:
баяндама
|
[4]-142-151; [2]- 230-238; [6]-81-85;
[5]-3-79; [7]-200-204;
|
9
|
2
|
10
|
Бір тақырып таңдап алып, оны әр түрлі стильде жеткізіңіз. Өзара талқылаңыз
|
Практикалық:
топпен пікірталас ұйымдастыру
|
[2]-239-245;
[4]-183-185; [6]-85-88; [3]-293-301;
[7]-204-214;
|
10
|
2
|
11
|
Еркін тақырыпта қалаған жанрда шығарма жазыңыз
|
Жазбаша:
шығарма
|
[2]-245-252; 252-258;[4]-192-199
[6]-89-91; [3]-310-321;
|
11
|
2
|
12
|
Ресми стильге тән бір мәтін ойлап жазып және көркем әдебиеттен сөйлеу тілінің стиліне тән бір үзінді алып, олардың ерекшелігіне салыстырмалы талдау жасаңыз
|
Жазбаша:
талдау жұмыстарын жүргізу
|
[7]-322-376;
[2]-258-280;
[6]-97-104
|
12
|
2
|
13
|
«Жаңа қазақ деген кім?» ,
«Мектеп киімі қандай болуы керек?»,
«Демография деген не?»,
«Мұғалім қандай болуы тиіс?»,
«Егер сабаққа ерікті қатыссам...»,
«Адалдық деген не?»,
«Достық пен махаббат»
тақырыптары бойынша
пікірталас түрлерін ұйымдастыру
|
Практикалық:
топпен пікірталас ұйымдастыру
|
[4]-4-12;
[6]-30-34;
[7]-3-8;
|
13
|
2
|
14
|
«Сөз әдебі» тақырыбы аясында оқушыларға алдын-ала мынадай тақырыптардың ішінен өздері қалаған біреуіне танымдық материал дайындау:
1. Этикет – мәдениеттіліктің негізі.
2. Этикеттің тарихы.
3. Әр елдің салты басқа... (өзі қалаған ұлттың этикет нормалары туралы тұсаукесер).
4. Әлемде талай қызық бар...
5. Ым-ишараларды қолданудағы әдептілік нормалары.
6. Ұлттық салт-дәстүрлердегі әдептілік көріністері.
7. Әлем халықтарының амандасу әдептері, т.б.
|
Презентация:
топтық жұмыс
|
[6]-34-39;
[4]-32-46;
[7]-20-23;
[3]-7-18;
|
14-15
|
4
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
|
|
30
|
СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ (СӨЖ)
№
|
СӨЖ тақырыптары
|
Бақылау түрі
|
Апта
|
Сағат саны
|
1
|
Стилистиканың қазіргі таңдағы даму бағыт-бағдары мен зерттелуі
|
Презентациялық жоба
|
1
|
2
|
2
|
Сөз мәдениеті және тілдік қарым-қатынас
|
Презентациялық жоба
|
2
|
2
|
3
|
Әлеуметтік-тұрмыстық қатынастағы сөз әдебі
|
Презентациялық жоба
|
3
|
2
|
4
|
Функционалдық стильдер тілінің сөз бедері
|
Презентациялық жоба
|
4
|
2
|
5
|
Стилистикалық фигуралар және олардың стилистикалық қызметі
|
Презентациялық жоба
|
5
|
2
|
6
|
Көркем проза тілінің жанрлық, тілдік-стильдік ерекшелігі
|
Презентациялық жоба
|
6
|
2
|
7
|
Поэзия тілінің жанрлық, тілдік-стильдік ерекшелігі
|
Презентациялық жоба
|
7
|
2
|
8
|
Драма мәтіндерінің жанрлық, тілдік-стильдік ерекшелігі
|
Презентациялық жоба
|
8
|
2
|
9
|
Стилизация құбылысы
|
Презентациялық жоба
|
9
|
2
|
10
|
Сұхбаттық тілдесім мәдениетін қалыптастырудың ғылыми-теориялық негіздері
|
Презентациялық жоба
|
10
|
2
|
11
|
Айтыс – пікірталастың бір түрі
|
Презентациялық жоба
|
11
|
2
|
12
|
Қазақ ұлттық шешендік өнерінің ерекшеліктері
|
Презентациялық жоба
|
12
|
2
|
13
|
Кәсіби сөз саптау шеберлігі (педагогикалық қарым-қатынас үлгісі негізінде)
|
Презентациялық жоба
|
13
|
2
|
14
|
Сөйлеудегі қосымша құралдар
|
Презентациялық жоба
|
14-15
|
4
|
15
|
Аралық 1, 2
|
|
|
|
|
Емтихан
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
|
30
|
Достарыңызбен бөлісу: |
