Флора және өсімдіктер жамылғысы. Флораның трансформациясы жөніндегі өзекті мәселелер
жүктеу/скачать 36,53 Kb.
|
ФФН 2апта
| Шөлейт зонасы өсімдігі. Бұл зона дала және шөл зоналары аралығында болғандықтан, оған астық тұкымдас жусан өсімдіктері тән және бұлар боз қызыл қоңыр топырақты жерлерде таралған. Шөлейтте орманды дала және дала өсімдіктері сияқты комплекстер кездесетін болғандықтан, кейбір зерттеушілер шөлейт зонаны «шөл дала» (шөлді дала) деп те атайды.
Шөлейттің қуаңдау келген жерін шөл дала деп атауға болады, өйткені мұндай жердегі боз қызыл қоңыр топырақта жусанды және сораң-жусанды өсімдік тобы өседі. Жазық жердегі өзен аралықтарындағы дөңесті беткейде шым түзетін астық тұқымдас өсімдіктер - бетеге, бетеге боз, боз бетеге, аздап сортаңданған топырақтарда турлі далалық шөппен аралас еседі, өте сортаңданған жерлерде ақ жусан, жатаған, изен, түймедағы, мыңжапырақпен аралас өседі. Сортаң жерлерде шоқ-шоқ бұйырғын, көкпек, қараматау, итсигек, қара жусан кездеседі. Шөл далалық шабындықтан 3-4 ц/га кепкен пішен жинауға болады. Жайылымдық ретінде көктем мен күзде100%, жаз бен қыста 50-60%-ке пайдаланылады. Су көп жиналатын ойпаң қара топырақтылау жерлерде ылғалды тәуір көретін түрлі шөпті дала өсімдігі өседі. Мұнда бұталы дала өсімдігініц көп өскен жері жиі кездеседі. Құмды далада жусанды еркек шөп кең тараған. Жеңіл саздақты, көбіне сортаңдау жерлерде шым түзетін астық тұқымдас өсімдіктер, ақ жусан, мыңжапырақты түймедағымен бірге аласа келген шөл еркек шөбі, құмдақ топырақты жерлерде шағыр жусанмен аралас құм еркек шөбі өседі. Құм еркек шөбінің тек өзі ғана таза өскен жерлер де (негізінен құмда) жиі кездеседі. Қазан шұңқырлы, топырағы тұщы грунт суларымен шайылған жерге бұталы алқап (тал немесе қызыл тал) өседі, кейде тіпті ағаш та кездеседі. Ойпаң жердің өсімдіктерін көбіне шабындыққа, ал аумағы шағын алқаптарын суарылмайтын егіншілікке, әсіресе бау-бақша - өсіруге пайдалануға болады. Рельефі ұсақ шоқылы шөлдің топырағы қиыршық тасты келеді, сондықтан оның шөлді дала өсімдігінен айырмашылығы болады. Тастақты топырақ өсімдігі селдір және осы топырақ түріне төзімді өсімдіктер түрлері ғана (тырсық, суық жусан, тобылғы, сіңір, райхан, шеміршек, сүттіген) өседі. Егер бұл топырақ өте сортаңданған болса Лессинг жусаны, төскей шөп, мыңжапырақты түймедағы басым келеді. Тастақты шөл дала өсімдігінен 2-3 ц/га мал азығы түседі. Шөлейтте төбелі және қырқалы құм шоғырлары кең тараған. Мұндай кұмның өсімдігі еркек шөп, дәу қияқ түрлерінен, құмаршық, Сегнер сүттігенінен, кейде жапырақсыз жүзгіннен тұрады. Жел қағатын шұңқырлар сортаңданса жыңғыл өсе бастайды не сораң өскен борпылдақ сортаңға және сорға айналады. Шөл дала зонасының көрші зоналарға ауыспалы сипаттағы жағдайы өзен жайылмалары өсімдігіне әсерін тигізеді. Ірі өзендердің жайылмасында сібірге тән ақтал, терек өскен жайылмалық ормандар, Жайық бойында тіпті шегіршін, емен өскен жерлер кездеседі. Аллювийлі топырақты жерлер өсімдігі көбіне сортаңды немесе карбонатты және түрлі шөпті астық тұқымдас өсімдікті шалғын түрінде кездеседі. Шалғыны дала тектес оңтүстік буталы алқапта шенгел, жиде өскен бұталы жерлер басым болады. Суы тартылып қалатын ұсақ өзен жайылмалары сортаң арпасы, ажыниық, жатаған, айрауық, сортаң қияғы, шілтер қияқ, ақмамық пен аралас ши, көкпек және қара жусан өскен сораң шалғыннан тұрады. Мұндай шалғындықтардың түсімі төмен, 10-12 ц/га пішен жиналады. Мал көп жайылса жарамсыздыққа ұшырайды. Бұл өңірдегі шағын өзендер Каспий теңізіне жетпей жазық жерлердегі ойпаңдарға жаиылып «көлтабан» шалғындарына, сортаңдарына, далалық шалғынға айналады. Көктемде жиналған мол судың біртіндеп жерге сіңуі нәтижесінде аздап түрлі шөп араласқан жатаған, бидайық, су бидайық, сораң өскен, сортаң тартқан шалғын топырағы дамиды. Сор мен сортаңдарда жау қпяқ, ақмамық, еркек шөп өседі. Мұндай көлтабандық шалғындықтардың ауыл шаруашылығында маңызы өте зор. жүктеу/скачать 36,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|