§ 4. Файл және бумамен жұмыс

31
­
  файлдың типі мен оның қай программада 
жасалғандығын білдіреді.
Мысалы
 – мәтіндік ақпарат
 – дыбыстық ақпарат
­– бейнеақпарат.
Ақ па рат тың  түр ле рі не  қа рай  бе рі ле тін  файл дың  ке ңей ті­
лім де рі  бір  тип ті  ақ па рат  үшін  де  әр түр лі  бо ла ды.  Мы са лы, 
мә тін дік  файл дар ды  әр түр лі  ке ңей ті лім мен  сақ тау ға  бо ла ды. 
Ол  ту ра лы  то лық  мә лі мет  3-кес те де  кел ті ріл ген. 
­ ­Түр­лі­файл­дық­ке­ңей­ті­лім
№
 Файл дың 
ке ңей ті лі мі 
 Файл дың  атауы
1
.txt, .docх, 
.dotх, .rtf
мә тін дік  файл дар,  Word  жә не  WordPad  құ жат­
та ры 
2
.exe, .com
прог рам ма лар  жә не  қол дан ба лы  фай лда р 
3
.bat
ко ман да лық  файл
4
.bmp, .jpeg
гра фи ка лық  қол дан ба  ның  файлдары 
5
.htm
web­Интернет  па рақ ша сы 
6
.rar, .arj, .zip мұ ра ғат тық  файл дар 
7
.sys
 жүйе лік  файл
8
.wav
фо ног раф  қол дан ба ның  ды быс тық  фай лы
9
.avi
бейнебаян  (ви де ок лип) 
10 .xlsх
Excel  кес те лік  про цес со ры ның  құ жа ты 
11 .pptх
PowerPoint  қол дан ба  ның  презентациясы
М
­
­
 
Файл атауына пайдаланылатын символдарға шектеу қойылатынын 
ұмытпаңдар!
 
Файл атауында                  символдарын пайдалануға болмайды.
А
А
А
 
Р
Р
М
­
­
 
Файл атауына пайдаланылатын символдарға шектеу қойылатынын 
ұмытпаңдар!
Р
Р
 
Файл атауында                  символдарын пайдалануға болмайды.
М
М
М
М
11 .pptх
М
М
М
М
­
­
Файл атауына пайдаланылатын символдарға шектеу қойылатынын 
А
А
АА
АААААААААА
бейнебаян  (ви де ок лип) 
Excel  кес те лік  про цес со ры ның  құ жа ты 
PowerPoint  қол дан ба  ның  презентациясы
Н
Н
Н
ННННННН
Н
Н
web­Интернет  па рақ ша сы 
мұ ра ғат тық  файл дар 
 жүйе лік  файл
фо ног раф  қол дан ба ның  ды быс тық  фай лы
бейнебаян  (ви де ок лип) 
-
-
web­Интернет  па рақ ша сы 
мұ ра ғат тық  файл дар 
П
П
П
П
П
П
П
П
прог рам ма лар  жә не  қол дан ба лы  фай лда р 
ко ман да лық  файл
гра фи ка лық  қол дан ба  ның  файлдары 
web­Интернет  па рақ ша сы 
В
В
В
В
В
В
В
 Файл дың  атауы
мә тін дік  файл дар,  Word  жә не  WordPad  құ жат­
прог рам ма лар  жә не  қол дан ба лы  фай лда р 
б
  кел ті ріл ген. 
  кел ті ріл ген. 
­
­
­Түр­лі­файл­дық­ке­ңей­ті­лім
­Түр­лі­файл­дық­ке­ңей­ті­лім
б
б
б
 Файл дың  атауы
а
мә тін дік  файл дар ды  әр түр лі  ке ңей ті лім мен  сақ тау ға  бо ла ды. 
мә тін дік  файл дар ды  әр түр лі  ке ңей ті лім мен  сақ тау ға  бо ла ды. 
  кел ті ріл ген. 
  кел ті ріл ген. 
­Түр­лі­файл­дық­ке­ңей­ті­лім
­Түр­лі­файл­дық­ке­ңей­ті­лім
с
Ақ па рат тың  түр ле рі не  қа рай  бе рі ле тін  файл дың  ке ңей ті­
Ақ па рат тың  түр ле рі не  қа рай  бе рі ле тін  файл дың  ке ңей ті­
лім де рі  бір  тип ті  ақ па рат  үшін  де  әр түр лі  бо ла ды.  Мы са лы, 
лім де рі  бір  тип ті  ақ па рат  үшін  де  әр түр лі  бо ла ды.  Мы са лы, 
мә тін дік  файл дар ды  әр түр лі  ке ңей ті лім мен  сақ тау ға  бо ла ды. 
мә тін дік  файл дар ды  әр түр лі  ке ңей ті лім мен  сақ тау ға  бо ла ды. 
п
п
Ақ па рат тың  түр ле рі не  қа рай  бе рі ле тін  файл дың  ке ңей ті­
Ақ па рат тың  түр ле рі не  қа рай  бе рі ле тін  файл дың  ке ңей ті­
а
с
с
  файлдың типі мен оның қай программада 
ы
ы
ы

32
Мәтіндік 
файл
Кестелік 
файл
Презентация 
файлы
Дыбыстық 
файл
Графиктік 
файл
­
­Файл­дар­пик­тог­рам­ма­сы
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
пик тог рам ма сы  бо ла ды,  со ған  қа рап,  оның  қан дай  құ жат  еке­
нін  бір ден  анық тай  ала мыз  (17-су рет). 
Сақ­тал­ған­файл­дар­ды­қай­да­ор­на­лас­ты­рып,­
жи­нақ­тап­қоюға­бо­ла­ды?
Тұр мыс тық  дең гей де  бу ма ны  кә дім гі  іші не  қа ғаз  бет те рін, 
файл дар ды  са ла тын  бу ма лар мен  са лыс ты ру ға  бо ла ды.  Мы са лы, 
кең се де гі  құ жат тар  рет сіз  сө ре ге  ор на лас са,  оны  із деп  та бу  қи ын. 
Сон дық тан  олар ды  ар найы  бу ма лар ға  са лып  жи нап  қой сақ,  оңай 
та бу ға  бо ла ды.  Сол  си яқ ты  ком пью тер де гі  файл дар ды  рет теп, 
жи нақ тап,  әр түр лі  атау мен  бу ма ға  сақ тау ға  бо ла ды.
Бу ма лар дың  атауы  файл дың  атауы  си яқ ты  оның  маз­
мұ нын  көр се те  ала ды.  Бу ма лар да  прог рам ма лар,  таң ба­
ша лар,  файл дар  жә не  бас қа  бу ма лар  да  бо луы  мүм кін.  Бу ма 
бос бо луы да мүм кін. Бу ма да атауы бір дей нысандар бол мауы 
ке рек.  Бу ма лар дың  ке ңей ті лі мі  бол май ды.  Бу ма ның  ішін 
қа рап шы ғу үшін, тінтуірдің сол жақ ба тыр ма сын екі рет ба су 
жет кі лік ті  (18-су рет). 
Е
­
Мынадай атаулармен файлдар мен бумалар сақ талмайды. Олар   O , 
, A
,  LO K , 
L,  O 1,  O 2,  O 3,  O 4,  O 5,  O 6,  O 7, 
O 8,  O 9,  L 1,  L 2,  L 3,  L 4,  L 5,  L 6,  L 7,  L 8,  L 9. 
А
А
А
А
32
Р
Р
Мынадай атаулармен файлдар мен бумалар сақ талмайды. Олар   O , 
, A
,  LO K , 
L,  O 1,  O 2,  O 3,  O 4,  O 5,  O 6,  O 7, 
O 8,  O 9,  L 1,  L 2,  L 3,  L 4,  L 5,  L 6,  L 7,  L 8,  L 9. 
М
жет кі лік ті 
жет кі лік ті 
М
М
М
Е
­
Мынадай атаулармен файлдар мен бумалар сақ талмайды. Олар   O , 
А
ша лар,  файл дар  жә не  бас қа  бу ма лар  да  бо луы  мүм кін.  Бу ма 
ша лар,  файл дар  жә не  бас қа  бу ма лар  да  бо луы  мүм кін.  Бу ма 
бос бо луы да мүм кін. Бу ма да атауы бір дей нысандар бол мауы 
бос бо луы да мүм кін. Бу ма да атауы бір дей нысандар бол мауы 
ке рек.  Бу ма лар дың  ке ңей ті лі мі  бол май ды.  Бу ма ның  ішін 
ке рек.  Бу ма лар дың  ке ңей ті лі мі  бол май ды.  Бу ма ның  ішін 
қа рап шы ғу үшін, тінтуірдің сол жақ ба тыр ма сын екі рет ба су 
қа рап шы ғу үшін, тінтуірдің сол жақ ба тыр ма сын екі рет ба су 
жет кі лік ті 
жет кі лік ті 
(18-су рет).
(18-су рет).
Н
Бу ма лар дың  атауы  файл дың  атауы  си яқ ты  оның  маз­
Бу ма лар дың  атауы  файл дың  атауы  си яқ ты  оның  маз­
мұ нын  көр се те  ала ды.  Бу ма лар да  прог рам ма лар,  таң ба­
мұ нын  көр се те  ала ды.  Бу ма лар да  прог рам ма лар,  таң ба­
ша лар,  файл дар  жә не  бас қа  бу ма лар  да  бо луы  мүм кін.  Бу ма 
ша лар,  файл дар  жә не  бас қа  бу ма лар  да  бо луы  мүм кін.  Бу ма 
бос бо луы да мүм кін. Бу ма да атауы бір дей нысандар бол мауы 
бос бо луы да мүм кін. Бу ма да атауы бір дей нысандар бол мауы 
ке рек.  Бу ма лар дың  ке ңей ті лі мі  бол май ды.  Бу ма ның  ішін 
ке рек.  Бу ма лар дың  ке ңей ті лі мі  бол май ды.  Бу ма ның  ішін 
-
жи нақ тап,  әр түр лі  атау мен  бу ма ға  сақ тау ға  бо ла ды.
жи нақ тап,  әр түр лі  атау мен  бу ма ға  сақ тау ға  бо ла ды.
Бу ма лар дың  атауы  файл дың  атауы  си яқ ты  оның  маз­
Бу ма лар дың  атауы  файл дың  атауы  си яқ ты  оның  маз­
П
файл дар ды  са ла тын  бу ма лар мен  са лыс ты ру ға  бо ла ды.  Мы са лы, 
файл дар ды  са ла тын  бу ма лар мен  са лыс ты ру ға  бо ла ды.  Мы са лы, 
кең се де гі  құ жат тар  рет сіз  сө ре ге  ор на лас са,  оны  із деп  та бу  қи ын. 
кең се де гі  құ жат тар  рет сіз  сө ре ге  ор на лас са,  оны  із деп  та бу  қи ын. 
П
Сон дық тан  олар ды  ар найы  бу ма лар ға  са лып  жи нап  қой сақ,  оңай 
Сон дық тан  олар ды  ар найы  бу ма лар ға  са лып  жи нап  қой сақ,  оңай 
та бу ға  бо ла ды.  Сол  си яқ ты  ком пью тер де гі  файл дар ды  рет теп, 
та бу ға  бо ла ды.  Сол  си яқ ты  ком пью тер де гі  файл дар ды  рет теп, 
жи нақ тап,  әр түр лі  атау мен  бу ма ға  сақ тау ға  бо ла ды.
жи нақ тап,  әр түр лі  атау мен  бу ма ға  сақ тау ға  бо ла ды.
В
Сақ­тал­ған­файл­дар­ды­қай­да­ор­на­лас­ты­рып,­
Сақ­тал­ған­файл­дар­ды­қай­да­ор­на­лас­ты­рып,­
Тұр мыс тық  дең гей де  бу ма ны  кә дім гі  іші не  қа ғаз  бет те рін, 
Тұр мыс тық  дең гей де  бу ма ны  кә дім гі  іші не  қа ғаз  бет те рін, 
файл дар ды  са ла тын  бу ма лар мен  са лыс ты ру ға  бо ла ды.  Мы са лы, 
файл дар ды  са ла тын  бу ма лар мен  са лыс ты ру ға  бо ла ды.  Мы са лы, 
кең се де гі  құ жат тар  рет сіз  сө ре ге  ор на лас са,  оны  із деп  та бу  қи ын. 
кең се де гі  құ жат тар  рет сіз  сө ре ге  ор на лас са,  оны  із деп  та бу  қи ын. 
б
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
пик тог рам ма сы  бо ла ды,  со ған  қа рап,  оның  қан дай  құ жат  еке­
пик тог рам ма сы  бо ла ды,  со ған  қа рап,  оның  қан дай  құ жат  еке­
(17-су рет). 
(17-су рет). 
Сақ­тал­ған­файл­дар­ды­қай­да­ор­на­лас­ты­рып,­
Сақ­тал­ған­файл­дар­ды­қай­да­ор­на­лас­ты­рып,­
а
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
пик тог рам ма сы  бо ла ды,  со ған  қа рап,  оның  қан дай  құ жат  еке­
пик тог рам ма сы  бо ла ды,  со ған  қа рап,  оның  қан дай  құ жат  еке­
с
­Файл­дар­пик­тог­рам­ма­сы
­Файл­дар­пик­тог­рам­ма­сы
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
Сон дай­ақ,  файл  тү рі не  сәй кес  оның  атауы ның  жа нын да 
па
сс
Графиктік 
файл
файл
файл
сс
ы
ы
ы
Графиктік 

33
Файл
Бума
Атауы
Кеңейтілімі
Файлдың 
көлемі
­
­Файл­мен­бу­ма
Бу ма лар ды  екі  түр ге  жік теп  қа рас ты ру ға  бо ла ды:
•  жүйе лік  бу ма  –  ка та лог тар;
•  қол да ны ла тын  жұ мыс  бу ма ла ры  (Ме нің  ком пьюте рім, 
прин тер лер  жә не  т.б.)
Бу ма лар,  ком пью тер де  бел гі лі  тәр тіп пен  ор на ла са ды,  оны 
ие рар хия деп атай ды (19-сурет).
Менің компьютерім
Жұмыс үстелі
Себет
Бумалар
Файлдар
Таңбашалар
Файлдар
Таңбашалар
Басқару тақтасы
С
D
Принтерлер
­Бу­ма­лардың­ор­на­ла­су­ре­ті
А
А
Р
РРР
М
МММММ
А
ААА
Н
ННННН
-
--
П
Бу ма лар,  ком пью тер де  бел гі лі  тәр тіп пен  ор на ла са ды,  оны 
Бу ма лар,  ком пью тер де  бел гі лі  тәр тіп пен  ор на ла са ды,  оны 
(19-сурет).
(19-сурет).
П
В
Бу ма лар ды  екі  түр ге  жік теп  қа рас ты ру ға  бо ла ды:
Бу ма лар ды  екі  түр ге  жік теп  қа рас ты ру ға  бо ла ды:
•  жүйе лік  бу ма  –  ка та лог тар;
•  жүйе лік  бу ма  –  ка та лог тар;
•  қол да ны ла тын  жұ мыс  бу ма ла ры  (Ме нің  ком пьюте рім, 
•  қол да ны ла тын  жұ мыс  бу ма ла ры  (Ме нің  ком пьюте рім, 
Бу ма лар,  ком пью тер де  бел гі лі  тәр тіп пен  ор на ла са ды,  оны 
Бу ма лар,  ком пью тер де  бел гі лі  тәр тіп пен  ор на ла са ды,  оны 
б
Файл­мен­бу­ма
Файл­мен­бу­ма
Бу ма лар ды  екі  түр ге  жік теп  қа рас ты ру ға  бо ла ды:
Бу ма лар ды  екі  түр ге  жік теп  қа рас ты ру ға  бо ла ды:
ас
с
п
п
а
а
сы
ы

34
Таңбаша (ярлык) – кез келген программаға 
қойылған сілтеме көрсеткіші (20-сурет). 
Мысалы, күнделікті қолданылатын програм­
маларды тез әрі жеңіл іске қосу үшін Жұмыс 
үстеліне оның таңбашасын орнатуға болады. 
Таңбаша мен файлды сырт көрінісіне қарап 
ажырата аламыз. Сол жақ бұрышында кіш­
кентай бағыттаушы көрсетілген.
­ Б ­
1.  Файл, бума, таңбаша де ге ні міз не?
2.  Жа ңа  бу ма  қа лай  құ ры ла ды?
3.  Кез  кел ген  құ жат  қа лай  сақ тала ды?
4.  Файл дың  ке ңей ті лімі  де ген  не?
5.  Файл кеңейтілімі бойынша қалай анықталады?
Т ­ ­
1.  Неліктен файлды шағын символдармен атайды?
2.  Файлдың кеңейтілімі не үшін қажет?
3.  Пиктограммалар не үшін қажет?
4.  Иерархия неліктен маңызды?
5.  Не себепті буманың атауын файл мазмұнына сәйкес қояды?
Т ­
Ком пью тер лік  бу ма  мен  қа ра пай ым  бу ма ны  жә не  таң­
баша  мен  фай лды  са лыс ты рың дар.
Ұқсастығы
Ұқсастығы
­
­Таңбаша
Б ­
Т
Т
А
А
А
А
34
Р
Р
М
ММ
А
баша  мен  фай лды  са лыс ты рың дар.
баша  мен  фай лды  са лыс ты рың дар.
А
Н
Ком пью тер лік  бу ма  мен  қа ра пай ым  бу ма ны  жә не  таң­
Ком пью тер лік  бу ма  мен  қа ра пай ым  бу ма ны  жә не  таң­
баша  мен  фай лды  са лыс ты рың дар.
баша  мен  фай лды  са лыс ты рың дар.
НН
-
-
П
2.  Файлдың кеңейтілімі не үшін қажет?
2.  Файлдың кеңейтілімі не үшін қажет?
3.  Пиктограммалар не үшін қажет?
3.  Пиктограммалар не үшін қажет?
4.  Иерархия неліктен маңызды?
4.  Иерархия неліктен маңызды?
5.  Не себепті буманың атауын файл мазмұнына сәйкес қояды?
5.  Не себепті буманың атауын файл мазмұнына сәйкес қояды?
П
П
В
1.  Неліктен файлды шағын символдармен атайды?
1.  Неліктен файлды шағын символдармен атайды?
2.  Файлдың кеңейтілімі не үшін қажет?
2.  Файлдың кеңейтілімі не үшін қажет?
3.  Пиктограммалар не үшін қажет?
3.  Пиктограммалар не үшін қажет?
В
б
2.  Жа ңа  бу ма  қа лай  құ ры ла ды?
2.  Жа ңа  бу ма  қа лай  құ ры ла ды?
3.  Кез  кел ген  құ жат  қа лай  сақ тала ды?
3.  Кез  кел ген  құ жат  қа лай  сақ тала ды?
4.  Файл дың  ке ңей ті лімі  де ген  не?
4.  Файл дың  ке ңей ті лімі  де ген  не?
5.  Файл кеңейтілімі бойынша қалай анықталады?
5.  Файл кеңейтілімі бойынша қалай анықталады?
б
а
1.  Файл, бума, таңбаша де ге ні міз не?
1.  Файл, бума, таңбаша де ге ні міз не?
3.  Кез  кел ген  құ жат  қа лай  сақ тала ды?
3.  Кез  кел ген  құ жат  қа лай  сақ тала ды?
с
кентай бағыттаушы көрсетілген.
кентай бағыттаушы көрсетілген.
ссс
п
Таңбаша мен файлды сырт көрінісіне қарап 
Таңбаша мен файлды сырт көрінісіне қарап 
ажырата аламыз. Сол жақ бұрышында кіш­
ажырата аламыз. Сол жақ бұрышында кіш­
кентай бағыттаушы көрсетілген.
кентай бағыттаушы көрсетілген.
п
Б ­
пп
а
Мысалы, күнделікті қолданылатын програм­
Мысалы, күнделікті қолданылатын програм­
маларды тез әрі жеңіл іске қосу үшін Жұмыс 
маларды тез әрі жеңіл іске қосу үшін Жұмыс 
үстеліне оның таңбашасын орнатуға болады. 
үстеліне оның таңбашасын орнатуға болады. 
Таңбаша мен файлды сырт көрінісіне қарап 
Таңбаша мен файлды сырт көрінісіне қарап 
ажырата аламыз. Сол жақ бұрышында кіш­
ажырата аламыз. Сол жақ бұрышында кіш­
с
(ярлык) – кез келген программаға 
(ярлык) – кез келген программаға 
(20-сурет)
(20-сурет)
Мысалы, күнделікті қолданылатын програм­
Мысалы, күнделікті қолданылатын програм­
маларды тез әрі жеңіл іске қосу үшін Жұмыс 
маларды тез әрі жеңіл іске қосу үшін Жұмыс 
ы
ы
(ярлык) – кез келген программаға 
(ярлык) – кез келген программаға 
(20-сурет)
(20-сурет)

35
­ ­
1.  Кестені дәптерлеріңе толтырыңдар.
№
Атау ы 
Анық та ма сы
1
 Файл 
2
Бу ма 
3
Таңбаша
4
Ие рар хия
2.  Берілген суреттер мен мәтінге сәйкес файлдардың кеңей­
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
1.
Абай – асқан поэтикалық қуаттың 
иесі, қазақ халқының мақтанышы. 
Абай – халықтың рухани шығар­
машылығын жоғары көтерген 
қазақ ақыны (Ә.Бөкейхан).
2.
3.
4.
5.
­ ­
Ком пью тер де  орын даң дар.
1.  Жұ мыс  үс те лі не  өз  ат та рың мен  атала тын  бу ма  құ рың­
дар. 
2.  Берілген  әңгімені  мә тін дік  ре дак тор да  те рің дер.  Әң­
гімені  құ рыл ған  бу ма ға  сақ таң дар,  авторын  анықтаңдар.
Атасы он жасар ұл баласымен далада келе жатып, 
одан сұрады: 
– Анау өрмекшіні көремісің, не істеп жүр?
– Көремін, өрмек тоқып жүр.
– Анау құмырсқаны көремісің?
А
А
Р
Р
– Анау құмырсқаны көремісің?
М
М
Атасы он жасар ұл баласымен далада келе жатып, 
одан сұрады: 
– Анау өрмекшіні көремісің, не істеп жүр?
– Көремін, өрмек тоқып жүр.
А
А
1.  Жұ мыс  үс те лі не  өз  ат та рың мен  атала тын  бу ма  құ рың­
1.  Жұ мыс  үс те лі не  өз  ат та рың мен  атала тын  бу ма  құ рың­
2.  Берілген  әңгімені  мә тін дік  ре дак тор да  те рің дер.  Әң­
2.  Берілген  әңгімені  мә тін дік  ре дак тор да  те рің дер.  Әң­
гімені  құ рыл ған  бу ма ға  сақ таң дар,  авторын  анықтаңдар.
гімені  құ рыл ған  бу ма ға  сақ таң дар,  авторын  анықтаңдар.
Атасы он жасар ұл баласымен далада келе жатып, 
Н
Ком пью тер де  орын даң дар.
Ком пью тер де  орын даң дар.
1.  Жұ мыс  үс те лі не  өз  ат та рың мен  атала тын  бу ма  құ рың­
1.  Жұ мыс  үс те лі не  өз  ат та рың мен  атала тын  бу ма  құ рың­
2.  Берілген  әңгімені  мә тін дік  ре дак тор да  те рің дер.  Әң­
2.  Берілген  әңгімені  мә тін дік  ре дак тор да  те рің дер.  Әң­
Н
-
-
ПП
П
Абай – асқан поэтикалық қуаттың 
иесі, қазақ халқының мақтанышы. 
Абай – халықтың рухани шығар­
машылығын жоғары көтерген 
қазақ ақыны (Ә.Бөкейхан).
5.
5.
П
ВВ
В
В
В
Абай – асқан поэтикалық қуаттың 
иесі, қазақ халқының мақтанышы. 
Абай – халықтың рухани шығар­
б
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
б
б
а
2.  Берілген суреттер мен мәтінге сәйкес файлдардың кеңей­
2.  Берілген суреттер мен мәтінге сәйкес файлдардың кеңей­
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
а
а
с
с
с
2.  Берілген суреттер мен мәтінге сәйкес файлдардың кеңей­
2.  Берілген суреттер мен мәтінге сәйкес файлдардың кеңей­
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
тілімін анықтап, жауабын дәптерлеріңе жазыңдар.
п
п
пп
п
а
а
ааа
а
с
с
с
с
с
с
с
с
с
с
сс
с
ы
ы
ыыы

36
– Көремін, аузында бір нанның уалшығы (тал­
шығы) бар, жүгіріп кетіп барады.
– Жоғары қара, аспанда не көрінеді?
– Жоғарыда қарлығаш ұшып жүр, аузында кесе 
тістеген шөбі бар.
Сонда атасы айтты:
– Олай болса, шырағым, ол кішкентай жәндіктер 
саған әбірет (үлгі). Өрмекші маса, шыбынға тұзақ 
құрып жүр, ұстап алған соң, өзіне азық етуге. Құ­
мырсқа бала­шағаларына тамақ аулап, бір нанның 
уалшығын тапқан соң өзі жемей, аузына тістеп, 
қуан ғаннан үйіне жүгіріп қайтып барады. Қарлығаш 
балапандарына ұя істеуге шөп жиып жүр. Жұмыссыз 
жүрген бір жан жоқ. Сені де босқа жүруге жарат­
паған, жұмыс жасауға әдеттену керек, – деді.
3.  Осы  сақ та ған құ жат та рың ды  Ме нің құ жат та рым  (Мои 
документы) бу ма сы нда таңбаша жа саң дар. 
Б ­ ­ ­
Кез кел ген фай лды сақ тап, бас қа ком пью тер ге кө ші ру 
ба ры сын да файл дар ашыл май қа луы әб ден мүм кін. Мұндай 
жағдайда қан дай әре кет тер жа сай сың дар? Файл дар ды сақ­
тау ба ры сын да не ні ес ке ру ке рек?
Б
­
А
А
А
А
36
Р
ба
ба
жағдайда қан
жағдайда қан
тау ба
тау ба
М
документы) бу
документы) бу
М
Кез кел
Кез кел
ба
ба
ры
ры
сын
сын
МММ
МА
Осы 
Осы 
сақ
сақ
та
та
документы) бу
документы) бу
Н
В
б
б
ғаннан үйіне жүгіріп қайтып барады. Қарлығаш 
балапандарына ұя істеуге шөп жиып жүр. Жұмыссыз 
жүрген бір жан жоқ. Сені де босқа жүруге жарат
паған, жұмыс жасауға әдеттену керек, – деді.
а
уалшығын тапқан соң өзі жемей, аузына тістеп, 
ғаннан үйіне жүгіріп қайтып барады. Қарлығаш 
балапандарына ұя істеуге шөп жиып жүр. Жұмыссыз 
жүрген бір жан жоқ. Сені де босқа жүруге жарат
с
саған әбірет (үлгі). Өрмекші маса, шыбынға тұзақ 
құрып жүр, ұстап алған соң, өзіне азық етуге. Құ
шағаларына тамақ аулап, бір нанның 
уалшығын тапқан соң өзі жемей, аузына тістеп, 
ғаннан үйіне жүгіріп қайтып барады. Қарлығаш 
п
– Олай болса, шырағым, ол кішкентай жәндіктер 
саған әбірет (үлгі). Өрмекші маса, шыбынға тұзақ 
құрып жүр, ұстап алған соң, өзіне азық етуге. Құ
а
– Жоғарыда қарлығаш ұшып жүр, аузында кесе 
– Олай болса, шырағым, ол кішкентай жәндіктер 
с
– Көремін, аузында бір нанның уалшығы (тал
– Жоғарыда қарлығаш ұшып жүр, аузында кесе 
ы
ы
ы
– Көремін, аузында бір нанның уалшығы (тал­

37

жүктеу/скачать 12,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: