Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған
жүктеу/скачать 6,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітаптар 25-36
| ШУМАҚ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Өлең тармақтарының (жолдарының) бір-бірімен синтак- систік қарым-қатынасқа түсіп, бірігулерін, яғни синтаксистік тұтас бір дүние құрап, топтасуларын сөз еткенде, ең алды- мен, өлеңнің шумақтарға бөлінетін-бөлінбейтіндігін есепке алу керек. Өйткені мұның өлең құрап тұрған жолдардың бір- бірімен топтасып-ажырасатын межесін айқындауда айрықша мәні бар. Б.В.Томашевский өлең тармақтарының строфикалық (шумақты) және астрофикалық (шумақсыз) екі түрлі жолмен топтасуын сөз етсе 73 , Н.С.Поспелов субстрофикалық (шумақ элементі бар) құрылымды да қосу керектігін айтады 74 . Ал шумақ (строфа, строфика) деген не? Өлең құрылымына тән бұл категорияны әрқилы танушылық бар. Қазіргі орыс филологиясында шумақ құрайтын белгілер: ұйқас бірлестігі, тармақтардың белгілі бір тәртіппен орналасуы және шумақтың ритмика-интонациялық оқшаулығы болып табылады 75 . «Стро- фа является одновременно законченным синтаксическим и тематическим целым: она заканчивается точкой и заключает в себе законченную мысль» 76 . Қазақ поэзиясын зерттеушілер де шумаққа бірдей анық- тама берген емес. Проф. Қ.Жұмалиев негізгі белгі ретінде синтаксистік тұтастықты алатын сияқты: «Өлең сөйлем- деріндегі синтаксистік бір ойдың бітуін шумақ деп атайды» 77 (Әрине, шумаққа берілген бұл анықтама тым келте, қара- пайым). Шумақты жасайтын факторлардың бастысы ұйқас деп танығандықтан, кейбір зерттеушілер бір ұйқаспен қам- тылған тармақтардың күллісін бір-ақ шумақ деп табады. Мы- салы, Е.Ысмайылов Абайда 32 ұйқасты тармақтан құралған шумақ бар дегенді айтады 78 . Қазақ поэзиясын, оның ішінде 73 Томашевский Б.В. Строфика Пушкина // Пушкин. Исследования и материалы. - Т. II. - М.-Л., 1958. - С. 51. 74 Поспелов Н.С. Синтаксический строй стихотворных произведе ний Пушкина. - М., 1960. - С. 38. 75 Томашевский Б.В. Стих и жүктеу/скачать 6,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|