1-2-лекция
.
Абай тілінің негізі. XV-ХVІІІ ғасырлардағы
ақын-жыраулардың, Бұхар жыраудың, Махамбеттің, Дулаттың
қазақ әдеби тілінің даму барысындағы орындары мен
кызметтері, шығармаларының тілдік-көркемдік сипаты.
1-4-лекция.
XIX ғасырдың II жартысындағы қазақтың жаз-
ба дүниесі, оның тілі. Ыбырай Алтынсариннің тілдегі қызметі.
Алғашқы қазақ баспасөзі, оның тілі.
5-6-лекция
.
Қазақ әдеби тілінің жаңа кезеңі – ұлттық жазба
әдеби тілінің дүниеге келуі. Жаңа кезеңнің сапалық белгілері.
Жаңа кезеңді бастаудағы Абайдың қызметі, Абай тілінің лекси-
касы, грамматикалық, көркемдік сипаты.
7-8-лекция.
Абай поэзиясының тілі. Көріктеуіш-бейнелеуіш
амалдары мен құралдары. Сөз қолдану, сөз таңдау шеберлігі.
Абай тіліндегі поэтикалық фразеология әлемі. Абай жаңа-
лықтары.
9-10-лекция.
Абай өлеңдерінің құрылысы, өлшемі, ырғағы,
ұйқасы. Мұндағы Абай жаңалықтары. Абай өлеңдері тілдік
үрдісінің кейінгі қазақ поэзиясына өткен әсері, үлгісі, әрі қарай
дамуы.
Әр лекция шамамен 2 сағаттық болса, көрсетілген 10 лек-
цияны 20 сағатта өткізуге болады. Дәріс жүргізуші мен оны
тыңдайтын студенттердің қызығу, түсіну дәрежесіне қарай
факультатив түрде (міндетті емес) үй тапсырмасы немесе
үйірме сағаты түрінде жалғастыруға болады. Бұл курстың
мақсаты – Абайдай поэзия алыбының жеке суреткерлігін та-
нытып қана қою емес, осы дәрістер арқылы жастарды ана
тілінің көркемдігі мен байлығына, әсемдік әлеміне баули түсу,
нәтижесінде болашақ педагог, жазушы, ақын, журналист, ба-
спагер сияқты жас өркеннің қазақ тілінің өрісін кеңейтуге
табиғи заңдылықтарын сақтауға, мәдениетін көтеруге арнала-
тын алдағы жұмыстарына көмегін тигізеді деп үміттенеміз.
Абай-160. «Абай әлемі: рухани мұра мәселелері
және қазіргі кезең» атты республикалық
ғылыми-практикалық конференция материалдары
(26-27 мамыр, 2005). - Ақтөбе, 2005. - 3-6-б.
МАЗМҰНЫ
АБАЙДЫҢ СӨЗ ӨРНЕГІ ..........................................................3
Сөз басы ….............................................................................4
Абай тілін танудың қырлары ............................................8
Сөз – өлеңнің арқауы .......................................................21
Образдың эстетикалық өрісі
(зонасы)
............................25
Етістік – көріктеу құралы ....................................................37
«
-сы
» жұрнақты туынды етістіктердің стильдік қызметі...64
Сөз таңдау ...........................................................................66
Өлең және сөз .......................................................................66
Текст түзу ..............................................................................81
Синонимдерді таңдау ........................................................88
Сөз-символ ............................................................................98
Сөз құбылту ......................................................................103
Абай фразеологиясы .........................................................103
Перифраздар .......................................................................123
Фразеологизмдерді өзгертіп қолдану ...........................130
Сөз үндестіру ....................................................................140
Дыбыстар гармониясы ......................................................140
Аллитерация мен ассонанс ............................................142
Анафора мен эпифора .....................................................151
Түбірлес сөздер ..................................................................156
Ішкі ұйқастар .....................................................................162
«Қара сөздердің тілі қалай өрілген ............................168
Абай тілінің тағылымы ...................................................198
Сөз соңы немесе түйін сөз ..............................................216
АБАЙ ӨЛЕҢДЕРІНІҢ СИНТАКСИСТІК ҚҰРЫЛЫСЫ ....221
Алғы сөз ..............................................................................223
Өлеңнің синтаксистік құрылысының ерекшеліктері ...227
Шумақ туралы түсінік .......................................................238
Күрделі синтаксистік тұтастық туралы ұғым .............254
Абай өлеңдерінің синтаксисі ....................................267
Абайдың
шумақты
өлеңдерінің
синтаксистік
құрылысы ...........................................................................267
Абайдың шумақсыз өлеңдерінің синтаксисі .................309
Абай өлеңдеріндегі инверсия ..........................................320
Абай өлеңдеріндегі тасымал ................................................339
Өлең синтаксисіндегі ықшамдау (үнемдеу) тәсілдері .....343
Өлең жолдарындағы оқшау сөздер ...................................351
Ұйқас және өлең синтаксисі мен стилі .............................356
Қорытынды ..........................................................................376
Әдебиеттер тізімі ................................................................380
АБАЙ ЖӘНЕ ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ӘДЕБИ ТІЛІ ...........383
Абай тілінің зерттелуі .......................................................384
Абай
шығармалары
мен
ХІХ
ғасырдағы
жазу
нұсқаларының тілін зерттеудің маңызы ......................406
Абай тіліндегі оқу-ағартуға қатысты сөздер ...........418
Абайдың прозалық шығармаларындағы күрделі ойдың
берілуі .................................................................................430
Абай
шығармаларындағы
кейбір
шылаулардың
қызметтері ..........................................................................448
Абай шығармаларындағы ыңғайластық жалғаулықтардың
көрінісі ................................................................................452
Абай шығармаларында
-ар/-ер
жұрнақты тұлғаның
қолданылуы .......................................................................459
Абайдың қара сөздеріндегі
-мақ
аффиксті тұлға
жайында .............................................................................474
Абайдың
прозалық
шығармаларындағы
кейбір
морфологиялық тұлғалардың сипаты ............................488
Абай тілінің көркемдігі ....................................................495
Абай және қазақ ұлтының әдеби тілі ......................506
Абайдың тіл тағылымы ...................................................517
Абай және поэзия тілі .....................................................531
Абай – ұлттық болмысымыздың тіні ..............................544
Абай және қазақ әдеби тілі ............................................553
Абайдың «Қара сөздері» – қымбат қазына .................562
Абай тілін танудың жаңа қырлары немесе мәтін
теориясы бойынша зерттеулер .......................................571
Рәбиға
СЫЗДЫҚОВА
Достарыңызбен бөлісу: |