Гр dramo әрекет) 1) әдебиеттің эпос, лирика сынды үш тегінің бірі (Әдебиеттің тегі мен түрі). Драмада оқиға тартыс, не тартыстар желісіне жинақталып, кейіпкерлер әрекеті арқылы дамиды

Пьесаның күші де, әлсіздігі де тілде; пьесадағы әр сөз мірдің оғындай өткір, көздеген жерге дір етіп тиердей дәл, көкейге саулап құйылардай таза, мөлдір, санаға мықтап дарығандай мағыналы, мәнді болып келуге тиіс. Драма тілі тұжырымды, қысқа түйінді болады. Міне, осындай шығарманың тек қана кейіпкер сөзіне құрылуы – драматургиядағы екінші қиындық.

Драмадағы ең шешуші нәрсе – тартыс. Драматургия үшін орасан қажет нәрсе – тәсіл. Мұның түрлері тіпті көп: тартысқа адамдарды еселеп кіргізу тәсілінен зат тәсіліне дейін ондаған типін тізіп көрсетуге болдаы. Бірақ, бұларда да сахна жоқ, әр драматургтың өз тәсілдері бар, сондықтан әр тәсілді жеке-жеке мінездеу артық.

Эпос пен лирика сияқты драманың да бірнеше жанрлық түрлері бар. Драмалық жанр трагедия, комедия, драма болып үшке бөлінеді. Соның бірі – трагедия (грекше tragodia – текенің әні) – құдіретті күш иесі, ғаламат қайсар, ақиық ер де әр тұлғалардың жаратылыстағы, жалпы өмір, тіршіліктегі адам жеңіп болмас асыңқы, асқақ кедергілермен кескілесіне, оның жан-дүниесіндегі терең тебіреністерге, өзімен-өзінің іштей арпалыстарына құрылған күрделі сахналық шығарма. Дүниежүзілік драматургияда трагедияның тұңғыш классикалық үлгілерін көне Грецияның ұлы драматургтері Эсхил, Софокл, Еврипид туғызған.

Драматургияның тағы бір түрі – комедия (грекше комадиа – күлкілі қызық ән) — өмірдегі келеңсіз, керексіз құбылыстарды, адам бойындағы қасиетсіздікті, оспадарлықты, мінездегі мінді сықақпен сынап, келекеге айналдыратын күлдіргі пьеса. Жазушы өз ұғымынша керексіз деп тапқан бір өмір құбылысын не мінез, іс-әрекеттерді күлкі ету мақсатымен сахнаға лайықтап жазған драмалық жанр. Комедия трагедияға керісінше, «өмірдің биік поэзиялық сәттерін» суреттемейді, қарапайым «күнделік прозасын», ұсақ-түйегін, кездейсоқ жәйттерін суреттейді. Комедия мінездігі кемшілікті, істегі қателікті, өмірдегі әр алуан сорақылықтарды сынау, шенеуде ең күшті құралдардың бірі саналады.

Жайшылық өмірдің өзінде көп адам бір адамға күлсе, жынды қылып жібере жаздайтыны тәрізді, халық, көпшілік күлген сыйымсыз мінез, іс-әрекетті кім де болса қайталамауға тырысады. Комедияның тәрбиелік мәні де осында. Комедияның күші күлкіде, күлкінің күші – шыншылдық пен табиғилықта. Шыншыл, табиғи күлкі терең мазмұнды тартыстан утып, толыққанды юморлық, не сатиралық образдарға көркем жинақталып, парасатты биік идеяға шебер бағындырылғанда ғана комедия жалаң водевиль, жеңіл фарс, арзан мелодрама сипаттарынан аулақ, бұл жанрдың шын мәнісіндегі шынайы шығармасына айнала алады. Комедия авторына талап осы тұрғыдан қойылуға тиіс.

Драма – сахнаға қоюға лайықталып жазылатын драмалық жанрдың бір түрі. Драмаларда әлеумет өмірінде кездесетін үлкен, ауыр халдермен қатар салт-тұрмыста күнбе-күн кездесетін күлдіргі жайттар да ұштастырыла, араластырыла көрсетіледі. Егер трагедияда күлкінің кездесуі шартемес болса, комедия түгел дерлік күлдіргі оқиғаға құрылады, өлім мүлде болмайды.

Драмада бұл екі элементтің екеуі бірдей кездесе береді. Сондықтан бұл трагедия да, комедия да емес, өзінше бір түр болып есептеледі.тарихи жағынан алғанда драма трагедия мен комедиядан кейін туған.

Драманың тағы бір ерекшелігі – ондағы адам басына түскен қиыншылық мезгілмен, белгілі жағдаймен байланысты болып келеді. Мысалы, М.Әуезовтің «Түнгі сарынында» байларға қарсы шаруалардың көтерілісі көрсетіледі. Сол көтерілістің негізгі себептері ашық айтылады. Байлардың еңбекшілерді қанаушылығы еңбекші бұқараның революцияшыл қозғалысын туғызды деп дәлелдейді.

Тартыстың белгілі бір мезгілде, осы сықылды жағдайда болғанын айтады. Бұл тартыста екі таптың өкілі етіп бірнеше адамдарды алады. Езілген еңбекші таптың өкілі Жантас, Тәнекелер; езуші таптың өкілі Кәрім, Майқан т.б. бұл тартыста Жантас және сол сияқты бірнеше адамдар құрбан болады.

1. 
   Мақпыров С. Әдебиеттің тектері мен түрлері. Алматы, 1994.
   
2. 
   Қабдолов З. Сөз өнері. Алматы, 1992, 2002.
   
3. 
   Жұмалиев Қ. Әдебиет теориясы. Алматы, 1969.
   

1. 
   Ахметов К. Әдебиеттану әліппесі. Алматы, Қазақпарат, 2000.
   
2. 
   Ахметов К. Әдебиеттануға кіріспе. Қарағанды, 2004.
   

1. 
   Джуанышбеков Н.О. Введение в литературоведение. Алматы, 2005.