Хасанов М. Ғылым теориясы indd
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
| жоғарғы
ғы лым – ме та фи зи ка, яғ ни жал пы бол- мыс ту ра лы жә не та би ғат тан тыс жат қан жа ра ты лыс ту ра лы ғы- лым; орта ғы лым – ма те ма ти ка, ол дер бес ғы лым дар дың (ариф- ме ти ка, гео мет рия, оп ти ка, аст ро но мия, му зы ка) ке ше ні; төменгі ғы лым – фи зи ка. Тә жі ри бе лік ғы лым дар ға эти ка (адам дар дың мі- нез-құл қы ту ра лы), эко но ми ка (ша ру ашы лық ты бас қа ру ту ра лы), сая сат (мем ле кет пен ха лық ты бас қа ру ту ра лы) жа та ды. Ави цен на ның ғы лы ми бі лім ді топ тас ты руы Арис то тель ді кі- не ұқ сас, алай да мұн да жа ңа реа лий лер есеп ке алын ған. Мұн да- ғы Ибн Си на ның қыз ме ті ол: бол мыс ту ра лы жал пы ілім ре тін де ме та фи зи ка мен нақ ты, дер бес ғы лым дар дың ара сын да ғы бай ла- ныс ты көр сет ті. Ави цен на ның фи ло со фиясы мис ти цизм жә не ма те риализм эле ме нт те рі не ие. Ол араб пе ри па те тиз мі нің не гі зін са лу шы лар- дың бі рі, алай да оның жа ра ты лы стану ғы лым да ры бой ын ша бі- лім де рі арис то тель ді кі не қа ра ған да те рең әрі кең. Өзі нің көз қа- рас та ры бой ын ша ол ис маилит тер ге жа қын, ол – теоцент рист, яғ ни әлем Құ дай дың ер кі мен емес, оның ақы лы мен жа ра тыл ған, ал Құ дай дың ер кі оның ақы лы на тәуел ді де ген се нім ді ұстана ды. Әлем эма на ция жо лы мен бір те-бір те пай да бол ды, ол ма те ри ал- ды. Ал ма те рия мәң гі. Адам ның жа ны өл мей ді, ол – тән нің ру- ха ни фор ма сы. Са на лы жан ның «тә ні бол майт ын ды ғын» ой лау- дың «тән сіз ді гі мен», яғ ни кем ші лік сіз ді гі мен көр се те ді. Ақыл ды де рек сіз ұғым ре тін де зерт тей оты рып, ибн Си на адам миы ның се зу, елес те ту, түс кө ру се кіл ді қыз мет те рін бө ліп көр се те ді, ол адам ның та би ға ты екі жақ ты деп айтады. Ол: «Адам өз жа ра ты- лы сы ның өмір сү ріп отыр ған ды ғы на, дәл өзі нің жа ра ты лы сын да өмір ке шіп отыр ған ды ғы на кү мән сіз көз жет кі зе ала ма?», – де ген сау ал ды қояды. Адам өз жа ны ның дең гейі бой ын ша пе ріш те лер- ге жа қын жә не Құ дай дың жер де гі орын ба са ры бо лып та бы ла ды. Ави цен на да Арис то тель се кіл ді Құ дай – бұл әлем дік Ақыл, фор- ма лар дың фор ма сы, бол мыс тың мәң гі жа ра ты лы сы деп са най ды. Еуро па да оның көп том дық жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|