Хасанов М. Ғылым теориясы indd
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
- Бұл бет үшін навигация:
- ӘбуНасырМухаммадибнМухаммадибнТарханибнУз- лағәл-Фараби
| біріншісі
– бел сен ді, үне мі әре кет те; екіншісі – по тен- циал ды, жан ға тән; үшіншісі – по тен циал ды күй ден әре кет ке кө шіп оты ра тын; төртіншісі – кө рі ніс бер ген (жан нан та бы ла- тын) ин тел лект. Осы лар дың бар лы ғы бір ге «суб ъек ті нің ой лау әре ке тін» құ рай ды. 41 2.5. Ор та лық Азия, Таяу жә не Ор та Шы ғыс та ғы ор та ға сыр лық ғы лым Ол Ста ги рит ай қын да ған ір ге лі фи ло со фия лық мә се ле лер ді те рең дет ті жә не ке ңейт ті. Оның ар ты нан бұл дәс түр ді ибн Си на мен әл-Фа ра би жал ғас тыр ды. Әл-Кин ди дің көз қа ра сы бой ын ша, бел сен ді ин тел лект – бұл әлем дік Ло гос, ол ой лау дың маз мұ нын құ рай ды. Ер кін пі кір лейт ін, эн цик ло пе диялық бі лім ге ие әл-Кин- ди «ақи қат ты із деуші үшін ақи қат тан ар тық еш нәр се жоқ» деп са нап, ежел гі жә не қа зір гі ғы лы ми бі лім дер ге сүйене оты рып ақи қат ты «ба рын ша тү сі нік ті әрі ұқып ты» та ну ға ты рыс ты. ӘбуНасырМухаммадибнМухаммадибнТарханибнУз- лағәл-Фараби – ке мең гер ой шыл, Арис то тель дің жо лын жал ғас- ты ру шы (пе ри па те тик), Фа раб (Оты рар) қа ла сы ның ту ма сы. Ол Араб ха ли фа тын да мұ сыл ман ді ні не идеоло гиялық ба қы лау кү- шей ген, ал Таяу Шы ғыс ел де рін де қа ла өмі рі мен эко но ми ка да- мып, ғы лы ми бі лім мен фи ло со фияға де ген қа жет ті лік зор бо лып тұр ған уа қыт та өмір сүр ді. Ғы лым мен фи ло со фияны әл-Фа ра би Бағ дад та иге ре бас- та ды. Өз за ма ны ның бас қа фи ло соф та ры се кіл ді ол да дә рі гер, му зы кант, ақын, ше шен бол ды, жа ра ты лы стану ғы лым да ры ның же тіс тік те рін жақ сы тү сін ді. Алай да ол, ең ал ды мен, фи ло соф бол ды жә не бұл са ла да әл-Кин ди ді ға на емес, өзі нің ұс та зы деп есеп тейт ін Арис то тель дің өзін ба сып оз ды. Әл-Фа ра би ан тик фи- ло соф та ры ның қол жет кіз ген же тіс тік те рін иге ріп, олар ды сы ни тұр ғы да тал да ды, Арис то тель дің «Ор га но ны ның» то лық ке ше нін жи на ды жә не рет те ді, оның бар лық шы ғар ма ла ры на пі кір жаз ды. Ста ги рит тің ло ги ка лық мұ ра сын ғы лым ның соң ғы же тіс тік те рі мен ор та ға сыр лық идеоло гияның та лап та рын есеп ке ала оты рып өң де ді. Оның ло ги ка мен му зы ка теория сын да мы ту да ғы қыз ме- ті нің ұлы лы ғы сон ша лық, оны қа зір гі күн ге дейін «Екін ші Ұс таз» (Муал лим ас са на) деп атай ды, яғ ни Арис то тель ді ба сып озу шы. Әл-Фа ра би бір қа тар трак тат та рын да эти ка лық-әлеу мет тік докт ри на ны маз мұн дай ды. Ол: «Адам қыз ме ті нің бас ты мақ са- ты – ба қыт», – деп айтады. Оған та ным мен ерік бос тан ды ғын сыз қол жет кі зу мүм кін емес: «Ба қыт – адам ның мақ са ты. Оған қол жет кі зу үшін бі лім, ерік жә не бос тан дық ке рек. Ерік жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|