Хасанов М. Ғылым теориясы indd
білімдітолықтырушығанаемес,жаңафактілердіалдынала
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
| білімдітолықтырушығанаемес,жаңафактілердіалдынала
болжауқабілетініңболуы . Қан дай да бір құ бы лыс тар ды тү сін- ді ру ба ры сын да ғы қа ра ма-қай шы лық тар мен қиын шы лық тар ға- лым дар дың олар ға де ген көз қа ра сы на әсер ет пей ді. Теория лық жа ғы нан мық ты идея бар лық уа қыт та қор ғауға тұ рар лық. Жа ңа бол жам дар ды ал ға тар ту үшін ес кі лер ді те ріс ке шы ға ру қа жет жә не олар дан бас тар ту ке рек де ген қа ғи да ны ұстана тын Кун ның «па ра диг ма сы» мен Поп пер дің мо де лі не Ла ка тос тың көз- қа ра сы ке рі ке ле ді. Ол ғы лы ми бі лім нің да му ын іш кі ин тел лек ту- ал ды өл шем дер тұр ғы сы нан тү сін дір ді. Ла ка тос теорияны те ріс ке шы ға ру үшін жал ғыз ға на экс пе ри мент жет кі лік сіз деп са на ды, ол «ес кі ғы лы ми-зерт теу бағ дар ла ма сы нан жа ңа сы на өту үшін бағ- дар ла ма ның «қат ты өзе гі» то лық тай жой ылуы қа жет, сон да ға на бұл теория жа ңа бо лып са на ла ды» деп көр сет ті. Осы лай ша, Ла ка тос тың жа ңа шыл ды ғы Поп пер дің бинарлық қақ ты ғы су (теория – экс пе ри мент) идея сын тернарлық (төрт жақ- ты) қар сы тұ ру (бә се ке лес ғы лы ми-зерт теу бағ дар ла ма ла ры – экс- пе ри мент) идеясы мен ал мас ты ру ын да бо лып отыр. Оның ойын ша, ғы лым ды да мы ту дың бас ты кө зі – теория лар мен эм пи ри ка лық де- рек тер дің өза ра әре ке ті емес, ал ба қы ла на тын құ бы лыс тар ды си- пат тау мен тү сін ді ру де гі зерт теу бағ дар ла ма ла ры ның бә се ке лес ті гі жә не ең ма ңыз ды сы – фак ті лер ді ал дын ала бол жауы. Ла ка тос тың та ғы бір ма ңыз ды же тіс ті гі ол поп пер лік сы ни ра ци она лизм ба ғы ты нан зерт теу ші нің тұл ға сы на «бұ ры лыс» жа- са ды. Оның ойын ша, ғы лы ми-зерт теу қыз ме ті – ал дын ала бе кі- тіл ген ере же лер бой ын ша жү ре тін «ғы лы ми ойын». Бұл ере же лер ға лым әре ке ті нің ұтым ды лы ғы на ба ға бе ре ді, ғы лым мен жал ған ғы лым ды ажы ра та тын өл шем, сон дай-ақ «ғы лы ми әділ дік ко дек- сі» (memento mori) бо лып та бы ла ды. Бұл ға лым ның өзі құ рып отыр ған теория сын асы ра ба ға лаудан сақ тайды, яғ ни кі ші пейіл әрі ұс там ды бо лу ына кө мек те се ді. Ға лым үшін ма ңыз ды сы – оның қан дай ғы лы ми-зерт теу бағ дар ла ма сы ның жә не теория ның ая сын да әре кет етіп отыр ға нын бі лу. Бұл теория лар мен бағ дар ла- ма лар ды са лыс ты рып тал дау ды қа жет ете ді. 75 3.5. Им ре Ла ка тос тың ғы лы ми-зерт теу бағ дар ла ма ла ры ту ра лы тұ жы рым да ма сы ҒЗБ-ның ғы лы ми зерт теу дің бас тап қы пунк ті ре тін де қа был- да нуы «теория лық ғы лым ның» дер бес ті гі мен та ным дық құн ды- лы ғын көр се те ді, Ла ка тос тың ойын ша, ғы лы ми зерт теу дің поп- пер лік мо де лі мұн дай мүм кін дік ке ие емес. ҒЗБ ая сын да ғы лым ның да му си па ты бұл тұ жы рым ды Т. Кун ның «қа лып ты ғы лым ды» да мы ту теориясы мен жа қын дас- ты ра ды. Алай да кун дық эв рис ти ка ның та за не га тив ті си па ты ға лым дар дың ғы лы ми бі лім нің да муы қа лай орын ала ды де- ген сау ал ға жауап бе руін қиын дат ты. Кун нан ерек ше лі гі, Ла ка- тос тың тұ жы рым да ма сын да ғы лы ми бі лім нің жо ға ры лауы жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|