Хасанов М. Ғылым теориясы indd
әлемнің бірыңғай ғылыми бейнесін
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
- Бұл бет үшін навигация:
- 5.2.Философияменғылымдағышындықмәселесі, ғылымишындықөлшемдері
| әлемнің бірыңғай ғылыми бейнесін
құ ра ды. Ғы лы ми та- 109 5.2. Фи ло со фия мен ғы лым да ғы шын дық мә се ле сі, ғы лы ми шын дық өл шем де рі ным ның бас ты фор ма ла ры осын дай. Идеал дар, ғы лы ми зерт теу- дің нор ма ла ры, ак си ома лар, жо ра мал дар мен қа ра ма-қай шы лық- тар се кіл ді бас қа да фор ма лар бар. Ғы лы ми та ным ның фор ма ла- ры өза ра ты ғыз бай ла ныс та. 5.2.Философияменғылымдағышындықмәселесі, ғылымишындықөлшемдері Әлем ді та ну жә не біз дің әлем ту ра лы бі лім де рі міз дің шы най ы- лы ғы – ма ңыз ды фи ло со фия лық мә се ле лер дің бі рі. Ол гно се о- ло гияның ір ге лі сауалы бо лып та бы ла тын «Ақи қат не?» де ген мә се ле ні қа рас ты ра ды. Фи ло со фия та ри хын да ақи қат қа де ген қа ты нас қо ғам да ба сым ды лық қа ие са ла лар ға бай ла ныс ты тү бе- гей лі өз ге ріп отыр ды. Ан тик фи ло со фия сын да ақи қат бі лім дер- дің зат тар ға сәй кес ке луі ре тін де тү сі ніл ді; за ма науи клас си ка лық фи ло со фияда ақи қат «бей не нің айна дай теориясы ның» ая сын да қа рас ты рыл ды, ол объек тив ті шын дық тың та ным суб ъек ті сі ар- қы лы кө рі ніс бе руі деп тү сін ді ріл ді; сөз сіз ақи қат қа жа қын дау ға ар нал ған шек сіз қай шы лық ты үде ріс ре тін де қа был дан ды. ХХ ға сыр дың клас си ка лық емес фи ло со фия сын да ақи қат ұғы мы деон то ло ги за цияға ұшы ра ды. Оған объек тив ті ста тус бе ріл ме ді. Ақи қат қа екін ші дә ре же лі не ме се суб ъек тив ті ұғым ре тін де анық та ма бе ріл ді. С. Кьер ке гор бой ын ша, ақи қат – бұл тұл ға ның пси хи ка лық күйі нің фор ма сы; гер ме нев ти ка мен өмір фи ло со фия сын да ақи қат тіл дік шын дық тың эле мен ті ре тін де тү- сін ді рі ліп, тіл дік қа тар да ғы фе но мен ге дейін апа рыл ды. Бас қа ша айт қан да, клас си ка лық емес фи ло со фияда ақи қат мә се ле сі тү- сін ді ру мә се ле сі не ал ма са ды. Пост мо дер низм нің фи ло со фия лық ке ңіс ті гін де осы мә се ле бой ын ша жә не бір үл кен «теория лық қоз ға лыс» орын ал ды: клас си ка лық фи ло со фия ның бас ты гно се- оло гиялық жә не құн ды лық тық ка те го риясы – ақи қат тың бе де лі түс ті, яғ ни суб ъект-объект қа ты нас та ры нан жә не та ным ның би- нар лық теориясы нан бас тар ты лып, ког ни тив ті үде ріс сәй кес деп тү сі ніл ді. Дау ақи қат тың айна ла сын да ға на туып отыр ған жоқ, сон дай-ақ объек тив ті лік тің та би ға ты ту ра лы идея лар тө ңі ре гін де де пі кір та лас тар орын ал ды. Ақи қат объек тив ті бо луы тиіс пе? Не ме се ол «ин диф фе ре нт ті ба қы лаушы ның нем құ рай ды көз қа ра- сы на» жә не «қа ты су шы ның ық па лы на» тәуел ді ме? Мұн дай амал ақи қат ты із деуге емес, «ақи қат ойыны на», ақи қат деп қа был да- 5-бө лім. ғылыми бі лім нің құрылымы 110 на тын зат тар дың «кө шір ме сін кө ші ру ге» (си му лякр) ба ғыт тал ған (Бод рийар), ол бі лім де гі шы найы бо луы мүм кін зат тар ға емес, «ақи қат ойын да рын» тал дау ға бағ дар лан ған. Бас қа ша айт қан да, пост мо дер низм тұр ғы сы нан, ақи қат ты та бу үшін та ным үде рі- сін де бұр ма лау ойы нын іс ке қо су қа жет, осы ар қы лы ақи қат пен жал ған ның айыр ма шы лы ғын та бу ға бо ла ды (Фу ко). Біз дің әр қай сы сы мыз дың тү сі ні гі міз де гі ғы лым – қор ша ған ор та ту ра лы бі лім із деу құ ра лы. Сон дық тан ғы лым эпис те мо ло- гиясы ның (та ным теориясы) бас ты мін де ті – бұл алын ған бі лім- нің объек тив ті бол мыс қа сәй кес ті гі нен туа тын ақи қат ты із деу. Ақи қат қа бе ріл ген клас си ка лық анық та ма дан ке ліп шы ғып, ғы- лым эпис те мо ло гиясы ғы лы ми бі лім нің та би ға тын, оның құ ры- лы мын, пай да бо луы мен да му ын тал дайды. Бұл рет те бас ты мә- се ле ре тін де ақи қат мә се ле сі қа ла бе ре ді. Қа зір гі уа қыт та ақи қат ты әр түр лі көз қа рас тұр ғы сы нан тү сін- ді ру ге бо ла ды, мы са лы: се ман ти ка лық, ко ге ре нт ті (ке лі сіл ген), шын дық қа жа қын ды ғы не ме се қай шы лық сыз ды ғы, ло ги ка лық не гіз де луі не ме се фак ті лер ге сәй кес ті гі тұр ғы сы нан. Са на ма лай бер сек өте көп. Мұ ның бар лы ғы ның ақи қат фе но ме нін си пат тау- ға қа ты сы бар. Бұл ұғым ның осын ша лық ты көп жақ ты тү сін дір- ме ле рі нің бо лу се бе бі қа зір гі ғы лым да ақи қат тың өл шем де рі ре- тін де «ой лау ға не ме се са на ға бай ла ныс ты» суб ъек тив ті фак тор- лар алын ды. Ғы лым ның клас си ка лық гно се оло гиясы тұр ғы сы нан, та ным жә не оның нә ти же ле рі мен та ным объек ті сі адам дар дың тә жі ри- бе лік қыз ме ті мен үз дік сіз бай ла ныс ты. Қо ғам дық-та ри хи тә жі ри- бе – бұл ғы лы ми бі лім нің шы най ылы ғы ның бас ты өл шем де рі нің бі рі, бас ты мақ сат (объект). Бұл тұр ғы дан ал ған да ақи қат то лық емес бі лім нен то лық бі лім ге өту дің күр де лі, қай шы лық қа то лы, шек сіз үде рі сі бо лып та бы ла ды. Ежел гі за ман дар дан бе рі қа зір- ге дейін зерт теу ші лер та ра пы нан қол да ныс тауып отыр ған ақи- қат ту ра лы клас си ка лық тұ жы рым бой ын ша, ақи қат та би ға ты нан көп жақ ты бо лып та бы ла ды. Оның құ ра мы на жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|