Хасанов М. Ғылым теориясы indd



Pdf көрінісі
бет88/107
Дата28.02.2023
өлшемі1,92 Mb.
#170536
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   107
Байланысты:
dokumen.pub 9786010412965

пай­ым-
дауды
ту ды ра ды. Пай ым дау – бұл ло ги ка лық ой лау дың фор ма сы, 
мұн да та ным объек ті сі не қа тыс ты қан дай да бір нәр се рас та ла ды 
не ме се те ріс ке шы ға ры ла ды. Бір не ше пай ым дар дың бі рік ті рі луі 
абст рак ті лі ой лау дың үшін ші фор ма сы – 
ой­қо­ры­тын­ды­сын
ту-
ды ра ды. Ой қо ры тын ды сы – бір не ше пай ым дар дан мән ді жә не 
қа жет ті бай ла ныс тар дың не гі зін де жа ра ты лыс ту ра лы жа ңа бі-
лім ді қам ти тын жа ңа ой туа тын ло ги ка лық үде ріс. 
Со ны мен, та ным үде рі сі се зім дік жә не ұтым ды фор ма лар-
дың жиын ты ғы на не гіз дел ген. Олар өза ра бай ла ныс та: бір-бі-
рін қа жет ете ді жә не то лық ты ра ды. Адам са на сын да се зім дік 
та ным фор ма сы ра ционал ды та ным мен түй рел ген, ал ра ционал-
ды се зім дік та ным мен. Та ным фор ма ла ры ның бі рін аб со лют-
тен ді ріп, бас қа сын орын ды ба ға ла мау ақыр ая ғын да ло ги ка-
лық қа те лік ке алып ке ле ді, бұл сен суа лизм мен ра ци она ли зм де 
орын ал ды. 
Та ным үде рі сін де ұтым ды опе ра циялар мен қа тар ұтым ды 
емес опе ра циялар да орын ала ды. Мы са лы, шы ғар ма шы лық тың 
ең ма ңыз ды ме ха ни зм де рі нің бі рі 
түй­сік
бо лып та бы ла ды. Түй-
сік – бі лім сіз дік тен бі лім ге са па лы се кі ріс жа саудың ерек ше фор-
ма сы, ой қоз ға лы сы ның са ты лы лы ғын үзу, адам ның ло ги ка лық 


5-бө лім. ғылыми бі лім нің құрылымы
112
жә не пси хи ка лық ой лау ме ха ни зм де рін үй лес ті ру, бас тап қы де-
рек тер ден нә ти же ге қа рай се кі ріс. 
Түй сік тің бас ты си пат та ры на 
ой­лау­үде­рі­сі­нің­тұт­қиыл­ды-
ғы­жә­не­аң­даусыз­ды­ғы
жа та ды. Алай да түй сік те құ пиялы еш-
нәр се жоқ. Түй сік ой лау дың ерек ше, «үшін ші фор ма сы» бо лып 
та был майды, ол та ным да ғы се зім мен ло ги ка ның іш кі құ ры лы-
мын біл ді ре ді. Оның не гіз гі ал ғы шарт та ры ре тін де бір не ше фак-
тор лар ды атап өту ге бо ла ды: адам ның бел гі лі бір са ла да қыз мет-
тік тә жі ри бе сі нің бо луы; бай де рек ті ма те ри ал дар жи на ғы ның 
бо луы; шы ғар ма шы лық ой лау қа бі ле ті нің же тіл ген ді гі; күр де лі 
мә се ле нің пай да бо луы; бел гі лі бір са ла да да рын ның бо луы.
Со ны мен, та ным – бұл күр де лі диа лек ти ка лық үде ріс, ол 
өзі нің да муы ба ры сын да қа ра пай ым се зі ну ден күр де лі ғы лы-
ми теория лар ға дейін гі ұзақ жол ды жү ріп өте ді. Оның не гі зін де 
теория мен тә жі ри бе нің, се зім дік жә не ра ционал ды ның бір лі гі, 
бі лім нің құ бы лыс тан мән ге дейін са ты лай те рең деуі, бі рін ші дә-
ре же де гі мән нен екін ші дә ре же лі мән ге өтуі жә не т.б. Та ным ның 
жо ғар ғы дең гейі – ло ги ка лық, теория лық бі лім. 
Та ным нә ти же ле рін тә жі ри бе де ұтым ды пай да ла ну үшін 
алын ған бі лім се нім ді, яғ ни ақи қат бо луы қа жет. Сон дық тан 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   107




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет