Хасанов М. Ғылым теориясы indd
рылымжәнет.б.түсініктерменүйлесімдібайланыста
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
| рылымжәнет.б.түсініктерменүйлесімдібайланыста
. Жүйе- нің құ рам дас бө лік те рі нің ара сын да өза ра бай ла ныс жә не қа ты- нас (яғ ни бел гі лі бір рет ті лік) бар, со ны мен қа тар жүйе қор ша ған ор та мен ты ғыз бір лік те, өза ра қа рым-қа ты нас та бо ла ды. Кез кел- ген жүйе өзі нен жо ға ры тәр тіп те гі жүйе нің эле мен ті бо лып та- бы ла ды, сон дай-ақ жүйе нің эле ме нт те рі өзі нен тө мен гі жүйе лер- ді құ рай ды. Бе дел дік са ты, көп дең гей лі лік жүйені құ ру ға, оның мор фо ло гиясы на қа жет ті жағ дай лар, олар жүйе нің тәр ті бі мен қыз ме тін анық тайды. Жүйе нің же ке дең гейле рі оның тәр ті бі нің бел гі лі бір ас пек ті ле рін құ ра ды, ал жүйе нің тұ тас қыз ме ті оның та рап та ры ның, дең гейле рі нің өза ра әре ке ті нің нә ти же сі бо лып та бы ла ды. Көп те ген жүйе лер ге ақпаратберужәнебасқару үде ріс те рі тән. Жүйе нің едәуір күр де лі тип те рі не бел гі лі бір мақ сат қа ба- ғыт тал ған тәр тіп те жұ мыс жа сайт ын жә не өзін-өзі ұйым дас ты- ра тын, өз құ ры лы мын өз гер ту ге қа бі лет ті жүйе лер жа та ды. Көп- те ген күр де лі (жан ды, әлеу мет тік жә не т.б.) жүйе лер өза ра ке лі- сіл ме ген мақ сат тар ға ие, бұл мақ сат тар өза ра қақ ты ғыс қа тү се ді. Жал пы ал ған да, жүйе лер ма те ри ал дық жә не де рек сіз (абст рак ті- лі) бо лып бө лі не ді. Ал дың ғы сы, өз ке зе гін де, ор га ни ка лық емес (фи зи ка лық, хи миялық, геоло гиялық жә не т.с.с. жүйе лер) жүйе- лер ден тұр са, жан ды жүйе лер ма те ри ал дық жүйе лер дің ерек ше та бы – ол әлеу мет тік жүйе лер ді құ рай ды. Идеал ды (абст рак ті лі) жүйе лер – адам ойы ның же мі сі, ол да бір қа тар тип ке бө лі не ді. Жүйе лер ді топ тас ты ру дың бас қа да не гіз де рі қол да ны ла ды. Жүйе лік әдіс тің фи ло со фия лық ас пек ті сін тү сін ді ре тін әдіс- те ме жүйе лік бі лім нің жал пы си пат та ры мен мә нін, оның гно- се оло гиялық не гіз де рі мен ка те го рия лық-ұғым дық ап па ра тын, жүйе лік идея лар дың та ри хы мен ой лау дың жүйе лік амал да рын зерт тей ді, объек тив ті бол мыс тың түр лі са ла ла ры ның жүйе лік заң ды лық та рын тал дайды. Нақ ты ғы лы ми жә не фи ло со фия лық ба ғыт та ғы ғы лы ми та ным үде рі сін де жүйелі бі лім дер бір-бі рін өза ра то лық ты ра оты рып, бі лім жүйе сін құ ра ды. 6-бө лім. Қа зір гі ке зең дегі ғы лым ның ерек ше лік тері 122 Та ным та ри хын да тұ тас құ бы лыс тар дың жүйе лік си пат та рын бө ліп көр се ту дің се бе бі бү тін мен бөл шек тің қа ты на сы, құ рам мен құ ры лым ның заң ды лық та ры, эле ме нт тер дің іш кі бай ла ныс- та ры мен бір-бі рі не өза ра ық па лы, ин тег ра цияның, ие рар хия ның, су бор ди на цияның қа сиет те рі зерт тел ді. Алай да си нер ге ти ка лық көз қа рас пай да бол мас тан бұ рын, бұ лар же ке жүйе лік фор ма лар ту ра лы же ке лен ген бі лім дер еді. Олар «зат ты жүйе ре тін де» қа- рас ты ру дан әрі өт пе ген. Ғы лы ми ор та да әлем нің жүйелі құ ры лы- мы ту ра лы ой лар та ра ла бас та ған нан бе рі, жүйелі лік жал пы ға ор- тақ прин цип тер дің қа та ры на өт ті. Жа ра ты лы стану ғы лым да рын- да, кейін нен әлеу мет тік ғы лым дар да си нер ге ти ка да ми бас та- ған нан бе рі әлем нің бі рың ғай бей не сін жа сауға же те лейт ін же лі пай да бол ды. Ғы лым ның бар лық са ла ла ры (жа ра ты лы стану ғы- лым да ры нан бас тап әлеу мет тік ғы лым дар ға дейін, биоло гиядан пси хо фи зиоло гия жә не пси хи ат рияға дейін) си нер ге ти ка лық әдіс те ме нің бас ты заң да рын өзі нің пән дік қыз ме ті не бейім дей ді. Бұл пә на ра лық диа лог үшін кең мүм кін дік тер аш ты. Си нер ге ти ка лық әдіс те ме та ным ның осы мо де лі мен үйле сім тап ты. Ол тұ рақ ты фор ма лар ды, құ ры лым дық тәуел ді лік тер ді жә не сәй кес тік тер ді (бөл шек пен бү тін, тұ рақ ты бір лік, су бор ди- на ция мен ие рар хия ның қа ты на сы жә не т.б.) зерт теу ге ба ғыт тал- ған. Зат ту ра лы әр түр лі дең гейде гі жә не әр түр лі тәр тіп те гі бі лім- дер дің кө беюі жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|