Хх ғасырдағЫ Қазақ Әдебиеті дамуының алғАШҚы кезеңі электронды оқу құралы



Pdf көрінісі
бет17/109
Дата08.02.2022
өлшемі2,83 Mb.
#119301
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   109
Байланысты:
treatise124489

АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВ 
( 1872– 1938) 
 
Шығармашылық өмір жолы. 
ХХ ғасырдың бас кезіндегі саяси-
әлеуметтік қозғалыс өріс алып, кеңге қанат жая бастауының басты 
себебі, қоғамдық өмірдің өрінде жаңа тұлғалар көзге түсіп, ұлттық 
сананы жаңа өріске бағыттауға ұмтылуында еді. Солардың ішіндегі 
көрнектісі ұлттың ұлы ұстазына, рухани көсеміне айналған дара тұлға 
Ахмет Байтұрсынов болатын. Ол ХХ ғасыр басындағы қазақ сөз 
өнеріндегі ұлттың биік рухынан нәр алған жаңа сарын – ұлт-
азатшылдық бағыттың негізін қалап, азаттықтың ақ жолын ұсынды. 
 
Ахмет Байтұрсынов 1872 жылы 5-қыркүйекте қазіргі Қостанай 
облысы Ә.Жангелдин ауданының Торғай атырабындағы Ақкөл 
жағасында дүниеге келген.
1917 жылғы ақпан революциясынан кейін елде ұлт-азаттық саяси 
күрес күрт белең алады. Халыққа шынайы бостандық іздеген қазақ 
интеллигенциясының өкілдері әртүрлі партиялар мен ұйымдар құра 
бастады. А.Байтұрсыновтың осынау замана ағымындағы істерден тыс 
қалуы мүмкін емес еді. Сол тұста ұлттық теңдікті аңсаған Ахмет өз 
пікірлестерімен бірге «Алаш» атты партия құрып, 1917 жылдың 


21 
жазынан Алашорда жетекшілерінің біріне айналады. Осы партияның 
бірінші және екінші съезінде ұйымдастырушылық қызмет атқарып, ол 
авторларының бірі болып саналатын «Алаш» партиясын құрудың 
жобасы алғаш «Қазақ» газетінің 1917 жылғы 21 қарашадағы санында 
жарияланады. 
1937
жылғы 8 қазанда Алматыда ұсталып, 1938 жылы 
желтоқсанның 8 күні жазықсыздан жазықсыз ату жазасына 
бұйырылып, атылады.
Міне, өз ұлтының рухани ой-санасын өрістетуді, отаршылдық 
езгіден азат етуді мақсат тұтып, бар білімін, қайрат жігерін соған 
арнаған ұлы тұлға осылайша 64 жасында еліне теңдік әпереді деп 
ұққан Кеңес өкіметінің қаһарлы үкімінен қаза тапты. Бірақ 
А.Байтұрсынов кейінгі ұрпағына мың жыл азық боларлық рухани мұра 
қалдырып кетті. 
А.Байтұрсынов әдебиеттану саласында да ұланғайыр еңбек етті. 
1923 жылы «Ер Сайын» жырын, 1926 жылы «23 жоқтау» атты 
жинақты Мәскеуден шығарып, алғы сөз жазып, түсініктемелер берді. 
Ал әдебиетке қатысты келелі ой-пікірлерінің бастау көзі – 1913 
жылғы «Қазақ» газетінде жарияланған «Қазақтың бас ақыны» деген 
мақаласы болып табылады. Бұл ұлы Абай шығармашылығы туралы 
жазылған алғашқы ғылыми мақала еді.
А.Байтұрсыновтың қазақ әдебиеттану ғылымына қосқан аса зор 
үлесі – 1926 жылы басылып шыққан «Әдебиеттанытқыш» атты әйгілі 
еңбегі. Ахметтің осы кітапта тұңғыш рет қазақ тілінде түзген 
анықтамалар мен терминдері уақыт өтсе де өз құнын жойған емес. 
Ахмет Байтұрсыновты үлкен ақын ретінде танытатын екі жинағы 
бар. Оның бірі – 1909 жылы Петербургте жарық көрген «Қырық 
мысал» - мысал аудармалары. Екіншісі – 1911 жылы Орынборда 
жарық көрген «Маса» атты өлеңдер жинағы.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   109




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет