3 лекция
Алкендер (этилен көмірсутектері - олефиндер)
Анықтамасы.
Номенклатурасы және изомериясы.
Алу әдістері.
Химиялық қасаиеттері.
Маңызды өкілдері.
1. Құрылымында бір қос байланысы бар (- және -байланысынан түзілген) көмірсутектерді алкендер немесе этилен көмірсутектер деп атаймыз. Бұл топтың басқаша атауы – олефиндер.
Алкендердің гомологтық қатары бар:
С2Н4 СН2 СН2 этилен этен
С3Н6 СН2 СН – СН3 пропилен пропен
С4Н8 СН2СН – СН2 – СН3 бутилен бутен
Жалпы формуласы СnH2n
2. Тривиальды (тарихи қалыптасқан) номенклатура бойыншаалкандардағы –ан жалғауының орынына –илен жалғауы жалғанады. Халықаралық ИЮПАК номенклатурасы бойынша –ен жалғауы жалғанады. Алкендердің изомериясы үш факторға байланысты:
1. Көміртек қаңқасының құрылысына;
2. Қос байланыстың орнына байланысты;
3. Кеңістіктік изомерия: цис- , транс.
3. Алу әдістері. Физикалық қасиеттері.
Табиғи көздері: аздаған мөлшерде табиғи газда, мұнайда (еріген күйде) кездеседі. Олефиндер мұнайды крекингілегенде, сонымен қатар аз мөлшерде ағаш пен тас көмірді құрғақ айдағанда түзіледі.
Синтетикалық алу түрлері:
Спирттерден (жеңіл, қарапайым):
Галоген туындыларын сілтінің спирт ерітінділерімен әрекеттестіру арқылы:
Зайцев ережесі
Алғашқы үшеуі газ, С5Н10 ÷ С18Н36 сұйық, > С19Н38 жоғары қатты заттар.
3) Алкандарды дегидрлеу:
Осыған байланысты цис-, транс-изомерия болады: қос байланыс С=С байланысын еркін айналуға мүмкіндік бермейді.
Цис-, транс-изомерлер М-диполь моменттері, әр түрлі tқ, tб – жоғары.
Мысалы, Вr – ның қосылуы алкен мен галогендердің координациясы арқылы жүреді.
π-комплекс галогеноний-ион тұйықтамасы
Қос байланысы нуклиофиль (электрондонр ретінде әсер етіп, Br2 - полярлайды).
Аса қатаң жағдайларда (газ фазасы, 500° C галогендер қос байланысқа қосыла алмайды) α-орынға радикалды ....................................орынбасады:
Достарыңызбен бөлісу: |
