Физикалық қасиеттері
Қаныққан галоген туындыларының көпшілігі бөлме температурасында түссіз сұйықтар. Хлорлы метил (СН3Сl), хлорлы этил (С2Н5Сl), бромды метил (СН3Вr) газ тәрізді заттар, йодоформ (СНI3)- қатты зат.
Галоген туындылар суда өте нашар ериді, бірақ органикалық еріткіштерде (спиртте, эфирде) жақсы ериді. Өздеріне тән иісі бар. Әр түрлі органикалық қосылыстарды синтездеу үшін еріткіш ретінде қолданылады.
Химиялық қасиеттері
Көмірсутектердің галоген туындыларының реакцияға түсу қабілеттілігі өте жоғары. Галогеналкилдердің көмегімен әр түрлі органикалық қосылыстарға алкил радикалдар енгізеді, яғни олар алкилдеуші реагент ролін атқарады.
1.Спирттер алу. Галоген алкилдерді сумен қосып қайнатқанда, галоген атомының орнын гидроксил тобы басады:
СН3 – СН2 – Вr + Н – ОН ↔ СН3 - СН2 – ОН + НВr
бромды этил этил спирті
2. Аминдер алу. Галоген туындыларына аммиакпен әсер етсе, маңызды қосылыс - аминдер түзіледі:
СН3 – СН2 – I + NH3 ↔ CH3 – CH2 – NH2 + HI
йодты этил этиламин
3. Цианидтердің әсері. Галоген алкилдерге калий цианидімен әсер еткенде, цианидтер түзіледі:
СН3 – СН2 – I + K – CN ↔ CH3 – CH2 – CN + KI
этил цианиді
4. Галогенсутектің үзілуі. Галоген алкилдерге концентрлі сілтілермен әсер еткенде, галогенсутек үзіліп, этилен көмірсутектер түзіледі. Мысалы:
СН3 – СН2 – I + NaOH → CH2 = CH2 + NaI + H2O
Галоген туындыларына сілтінің спирттегі ерітіндісімен немесе натрий амидімен (NaNH2) әсер еткенде, ацетилен көмірсутектері түзіледі.
СН2Вr – СН2Вr → НС ≡ СН + 2НВr
5. Галоген туындыларының тотықсыздануы. Иодты сутекпен әсер еткенде, галоген алкил көмірсутекке дейін тотықсызданады:
СН3 – СН2 – I + HI ↔ CH3 – CH3 + I2
йодты этил этан
6. Магнийдің әсері. Егер галоген алкилге сусыз этил эфирі қатысында тазартылған магниймен әсер етсе, құрамында магний органикалық қосылысы бар ерітінді түзіледі:
СН3I + Mg ↔ CH3MgI
магний йодметил
Бұл реакцияны алғаш рет зерттеген француз химигі Гриньяр болғандықтан, Гриньяр реакциясы деп атайды. Органикалық заттарды синтездеуде Гриньяр реакциясының маңызы өте зор.
Достарыңызбен бөлісу: |
