«Химия» пәнінен жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар 11-сынып

1. 
   (а) Неміс химигі Кекуле бензол молекуласындағы алты көміртек атомы цикл жасап тұйықталады және көміртек атомдары өзара қос байланыс пен дара байланыс арқылы кезектесіп жалғасады деп, бензолдың құрылымдық молекуласын ұсынған. ХХ ғасырдың басында бензол молекуласында көміртек атомдары теңбүйірлі алтыбұрышта орналасатыны түсіндірілді.
   

1. 
   Бензол молекуласының эмпирикалық формуласын жазыңыз:
   
2. 
   Бензол молекуласының құрылымын сипаттау үшін Кекуленің алтыбұрышты құрылымдық формуласына қарағанда электрондар делокализациясы көрсетілген формуланың анағұрлым нақты және дұрыс көрсетілгендігіне үш дәлел келтіріңіз.
   

2. 
   Бензол және оның гомологтарын алу реакцияларының теңдеулерін аяқтаңыз:
   

3. 
   Бензол мен оның гомологтарына тән қосылу реакцияларының теңдеулерін құрастырыңыз. Реакциялардың жүруінің жағдайларын көрсетіп, түзілген өнімдерді атаңыз:
   

1. 
   С₆Н₆ + Cl₂ →
   

2. 
   бензолдың толық гидрлену реакциясы:
   

3. 
   толуолдың толық гидрлену реакциясы:
   

4. 
   Барлық ароматты көмірсутектер орынбасу реакциясына жеңіл түседі, ал қосылу реакциясына қиын түседі.
   

1. 
   Нитрлеу реакциясының теңдеуін сатылы түрде аяқтап, реакцияның жүру механизмін түсіндіріңіз:
   

НО – NO₂ + 2H₂SO₄ ↔ NO₂⁺ + H₃O⁺ + 2HSO₄^-

2. 
   Галогендеу реакциясының теңдеуін аяқтаңыз, реакцияның механизмін түсіндіріңіз:
   

5. 
   Бензол гомологтары С6Н5–R бензолмен салыстырғанда орынбасу реакциясына белсенді түседі. Толуол молекуласындағы атомдардың өзара әсерлесуін төмендегі схема негізінде түсіндіріңіз.