(a) (і) Ауыспалы металдар түсінің өзгеруіне әсер ететін екі фактор ұсыныңыз:
(іі) Берілген кестені толтырыңыз:
Тотығу дәрежесі
|
Түрлері
|
Түстері
|
Оксидінің қасиеті
|
Cr +6
|
Cr2O72-
|
қызыл -сары
|
қышқылдық
|
Cr +3
|
Cr3+ [Cr(H2O)6]3+
|
|
|
Cr +2
|
Cr2+ [Cr(H2O)6]2+
|
|
|
Fe+3
|
Fe3+ [Fe(H2O)6]3+
|
|
|
Fe+2
|
Fe2+ [Fe(H2O)6]2+
|
|
|
(a) (і) Кестеден ауыспалы металдар мен сілтілік металдардың физикалық және химиялық қасиеттерін салыстырыңыз.
Қасиеттері
|
Сілтілік металдар
|
Ауыспалы металдар
|
Тығыздығы
|
|
|
Балқу температурасы
|
|
|
Электр және жылу
өткізгіштігі
|
|
|
Қосылыстарының түсі
|
|
|
Сумен әрекеттесуі
|
|
|
Қышқылмен әрекеттесуі
|
|
|
(іі) Ауыспалы металдармен сілтілік металдардың химиялық қасиетіндегі айырмашылықтарын атап көрсетіңіз.
Аналитикалық талдау қорытындысы бойынша ауыспалы металдардың қандай иондарына төмендегі мәліметтер сәйкес келетіндігін көрсетіңіз: Cr3+, Cu2+, Ni2+
Ерітіндісінің түсі жасыл. Аммиак ерітіндісін қосқанда жасыл тұнба түзеді, артық мөлшердегі аммиакта тұнба еріп, қанық көк түсті ерітінді түзеді.
Ерітіндісінің түсі көгілдір. Аммиак ерітіндісін қосқанда көк тұнба түзеді, артық мөлшердегі аммиакта тұнба еріп, қанық көк түсті ерітінді түзеді.
(iii)Қанық көк түсті ерітіндісін натрий гидроксиді ерітіндісімен өңдегенде сұржасыл тұнба түзеді, натрий гидроксидінің артық мөлшерін қосқанда тұнба еріп, қанық жасыл ерітінді түзеді.
(a) Лигандалардың орынбасу реакциялары бойынша жүретін химиялық реакция теңдеулерін аяқтаңыз:
[Co(H2O)6]2+ + 4Cl- ⇌ ………… + ………….
[Cr(H2O)6]2+ +3OH- ⇌ ………… + ………….
[Cu(H2O)6]2+ + 4NH3 ⇌ ………… + …………. + …….
Массасы 3,92 г хромның (ІІІ) сульфатына 2 г калий гидроксиді қосылды. Жүзеге асатын өзгерістің қысқартылған иондық теңдеуі берілген:
[Cr(H2O)6]2+ + 3 ОН - ⇌ [Cr(H2O)6]3+ + 3Н2О
Реакция нәтижесінде түзілген тұнба толығымен еріп кетуі үшін, қанша грамм калий гидроксидін қосу қажет екенін есептеңіз.
Диаграммада берілген комплексті қосылыстың құрылысын сипаттаңыз. Көп нүктенің орнына тиісті терминдерді жазыңыз.
4.
Комплексті қосылыстар үшін төменде берілген кестені толтырыңыз:
5. (a) Түсті қосылыстардың түзілуі – бұл ауыспалы металдардың керемет қасиеттері. Мыс (II) карбонатының азғантай мөлшеріне сұйылтылған тұз қышқылы қосылды. Теңестірілген реакция теңдеуін жазып көрсетіп және жүретін өзгерістерді сипаттаңыз.
(b) Осыдан кейін сұйытылған аммиак ерітіндісі артық мөлшерде қосылды. Келесі өзгерістерді жазып көрсетіңіз.
Бағалау критерийі
|
Тапсырма №
|
Дескриптор
|
Балл
|
Білім алушы
|
Ауыспалы металдардың айнымалы тотығу дәрежесі көрсететінін сипаттайды
|
1
|
ауыспалы металдар түсінің өзгеруіне әсер ететін екі факторды ұсынады;
|
1
|
кестеден айнымалы тотығу дәрежесінің өзгерісіне байланысты қасиеттерін
көрсетеді;
|
1
|
Атомдар құрылысы негізінде ауыспалы металдардың физикалық және химиялық
қасиеттерін сипаттайды
|
2
|
кестеден ауыспалы металдар
физикалық және химиялық
қасиеттерін көрсетеді;
|
1
|
кестеден сілтілік металдардың
физикалық және химиялық
қасиеттерін көрсетеді;
|
1
|
ауыспалы металдармен сілтілік
металдар қасиеттерін ажыратады;
|
1
|
Лигандалық орынбасу реакциялары теңдеулерін жазады
|
3
|
лигандалық орынбасу реакцияларын жазады;
|
1
|
орынбасу реакциялары бойынша
есептеуді жүргізеді;
|
1
|
Комплексті қосылыстардың құрылысын сипаттап және кескінін (эскизі) салады
|
4
|
суреттен комплексті қосылыстың құрылысын сипаттайды;
|
1
|
кестеден комплексті қосылыстардың молекула пішінін көрсетеді;
|
1
|
кестеден комплексті қосылыстардың тотығу дәрежесін көрсетеді;
|
1
|
кестеден комплексті қосылыстардың байланыс бұрышын көрсетеді;
|
1
|
кестеден комплексті қосылыстардың координациялық санды көрсетеді
|
1
|
Ауыспалы металдардың кешенді қосылыстарының химиялық қасиеттерін
сипаттайды
|
5
|
кешенді қосылыстардың химиялық
қсаиеттерін көрсетеді;
|
1
|
кешенді қосылыстардың химиялық қсаиеттеріне байланысты реакция теңдеуін жазады.
|
1
|
|
Барлығы
|
|
14
| «Ауыспалы металдар» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні ___________________________________________
Бағалау критерийі
|
Оқу жетістіктерінің деңгейі
|
Төмен
|
Орта
|
Жоғары
|
Ауыспалы металдардың айнымалы тотығу дәрежесі көрсететінін сипаттайды
|
Ауыспалы металдардың айнымалы тотығу дәрежесі
көрсететінін сипаттауда қиналады
|
Ауыспалы металдар түсінің өзгеруіне әсер ететін екі факторды ұсынуда/ кестеден айнымалы тотығу дәрежесінің өзгерісіне байланысты қасиеттерін көрсетуде
|
Ауыспалы металдардың айнымалы тотығу дәрежесі көрсететінін сипаттайды
|
қателіктер жібереді
|
|
|
Атомдар құрылысы негізінде ауыспалы металдардың
физикалық және химиялық қасиеттерін сипаттайды
|
Атомдар құрылысы негізінде ауыспалы металдардың физикалық және химиялық
қасиеттерін сипаттауда қиналады
|
Кестеден ауыспалы металдар физикалық жән химиялық қасиеттерін көрсетуде/ауыспал металдармен сілтілік металдар қасиеттері ажыратуда қателіктер жібереді
|
е Атомдар құрылысы негізінде ыауыспалы металдардың физикалық нжәне химиялық қасиеттерін сипаттайды
|
Лигандалық орынбасу реакциялары теңдеулерін жазады
|
Лигандалық орынбасу реакциялары теңдеулерін жазуда қиналады
|
Лигандалық орынбасу реакцияларын жазуда/ орынбасу реакциялары бойынша
есептеуді жүргізуде қателіктер жібереді
|
Лигандалық орынбасу реакциялары теңдеулерін жазады
|
|
|
|
Комплексті қосылыстардың
құрылысын сипаттап және кескінін (эскизі) салады
|
Комплексті қосылыстардың құрылысын сипаттап және
кескінін (эскизі) салуға қиналады
|
Суреттен комплексті қосылыстың құрылысын сипаттауда/ кестеден комплексті қосылыстардың молекула пішінін/тотығу дәрежесін/координация санын/байланыс бұрышын көрсетуде қиналады.
|
Комплексті қосылыстардың құрылысын сипаттап және кескінін
(эскизі) салады
|
Ауыспалы металдардың
кешенді қосылыстарының химиялық қасиеттерін сипаттайды.
|
Ауыспалы металдардың кешенді қосылыстарының химиялық қасиеттерін сипаттауға қиналады.
|
Кешенді қосылыстардың химиялық қасиеттерін көрсетуде/ химиялық қасиеттеріне байланысты реакция теңдеуін жазуда қателіктер жібереді.
|
Ауыспалы металдардың кешенді қосылыстарының химиялық қасиеттерін сипаттайды.
|
|
|
|
64
11.4D «Жаңа заттарды және материалдарды өндіру және «Жасыл химия»» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 11.4.2.30 Аспиринді, таксолды физиологиялық белсендігі
жоғары табиғи және синтетикалық
қосылыстардың өкілдері ретінде атау
11.4.2.37 Наноматериалдардың ерекшеліктерін сипаттау 11.4.1.1 «Жасыл химияның» 12 принципін атау және оны
түсіндіру
11.4.1.3 Озон қабатының бұзылу себептерін зерделеу
11.4.1.5 «Парникті эффектінің» және озон қабатының бұзылу мәселелерін ажырату
Бағалау критерийі Білім алушы
Физиологиялық белсендігі жоғары табиғи және синтетикалық қосылыстардың өкілдерін сипаттайды
Наноматериалдардың ерекшеліктерін көрсетеді
Жасыл химияның» 12 принципін атап және оны қолдану аясын түсіндіреді
Озон қабатының бұзылу себептерін көрсетеді
Парникті эффекті мен озон қабатының бұзылу мәселелерін бағалап, ажыратады
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
(a) Ежелгі гректер талдың қабығын ауырсынуды басатын және дене қызуын түсіретін дәрілерді жасауға пайдаланған.1988жылыБерлиндегіИмператорлық патенттік ведомство тіркегеннен кейін жаңа дәрі «Аспирин» деген сауда маркасымен сатуға шығарылған.
Сізге дәрілік зат аспирин формуласы берілген.
Аспириннің құрамында болатын функционалды топтарды көрсетіңіз:
Аспириннің ағза әсерін түсіндіріңіз:
Дәрілік зат таксолды қай мақсатта қолданады?
(a) Нанотехнология ұғымына анықтама беріңіз. (і) Нанобөлшектердің мөлшерін және ерекше қасиеттерін көрсетіңіз:
Болашақта медицина наноботтардың (наноробот) көмегімен жасуша ішінде молекулярлық деңгейде операция өткізетін болады.
Наноботтардың көлемі шамамен 0,56нм. Осы өлшемді метрмен өрнектеңіз:
Болашақта наноботтардың белгілі бір салада қолданылуын сипаттаңыз және болжаңыз:
(Green Chemistry) — химиядағы жаңа ғылыми бағыт, оған қоршаған орта мен адамға еш зиян келмейтін химиялық үдерістерді кез келген жетілдіру жолдары болып табылады 1998 жылы П.Т.Анастас және Дж.С. Уорнер «Жасыл химия: теориясы мен практикасы» кітабында . “Жасыл химияның” 12 принципін көрсеткен болатын.
(a) “Жасыл химияның” 12 принципінің кем дегенде үшеуін көрсетіңіз:
( a) Ғаламшарымыз ғаламдық климат өзгерісіне баяғыда-ақ тап болды: озон қабатының тесігі
1985 жылы анықталған.
Озон қабатының тесілуі қоршаған ортаға қалай әсер етеді?
Озон қабатының қалыңдығы әлем бойынша қалай өзгереді?
Не себепті озон тесіктері Антарктика үстінде қалыптасқан?
Озон қабатындағы тесіктер неден пайда болған?
Озон қабаты қайта қалпына келуі мүмкін бе?
( a) Жердегі тіршілік “парниктік әсер” ретінде танымал табиғи процеске тәуелді.
Парниктік әсер дегеніміз не?
Парниктік әсерді тудыратын газдарды атаңыз:
Жер атмосферасының құрамы қандай?
Адамдар парниктік әсердің күшеюіне қалай әсер етуде?
Озон қабаты мен парниктік әсердің бір – бірінен қандай айырмашылығы бар?
Парниктік әсерден туындайтын экологиялық мәселелер бар ма? Болса, олар қалай шешілуде? Өз пікіріңізді түсіндіріңіз.
Бағалау критерийі
|
Тапсырма №
|
Дескриптор
|
Балл
|
Білім алушы
|
Физиологиялық белсендігі жоғары табиғи және
синтетикалық
қосылыстардың өкілдерін сипаттайды
|
1
|
суреттен аспириннің құрамында болатын функционалды топтарды көрсетеді;
|
1
|
аспириннің ағза әсерін түсіндіреді;
|
1
|
Наноматериалдардың ерекшеліктерін көрсетеді
|
2
|
нанотехнология ұғымына анықтама береді;
|
1
|
нанобөлшектердің мөлшерін және ерекше қасиеттерін көрсетеді;
|
1
|
наноботтар өлшемін есептейді;
|
1
|
болашақта наноботтардың қолданылу саласына болжам жасайды;
|
1
|
Жасыл химияның» 12 принципін атап және оны қолдану аясын түсіндіреді
|
3
|
Жасыл химияның” 12 принціпін атайды;
|
1
|
Жасыл химияның” 12 принціпін
қолданылу аясын түсіндіреді;
|
1
|
өз ойын айғақты дәлелдер келтіре отырып жеткізеді;
|
1
|
Озон қабатының бұзылу
себептерін көрсетеді
|
4
|
озон қабаты деген ұғымды түсіндіреді;
|
1
|
озон қабатының бұзылу себептерін
көрсетеді;
|
1
|
Парникті эффекті мен озон қабатының бұзылу мәселелерін бағалап, ажыратады.
|
5
|
парникті эффектінің туындау
себептерін көрсетеді;
|
1
|
парникті эффекті мен озон қабатынан туындайтын экологиялық проблемалардың айырмашылығын көрсетеді.
|
1
|
|
Барлығы
|
|
13
| Жаңа заттарды және материалдарды өндіру және «Жасыл химия» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні ___________________________________________
Бағалау критерийі
|
Оқу жетістіктерінің деңгейі
|
Төмен
|
Орта
|
Жоғары
|
Физиологиялық белсендігі жоғары табиғи және
синтетикалық
қосылыстардың өкілдерін
сипаттайды;
|
Физиологиялық белсендігі жоғары табиғи және синтетикалық қосылыстардың өкілдерін сипаттауда қиналады
|
Суреттен аспириннің құрамында болатын функционалды топтарды көрсетуде/ аспириннің ағза әсерін түсіндіруде қателіктер жібереді
|
Физиологиялық белсендігі жоғары табиғи және синтетикалық қосылыстардың өкілдерін сипаттайды
|
Наноматериалдардың ерекшеліктерін көрсетеді
|
Наноматериалдардың ерекшеліктерін көрсетуде қиналады
|
Нанотехнология ұғымына анықтама беруде нанобөлшектердің мөлшерін және ерекш қасиеттерін көрсетуде/ наноботтар өлшемі есептеуде/ болашақта наноботтарды қолданылу саласына болжам жасауд
|
Наноматериалдардың еерекшеліктерін көрсетеді н ң а
|
|
|
|
қателіктер жібереді
|
|
|
|
|
|
Жасыл химияның» 12 принципін атап және оны қолдану аясын түсіндіреді
|
Жасыл химияның» 12 принципін атап және оны қолдану аясын түсіндіруде қиналады
|
Жасыл химияның” 12 принціпін атауда/ қолданылу аясын түсіндіруде/ өз ойын айғақты дәлелдер келтіре отырып
|
Жасыл химияның» 12 принципін атап және оны қолдану аясын түсіндіреді
|
жеткізуде қателіктер жібереді
|
|
|
Озон қабатының бұзылу себептерін көрсетеді
|
Озон қабатының бұзылу
себептерін көрсетуге қиналад
|
Озон қабаты деген ұғымды түсіндіруде/озон қабатының бұзылу
себептерін көрсетуде қателіктер жібереді
|
Озон қабатының бұзылу
себептерін көрсетеді
|
|
|
|
Парникті эффекті мен озон қабатының бұзылу мәселелерін бағалап, ажыратады.
|
Парникті эффекті мен озон қабатының бұзылу мәселелерін бағалап, ажыратуда қиналады.
|
Парникті эффектінің туындау себептерін көрсетуде/ парникті эффекті мен озон қабатынан туындайтын экологиялық проблемалардың айырмашылығын көрсетуде қателіктер жібереді.
|
Парникті эффекті мен озон қабатының бұзылу мәселелерін бағалап, ажыратады.
|
68
Достарыңызбен бөлісу: |
