Химиялык байланыс
жүктеу/скачать 1,26 Mb.
|
ХИМИЯЛЫК БАЙЛАНЫС 14,10,2020
| Коваленттік байланыс. 1916 жылы американ ғалымы Льюис химиялык байланыстың электрондық теориясын ұсынды. Бұл теория бойынша екі атом бір-бірімен екеуіне де ортак электрон жұбы (қосағы) аркылы байланысады. Льюис теориясы кыскаша былай тұжырымдалады.
1. Сырткы кабатында 2 немесе 8 электроны бар инертті газдар химиялык жағынан өте инертті демек, мұндай газдардың электрон- дык қабаты өте тұракты. Атомдар молекула кұрып біріккенде ортак электрон косағын түзу аркылы өздерінің сырткы кабат- тарын инертті газдардікіндей етуге тырысады. 2. Химиялык байланыс әсерлесуші атомдардың екеуіне де ортак электрон жұбы аркылы жасалады. Бір электрон жұбын түзу үшін эр атом бір-бір электронная жұмсайды. Бір не болмаса бірнеше электрон жұптары аркылы түзілетін химиялык байланыс коваленттік байланыс деп аталады. Хлор және азот молекулаларының түзілуін карастырайык. Атомның сырткы кабатындағы әр электронды бір нүктемен белгі- леп, хлор және азот молекулаларының түзілуін мынадай схема түрінде көрсетуге болады. Хлор атомының сырткы кабатында жеті электрон бар. Хлор молекуласы түзілгенде эр атом бір электроннан беріп, ортак бір электрон жұбы түзіледі. Сөйтіп, молекуладағы әр атомның сырткы кабаты инертті газдардікіндей оттекке (сегіз электрон- дык кабатка) айналады. Азот молекуласы түзілгенде үш ортак электрон косағы пайда болып, молекула кұрамындағы әрбір 1 10 азот атомының сыртқы қабаты сегіз электрондык кабатка айналады. Төменгі схемада Льюис теориясы бойынша су, аммиак және метан молекулаларының құрылыстары келтірілген. Су молекуласындағы оттек атомы сегіз электрондық кабатпен, ал сутек атомдары инертті газ гелий атомы тәрізді екіэлектрондык кабатпен коршалған. Аммиақ және метан молекулаларының құрамындағы сутек атомдары да екі электрондыкка батпен коршалған. Оттек — екі валентті элемент, ортак электрон жұбын түзуге екі электронын жұмсайды. Сутек — бір валентті элемент, ортак электрон жұбын түзуге бір электрон жұмсайды. Демек, Льюис теориясы бойынша атомның валенттігі ортақ электрон жұп түзуге берген электрон санымен аныкталады. Льюис теориясы жарык көрген кезде электронның толкын- дык қасиеттері әлі белгісіз болатын. Электронный, екі жактылығы кванттык механикада ескеріледі. Сондыктан химиялык байланыс- тың казіргі кездегі теориясы кванттык механикаға негізделген, олар валенттік теориясы деп те аталады. Кез келген валенттілік теориясы мынадай мәселелерді түсіндіре білуі қажет: 1. Не себептен атомдар молекула түзеді? Атомдарды байла- ныстыратын күштердің табигаты кандай? 2. Неліктен атомдар белгілі бір катынас бойынша гана косылысады? Мысалы, көміртек пен сутек СН4 молекулаеын түзіп, ал СН5 не болмаса СН6 деген молекулаларды түзбейді? Бүл сұракты баскаша былай коюга да болады: &аленттік күште- рінің қанығу себебі неде? 3. Молекуланың кеңістіктегі пішіні кандай? Мысалы, не себеп тен СОг молекуласының кұрылысы түзу сызыкты, ал Н20 моле- куласының құрылысы бұрышты болып келеді? Льюис теориясы аталган мәселелерді толык түсіндіре алмады. Бұл сұрактар кванттык механика пайда болганнан кейін барып шешілді. Қазіргі кезде коваленттік байланысты кванттык меха ника тұрғысынан карастыратын екі әдіс (теория) бар: валент- тік байланыс (ВБ) және молекулалық орбиталь- дар (МО) ә д і с т e р і. Валенттік байланыс теориясын 1927 жылы неміс ғалымдары Гайтлер мен Лондан ұсынып, одан әрі 1930 жылдары американ ғалымдары Слэтар мен Полинг дамытты. Молекулалык орбитальдар әдісін ұсынып және оны дамытуда Бунд (Германия) пен Маликен (АҚШ) еңбектерінің мәні үлкен болды. Валенттік байланыс әдісі молекулалык орбитальдар әдісіне Караганда окып үйренуге жеңілдеу. Сол себептен біз валенттік байланыс әдісіне кеңінен токталамыз. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|