«Хронофизиология және геронтологияның таңдаулы тараулары» пәні бойынша дәрістердің қысқаша конспектісі

Әлеуметтік аспектілері. Денсаулықты сақтап қорғау.

Өмір сүруді ұзарту – биомедициналық геронтология

• 
  . Биологиялық процестерінің дамуында жыныстық ерекшелердің маңызы зор. Жыныстық ерекшеліктер өмірдің ұзақтығына әсер ететіндігі адам баласында ғана емес жануарларда да белгіленеді; олардың әсері көптеген аурулардың дамуында және жиілігінде байқалады. Ер адамдарда атеросклероз ауруы ертерек басталады, жүрек пен мидың қанмен қамтамасыздануы нашарлайды. Инфаркт ерлерде 40-49 жаста әйелдерге қарағанда 7 есе жиі кездеседі, 50-59 жас арасында 5 есе, ал 60 жастан ары 2 есе.Жыныстық ерекшеліктердің өмір ұзақтығымен байланысының себептері конституция, нейрогуморальдік реттелу, гипоталамо-гипофизарлық аймағының ерекшеліктерінде жатыр. Сондықтан оларды бір ғана факторға келтіруге болмайды.
  
• 
  Бұл мәселеде жыныстық гормондардың маңызы ерекше. Ерлерде андрогендер түзіледі, ал әйелдерде – эстрогендер. Эстрогендердің қорғаныстық ролі бар. Бұл жағдай ерлерде де байқалады неге десек эстрогендер олардада аз мольшерде түзіліп шығарылады. Тәжірибелі түрде және клиникада эстрогендердің бір қатар аурулардың «жүмсақтау» өтетінін көрсетілген.
  
• 
  Өмір сүру ұзақтыгынада генетикалық аппаратының орыны ерекше екені бәріне мәлім.
  
• 
  Организм және қоршаған орта.
  

• 
  Көптеген геронтологиялық зерттеулер адам өмірін ұзарту мәселеге арналған – биомедициналық геронтология деп аталады. Медициналық көмекті жақсарту, білікті білімді мамандарды дайындау, өмір сүрудің деңгейін көтеріп жақсарту. Өмір сүрудің сапасын көтеру бір неше факторларға байланысты. Айтайық, дұрыс тиімді тамақтану яғни диеталарды қолдану, экологиялық жағдайды жақсарту, дене шынықтыру т.б.
  
• 
  Қартаюды баяуландыру және өмір ұзақтығын көбейту үшін көптеген стратегиялар бар. Диетада 50% калорияларын төмендету мен қатар оның биологиялық құндылығын сақтап қалу. Бағаналы клеткаларды қолдану, трансплантация әдістерін жанама мүшелерді және арнайы өсірілген ұлпаларды зақымданған мүшелер мен ұлпалардың орнына қондыру, гормональды терапия, антиоксиданттарды т.б. әдістерді кеңінен қолдану.