Hum1341 Әлеуметтік-саяси білім модулі (МӘдениеттану, психология) ПӘні бойынша дәріс кешені
жүктеу/скачать 0,77 Mb.
|
Дәрістер жинағы (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайданылған әдебиеттер
- 4 дәріс. Адамның еркі және өзін-өзі реттеу психологиясы.
| Бақылау сұрақтары:
1. Сіз қандай эмоцияларды білесіз? Мысалдар келтіріңіз. 2. Эмоционалдық интеллект дегеніміз не? 3. Стресс дегеніміз не? 4. Әсер дегеніміз не 5. Эмоцияларды реттеу әдістері мен механизмдері: эмоцияларды қайта ойластыру және эмоцияларды басу. Пайданылған әдебиеттер: 1. Жарықбаев Қ.Б. Психология негіздері. А., 2005,204-216б. 2. Тәжібаев Т. Жалпы психология. А., 1993, 144-159б. 3. Маклаков А.Г. Общая психология, Питер, 2006, 200-234с. 4. Сеченов и.М. Физиология нервных центров: из лекций, чит. В собрании врачей в Москве в 1889-1890 гг. – М Изд. АМН СССР, 1952 5. Симонов П.В. Мотивированный мозг: Высшая нервная деятельность и естественно – научные основы общей психологии / Отв.Ред. В.С.Русинов – М Наука, 1987 6. Чуприкова А. Психика, сознания как функция мозга. М. 1994г. 4 дәріс. Адамның еркі және өзін-өзі реттеу психологиясы. 1. Психологиядағы ерік түсінігі. 2. Еріктік актінің құрылымы. 3. Стресс түсінігі. Стресс түрлері. 1. Психологиядағы ерік түсінігі. Ішкі қалауы бойынша емес, қажеттілігіне қарай жасалатын барлық әрекеттер мен іс-әрекеттер, сондай-ақ әр түрлі өмірлік қиындықтар мен кедергілерді жеңумен байланысты іс-әрекеттер ерікті болып табылады. Ғылыми психологияда осындай айқындық жоқ, ерік ұғымы психологиялық ғылымда ең күрделі болып табылады. Оның орнына адамның қажеттіліктеріне, уәждеріне, ниеттеріне және мақсаттарына байланысты мінез-құлықтың реттелуі талқыланады. Уәждемелік тәсіл шеңберінде ерік сыртқы және (немесе) ішкі кедергілердің салдарынан оның тапшылығы кезінде әрекетке бастамашылық ету немесе әрекетке итермелеуді күшейту қабілеті, іс-қимылға өзекті уайымданатын ниеттің болмауы не орындалатын әрекетпен бәсекелесуші уәждер болған кезде қарастырылады. Зерттеушілердің ерік-жігері дербес психикалық процесс ретінде де, басқа да психикалық процестер мен құбылыстардың көпшілігінің аспектісі ретінде де, тұлғаның өз мінез-құлқын ерікті бақылау қабілеті ретінде де түсіндіріледі. Ерік-жігерді ғылыми ұғынудың күрделілігі, ол психологиялық өте күрделі құбылыс – санамен тығыз байланысты және оның маңызды атрибуттарының бірі болып табылады. Тұлғаның мотивациялық саласымен де тығыз байланысты бола отырып, еркі адам белсенділігінің ерекше еркін түрі болып табылады. Жалпы түрде ерік ұғымы адамның ішкі және сыртқы кедергілерді жеңумен байланысты өз мінез-құлқын және қызметін саналы реттеу ретінде анықталуы мүмкін. Толқындық процестер өзара байланысты екі функцияны орындауды қамтамасыз етеді: үрлеу және тежегіш. Біріншісі-ынталандыру факторларымен тікелей байланысты және объективті және субъективті кедергілерді жеңу бойынша қандай да бір іс-әрекетті, қызметті бастамашылық ету болып табылады. Еркі адам белсенділігінің ерекше нысаны болып табылады. Реактивтілікке қарағанда, әсер сыртқы жағдайға жауап ретінде пайда болған кезде (адам айнала бастайды), ерік белсенділігі субъектінің ішкі жағдайына, оның қалауы мен мақсаттарына қарай әсер етеді. Психологияда қоршаған ортаның стимулына реактивті-импульстік жауаптардың жиынтығы болып табылатын мінез-құлық далалық деп аталады. Жыныстық мінез-құлықты ерте жастағы балаларда, сондай-ақ ересектердің психикалық іс-әрекетінің кейбір бұзылуларында байқауға болады. Әдейі емес далалық мінез-құлыққа қарағанда жеке тұлғаның өзіндік белсенділігі еркін және мақсатты. Ол қатаң, яғни берілген қолма-қол жағдай шегінен шығады, бастапқы міндетке қарағанда артық мақсаттарды қоюмен байланысты. Еріктік үрдістердің екінші функциясы – тежеуіш-қызметтің басты мақсаттарымен, идеалдарымен, құндылықтарымен, көзқарастарымен, жеке тұлғаның дүниетанымымен келіспейтін уәждер мен ниеттерді тежеуден тұрады. Өз бірлігінде ерік-жігердің тежеу және ынталандыру функциялары мақсатқа жету жолындағы қиындықтарды еңсеруді қамтамасыз етеді, яғни адамның мінез-құлқын ерікті реттеуді қамтамасыз етеді. Еріктік әрекеттер белгілі бір құрылымы мен мазмұны бар еріктік актілерде іске асырылады. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|