И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Pdf көрінісі

бет	54/167
Дата	25.02.2022
өлшемі	10,59 Mb.
	#133346

1 ... 50 51 52 53 54 55 56 57 ... 167

Байланысты:
И аза тіл білш іні антологиясы с. Исаев азіргі аза тілінде

3-жақтық магына нольдік түлга арқылы берілген. Сондай-ақ тыңда

сөздің фор-
масы
арқылы қимылды (шығуды) іске асырушы субъектіні
біле аламыз, ол
субъект үшінші, бөгде жақ, ол
(жаңғырық).
Сонда қимыл иесін мегзеп, үшінші жақты білдіріп түрған
қандай форма? Сөздің соңғы формасы
-ты
ондай мағынаны
білдіре алмайды, оның мағынасы - тек өткен шақтық мағына.
Міне, осы сөздің қүрамында формальдық түрде арнайы түлға
болмағанмен, ерекше грамматикалық мағына, жақтық мағына
бар. Ол мағына контекс арқылы, айқын сезіледі. Осындағы
3-жақтық магына нольдік түлга
арқылы берілген. Сондай-ақ
тыңда
сөзі жалпы іс-әрекетті және кимылдың сабақты мәнін
білдірумен бірге (бүл мағыналар түбір арқылы яғни лексикалық
мағынаның абстракңияланып, жалпылануы арқылы беріліп
түр)
бүйрықтық мағынаны
және ол
2-жаққа қаратылып,
онымен бірге
анайылық
және
жекешелік
мағыналарды
білдіріп түр. Бүл соңғы грамматикалық мағыналар, біріншіден,
42

категориялық грамматикалық мағыналар болып табылады,
екіншіден, тұлгасы бар арнайы грамматикалық форма арқылы
берілмеген. Соған қарамастан мұнда грамматикалық форма бар,
ол - тұлгасыз форма, ягни сол жүйедегі басқа парадигмалық
түрлену көрінісінде бүл мағынаға қарама-қайшы, оппозиция
болатын, бірақ бір грамматикалық категорияның (түрлену
жүйесінің) шеңберінде бірлікте түратын форма бар: 2-жақ сы-
пайы түрі

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 50 51 52 53 54 55 56 57 ... 167