И. Т. Алдибеков
жүктеу/скачать 2,7 Mb. Pdf көрінісі
|
OIpfmz5UdRAokhv7ETqW2tM9cLGBYN
| 8
Қайта жаңартылатын энергия көздерін пайдаланудың экологиялық аспектілері Энергетика мен экологияның өзара әрекеттесуі. Қайта жаңғыратын энергия көздері энергетика саласында кең қолданыс табуда, сондықтан олардың қоршаған ортамен өзара әрекеттесуіне ерекше назар аударылуда. Бірінші болып «үлкен» гидроэнергетикаға қатысты мәселелер көтерілді. Өзендерде үлкен бөгет жасау және су қоймасын салудан халық, ауыл және балық шаруашылығы, өзен транспорты зардап шегуде. Египеттегі Асуан ГЭС салу кезінде су басатын аймаққа ертедегі фараон Абу-Симбел храмы орналасқандықтан, оны жартастан бөлшектеп ала отырып, биік жотаға көшірген. Негізінен қайта жаңғыртылатын энергия көздерінің (ҚЖЭК) кез келген түрі табиғатқа қатысты айтарлықтай жағымсыз мәселелер туғызады. Қайта жаңғыртылатын энергиялар «таза» болмайды, бірақ олардың тудырған мәселелерінің өткірлігі отын және ядролық энергетика тудырған мәселелер қатарынан бір дәрежеге төмен. Алайда, ҚЖЭК қолданудан туындайтын экологиялық жайттар алдын ала зерттелген болуы керек. Өйткені ҚЖЭК қолданудың қоршаған ортаға әсерінің экологиялық салдарының кейбір түрлері қазіргі уақытқа дейін толыққанды зерттелген жоқ. ҚЖЭК энергиясын электр және жылу энергиясына түрлендіруде заманауи білім мен технологияны қолдану айтарлықтай қымбатқа түсуде. Алайда, барлық жағдайда оларды қолдану органикалық отын шығынының төмендеуін және қоршаған ортаның ластануының азаюын қамтамасыз етеді. Барлық ҚЖЭК энергиялары концентрациясы төмен энергиялар болғандықтан үлкен ауданды, көлемді, массаны қажет ететіндігін атап өту керек. Күндік энергетиканы дамытудың экологиялық салдары. Экологтардың күн сәулелік су қыздырғыш пен жылыту қондырғыларына тағатын айтарлықтай кінәлары жоқ, оған қоса олар шағын мөлшерлі. Тек қана 2 немесе 3 контурлы жүйелердегі антифриздар сыртқа аққан жағдайда мәселе туындауы мүмкін. Күндік электр стансалар (КЭС) мен күндік фотоэлектрлік стансаларды эксплуатациялау ғана экологиялық тұрғыдан таза деуге болады. Олар үлкен аумақты алатын күн энергиясының концентрациясымен жұмыс істейді. КЭС- лардың орналасатын меншікті ауданы 0,001 га/кВт тан 0,006 га/кВт дейін өзгереді, оның ықтимал мәні 0,003 га/кВт...0,004 га/кВт. Бұл көрсеткіш ГЭС-пен салыстырғанда аз, ЖЭС және АЭС-мен салыстырғанда көп. Мысалы, қуаты 20 МВт, мұнара тәріздес PS20 СЭС-ы (Испания) 9000 га ауданды алып жатыр, онда жалпы ауданы 151000 м 2 болатын 1255 гелиостаттар орналасқан. Фотоэлектрлі панельдерді жасау үшін «күндік» сапалы кремний қолданылады. Кремний өндіру экологиялық жағынан қауіпті. Бірақта бұл 95 мәселе де шешімін табары сөзсіз, себебі әлемде кремний алудың хлорсыз технологиялары қарастырылуда. Сонымен қатар, «үлкен » күндік энергетика қомақты мөлшерде материалдарды (металдар, әйнек, бетон и т.б.) қажет етеді. Күндік панельдер мен концентраторлар үлкен аумақты көлеңкелейді, бұл топырақ деградациясына әкеледі. Гелиостаттардың жоғары ауаны қыздыруы жергілікті микроклимат қалыптастырады: станса жанындағы аудандарда жылу балансы, ауа ылғалдылығы, жел бағыты өзгереді. Гелиожүйелерде қайнау температурасы төмен сұйықтарды қолдану экологиялық қатер туғызады (әсіресе хроматтар пен нитриттер). Олар улы заттар болғандықтан ағып кету орын алған жағдайда жер асты суларының ластану мүмкін. Желдік энергетиканың қоршаған ортаға әсері. Шағын желдік энергетикалық қондырғылар (1 МВт дейінгі ЖЭҚ) табиғатқа қауіпсіз деп саналады. Қуатты ЖЭҚ-ның негізгі зиянды кемшіліктері - адамдар тұратын қоршаған ортада тудыратын аэродинамикалық шу мен құстардың жаппай қырылу қаупін тудыруы. Қуатты ЖЭҚ мұнарасының түбіндегі шу 95 дБ...100 дБ, бұл пневматикалық перфоратордың шуымен пара-пар. Сондықтан құстар аталған жерлерден аулақ болуды қалайды. Алайда, 200 м қашықтықта ЖЭҚ шуы ас бөлмедегі тоңазытқыш дыбысымен сәйкес келеді. Егер де орнитологиялық сараптама қорытындысы бойынша жел стансасының орналасатын жері таңдап алынса, онда құстардың жаппай қырылу қаупі болмайды. Америкалық желдік электрлік қауымдастығының пікірінше, желдік энергетика қарқынды дамытқан кезде ЖЭҚ-мен соқтығысудан құстардың қырылуы адамдық факторлардан (аңшылық, үй хайуанаттары, пестицидтер, электр тарату желілері, биік ғимараттар т.б.) болатын қауіппен салыстырғанда 1 % аспайды. КЭС сияқты қуатты өндірістік ЖЭС-ларға да үлкен аудан керек, ол жердің рельефі мен мен желдің жылдамдығына байланысты 0,06 км 2 /МВт... 0,2 км 2 /МВт аралығында болады. Қуаты 1000 МВт болатын ЖЭС-ларға ауданы 60 км 2 ...200 км 2 жер керек. Тығыз қоныстанған өндірістік аудандарда мұндай жер көлемін қарастыру үлкен қиындық туғызады, себебі бұл жерлер шаруашылық қажеттілікте қолданылуы мүмкін. Теңіздің жағалауға жақын, тайыз жерлерінде ЖЭС салса, онда территория мәселесі шешілер еді. Бірақ бұл жағдай балық аулауға, кемелер қозғалысына кедергі келтіруі, теңіз жануарларына шудың әсер етуі мүмкін. Қуатты ЖЭС сол аудандарда ауа қозғалысына әсер етуі мүмкін жүктеу/скачать 2,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|