Ылым тарихы мен философиясы

56 
алып келеді. Таңбалар өздерімен өздері ешқашан белгілі бір мағынаға 
ие бола алмайды. Олардың негізгі және жалғыз қызметі -ниетті 
өндiрiп алу болып табылады. Таңбалық шатты белгілерге тілден гөрі 
жаргондар ие болады. Санасыздықтың құрылымы бейғамдықты, 
галюцинацияны және фантазмды құрастырады. 
Сонымен, біз постмодернизмның кең аумақты, масштабы 
бойынша глобалдi екенін, ең бірінші мәселе ретінде рационалды 
философиялық рефлекцияны емес қоршаған ортаға деген қазiргi 
адамның терең эмоциональді реакциясын қарастыратынын көрдік.
Көптеген 
көзқарастарды 
біріктіру 
үшін 
олардың 
бір 
әдіснамалық негізін табу керек. Мұндай әдіснамалық негіз ретінде 
«постмодерндік сезімталдық» айрықша «дәуiрлер рухы» сияқты 
ерекшеленген. «Постмодерндік сезімталдық» постмодернизмнің ең 
басты түсінігі болып қалыптасты, онда рационализмнен, дәстүрден, 
жалпы қолдауы бар беделділерден, ғылыми түсініктің нақтылығына 
деген сияқты пайымдауларға сенімсіздік туындады. Әлемді хаос 
сияқты 
қарастыру 
постмодернизмге 
тән 
нәрсе. 
Болмыс 
постмодернизм бойынша тек қана образды, интуитивті «поэтикалық 
ойлайтын» адамға тән қасиет. Бұл көзқарасты тек гуманитарлық 
ғылымның өкілдері ғана емес сонымен қатар жаратылыстану 
ғылымдарының өкілдеріне де қарастырды. Мысалы, «Жаңа альянс: 
Метаморфоза ғылымы» атты физика-химиялық заттардың жүйесінің 
философиялық 
түсініктемесі 
бойынша 
жазған 
еңбектерінде 
И.Пригожин мен И.Стенгерс былай деп жазады: «Бай әрі көптеген 
танымдық тәжірибеде біздің ғылымымыз әлемді поэтикалық 
тыңдалым жүргізу арқылы түсінеді, бұл этимологиялық түсінікте 
ақын жаратушы болады, - активті күрделі іс-әрекеттер жасайды және 
ойланып табиғатты зерттейді, сондықтан оның дауысын естіп, әлемге 
оны жеткізе алады». 
Қазіргі таңдағы көптеген авторлар постмодернистік сана ғылым 
мен адамзатты құртуға апарады дейді. Постмодернистік көзқарас 
бойынша ешқандай біріктіретін және танымдық орталық жоқ, 
сондықтан болашақта бейбітшілік бағыттарды шығара алмаймыз. 
Постмодернизмге ХХ ғасырдың біртұтас құбылысы ретінде 
танып, оң баға бергендер де бар. Бұл көзқарастар бойынша көркемдік 
шығармашылық пен сыни рефлекция қатты байланысып кеткен, 
оларды ажырату қиын болады делінген.
Қорытындылай келе, мынаны айтуға болады: «басқа 
жұмыстарына қарағанда, Кунның кітабы ғылымдағы ұсыныстардың 
ауысу механизмін түсіндіру мәселесіне деген қызығушылықты 
оятты». 

57 
ХХ ғасырдың екінші жартысында ғылымның жаңа түрі 
қалыптасты. Ол – постклассикалық емес ғылым. Көбінесе бұл 
ғылымның қалыптасуы әлсіз, дегенмен нақты тенденциялар бар. 
Тәртіптік қадағалауға байланысты жоспар бойынша бірінші кезекте 
зерттеу саласының арасын қадағалау, жүйелі жағдайларды шешуге 
бағыт беру. Осыдан Вернадский ХХ ғасырдың ғылымының 
ерекшелігін байқады. Егер классикалық және классикалық емес 
ғылымдардың мақсаты белгілі бір фрагментті және зерттеліп отырған 
заттың спецификасы болса, постклассикалық ғылым емес 
бағдарламаларды жалпы зерттеумен белгіленеді.
Постклассикалық емес ғылымның ерекшелігі жауаптылық 
этикасының қалыптасуы, ғылыми қоғамның қабылдаған ғылыми 
атақтарына жауаптылығы. Ғылым тек қана шындықты іздемейді, 
сонымен бірге оның қабылдану шартын жасайды. Егер классикалық 
және классикалық емес ғылымдар өздерінің алдына тек қана 
шындықты іздеуді қойса, ал оны қолдану мен қабылдауды қоғамға 
қалдырса, постклассикалық емес ғылым, өзінің пәніне антропогендік 
саланы қоса отырып, этикалық проблемаларды шешуде шетте қала 
алмайды, ғылыми ашылулардың адамзат өмірлеріне тигізетін әсеріне 
немқұрайлы қарай алмайды. 
Сонымен, 
жаңа 
европалық 
ғылым, 
басынан 
эксперименталдық әдіске сүйене отырып, жеке статусқа ие болып 
және даму барысында бірнеше сатыдан өтеді.

жүктеу/скачать 1,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: