Қимылды ойындар жинағы Хайруллина Әлия Бақтыгерейқызы Атырау облысы Исатай ауданы №1
жүктеу/скачать 320,43 Kb.
|
| Қимылды ойындар жинағы
Хайруллина Әлия Бақтыгерейқызы 
Атырау облысы Исатай ауданы №1 «Қарлығаш» балабақшасының І санатты дене тәрбие нұсқаушысы. « Паравоз » №1. Мақсаты: Балалардың бірінің артына бірі тіркеліп тұрып паравоз сияқты жүруге, өлең жолдарын қайталап айтуға үйрету. Мазмұны: Қатар-қатар тұрайық, Кәне, кәне, сұрайық. Кімнің болса бойы ұзын Паравозы пойыздың Кімнің, апай, бойы ұзын Паравозы ол пойыздың?! Тәрбиеші бойы ұзын баланы көрсетеді. Сол бала паравоз болып алда тұрады. Ал қалғандары соның артынан ұстап тұра бастайды. Ал, паравоз баста алға, Бәрімізді басқар да! Пш-пш, пш-пш!-біз кеттік Жүрісті біз гулетіп Жүрісті біз гулетіп Гу-гу, гу-гу, гуілдеп Қалып қойма біріңде Пш-пш, пш-пш!-біз кеттік жүрісті біз үдеттік.
Ойынды былай жүргізеді. Ұшты-ұшты сұңқар ұшты ( қол көтереді) Ұшты-ұшты қарға ұшты ( қол көтереді) Ұшты-ұшты арба ұшты ( қол көтермейді) Ұшты-ұшты дауыл ұшты ( қол көтермейді) Ұшты-ұшты ұшақ ұшты ( қол көтереді) Ұшты-ұшты торғай ұшты ( қол көтереді) Ұшты-ұшты жылан ұшты ( қол көтермейді) Осылайша жүргізілген ойында жаңылмаған ойыншы жеңеді.
Орныңнан тұрсаңшы Шашыңды тарасаңшы Бетіңді жусаңшы Әй-әй көйлек кисеңші. Біреудің қолын үзсеңші- Дегенде қоян болған бала тақпақтағы айтылған қимылды түгел істеп өлең, бітісімен жүгіріп барып шеңберді бұзуға тырысады. Егер бала шеңберді үзсе өзі шеңберге қосылып тұрады да үзілген жердегі оң жақтағы бала қоян болады.
Бөрте, бөрте, бөрте лақ, Бөрте лақ тым ерке лақ Кетесің кейде секеңдеп, Байламаса көкем кеп—деген сөздерден Кейін дүрсілдей жүгіріп « өріске » беттейді. Оларды алаңның ортасында тұрған 2-3 қасқыр қуып береді. Қолға түскендер ойыннан шығып қалып келесі кіреді. Қасқырлар ұсталмаған балалардан сайланады.Осылайша ойын жалғасады. « Қаздар » №6 Мақсаты: Балалардың музыкалық есту қабілетін дамыту және қаздардың тіршілігімен таныстыру. Керекті құралдар: ( сырнай немесе сылдырмақ). Ойын мазмұны: Қысқаша әңгіме, қаз өте сақ құс, ол балапан шығарған кезде, ата қаз балапандардың соңында жүреді. Егер қауіп төнсе, ана қаз екеуі екеулеп балапандарын қорғайды. Қаздар көк шалғында шөп жейді. Барлық балаларға сырнай үлестіріліп, ішінен ата қаз белгіленеді. Балалар шалғында жайылып жүрген қаздарды бейнелеп, баяу сырнай тартады. Тәрбиеші белгісімен қауіп төнгенде, ата қаз сырнайды қатты 2-3 рет тартып белгі береді. Осы кезде балалар қанат қағып жүгіріп барып, ана қаздың жанына жиналады. Ойын қайталанып, ата қаз сайланады. « Төбеде доп қуу » №7 Мақсаты: Балаларды шапшаң дербес қимыл әрекетке үйрету, ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Ойын мазмұны: Ойынға қатысушылардың барлығы екі топқа бөлінеді. Әр топтың ойыншылары бірінің артына екеуден сапқа тұрады. Ал капитан өз командасының алдында болады. Команда бірінен бірі 3-4 метр жерде тұрады. Капитандар бір-бір волейбол добын алады да, оны екі қолымен төбелеріне көтереді. Жетекшінің « Бастаңдар » деген командасы бойынша олар допты басынан асыра артындағы ойыншыға, осы әдіспен келесі ойыншыға береді. Ойын одан әрі қарай жүгіреді, сөйтіп өз тобының алдына келіп тұрады. Доп тағы да колонаның соңына кетеді. Ол топ капитандарының қолына екінші рет қайта тигенше ойын осылай айнала береді. Капитан өз орнына келіп, бірінші болып, допты жоғары көтергенде команда ұтып шығады. « Күн мен түн » №8 Мақсаты: Балаларды ептілікке, жылдамдыққа, ажыратуға баулу. Ойын мазмұны: Балалар бірі « Күн» , екіншісі « Түн» тобы болып екіге бөлінеді. Олардың бір-бірінен бөлек, өз үйлері болады. Тәрбиешінің көрсетуі бойынша екі команда да жаттығулар жасап тұрады. Тәрбиеші « Күн» деп белгі берген кезде, сол топтың балалары үйіне жеткізбей қуып жетулері керек. Қолға түскен балалар қуушылар қатарына қосылады. Сөйтіп, ойын осылайша алма-кезек жүріп отырады. Көп бала ұстаған команда жеңіске жетеді. « Көги-гөк » №9 Мақсаты: Шапшаңдыққа, ептілікке баулу. Ойын мазмұны: Тақпақ айтып, бір қызды « кемпір» етіп сайлайды. Қалғандары қаз болады. « Кемпір» шетке шығып тұрады, басқа ойыншылар қаздай тізіліп, бірінің соңынан бірі ұстап: Гөк, гөк, көги көк, Гөк, гөк, көги гөк. Гөк, гөк, көги гөк,-деп қаздың жүрісіне еліктей ақырын оң мен солға шайқалып, « кемпірдің» қасына келеді. Бірінші келген балаға беріп: « Жоғалтпаңдар!»-деп тапсырады. Балалар айнала жүріп, қайтадан қаздай тізіліп « кемпірге» келеді. « Кемпір» Әлгің қайда? Қалды сайда!-деп сұрайды. Балалар бәрі бірдей. Әлгің қайда?- Қалды сайда!-деп жауап береді. Олай болса сендердің біріңді алып қаламын, деп « кемпір» балаларға бас салады. Балалар тізбегін жазбай қаша жөнелуі керек. Қолға түскен біреуін « кемпір» қасына алып қала береді. Ойын барлық балаларды түгел ұстап болғанша қайта жалғаса береді. « Түлкі мен қаздар »№10 Мақсаты: Түлкі мен қаздың қимылын жасауға, жылдамдыққа баулу. Ойын мазмұны: Балалар залдың бір шетінде тұрады. Олар қаз болып ойнайды. Бір бала түлкі болады. Ол залдың екінші шетінде тұрады. « Түлкінің » қимылын жасап әнді « Түлкі» бастайды. Қаздың қимылын жасап, « Қаздар» оған жауап береді. Ән біткенде « Қаздар» қашады, « Түлкі» қуады. Ұсталған бала « Түлкі» болады.
Қашсаң пана табылмас. Қаздар: Қулықты қой, қу түлкі, Аузыңды жап әрі қаш! Түлкі: Мамыр, мамыр, мамыр қаз, Мамырламай бері бас. Қаздар: Қой, қой, түлкі, сұм түлкі, Балапандар әлі жас. Түлкі: Тыңдамаймын сөзіңді, Ұстап жеймін қане, қаш. « Ақ сандық, көк сандық » №11 Мақсаты: Күштілікке, шапшаңдыққа, ептілікке баулу. Ойын мазмұны: Екі бала бір-біріне арқаларын беріп, қол ұстасып отыру керек. Ойынды жүргізуші өлеңдетіп. « Ертең ауылым көшеді, Уық-буын шешеді. Қара қойым қашады, Құмалағын шашады. Ақ сандық, көк сандық, Арқан тарт, кілем арт!» Соңғы « арт» сөзі балаларға берілген белгі, ол айтылған кезде қол ұстасып отырған балалар тез тұруы керек. Қайсысы қарсыласын арқалап кетсе, арқадағы бала үй жануарларының дауыстарын салуы керек. « Ит пен қоян »№12 Мақсаты: Шапшаңдыққа, ептілікке баулу. Ойын барысы: Ойын жазық алаңда ойналады. Бір бала ит болады да, қалғаны қоян болады. Бұдан кейін « ит», « қояндарды» қуып ұстауға тырысады. Өзі ұстаған балалардың барлығын итке айналдарды. Сөйтіп барлық қояндар итке айналғанша ойын жалғаса береді. « Аққу-қаздар » №13 Мақсаты: Балаларды шапшаңдыққа, аңғарымпаздыққа тәрбиелеу. Ойын мазмұны: Алаңның бір шетіне қаздар тұратын үй белгіленеді, қарсы шетіне бақташы тұрады. Үйдің бір жақ бүйірінде қасқыр тұратын үңгір болады. Алаңның қалған жері жайылым болады. Бақташы қаздарды жайылымға қуып шығады, олар жайылып жүреді. Бақташы: Қаздар, қаздар, қаңқылдап, Барасыңдар қай жаққа. Қаздар: Айна көлі жалтылдап, Жатқан жасыл аймаққа. Бақташы: Біздің жерге түсе кет, Түсіп сусын іше кет. Қаздар: Сіздің жерге түсеміз Түсіп сусын ішеміз. Бақташы: Болсын онда жол жайлы! Қаздар: Бізге ол жаққа болмайды, Жолды тосып тұр сұр қасқыр. Бақташы: Олай болса, қалаған, Жақтарыңа бар аман. Қаздар қанаттарын жайып, жайылым арқылы үйлеріне ұшады, ал қасқыр үңгіршек жүгіріп шығып, оларды ұстауға тырысады. Ұсталған қаздар қасқырдың үңгіріне қарай жүреді. Бірнеше рет жүгірістен кейін қасқырдың ұстаған қаздарфын санайды. Ойын 3-4 рет қайталанады. « Қарағайлы ормандағы аю » №14 Мақсаты: Жылдамдыққа, ептілікке тәрбиелеу. Ойын мазмұны: Алаңның бір жағына аюдың іңі сызылады. Екінші жағына үй белгіленеді, онда балалар тұрады. Тәрбиеші інде отырған аюды таңдап алады. Тәрбиеші « балалар», серуендеуге барыңдар! –дегенде балалар үйден шығып орманға барады. Олар хормен мына өлеңді айтады. Аю жүрген орманнан Жидек тере мен барғам Аю отыр гүрілдеп, Жарамайды мұның,-деп « Гүрілдеп» дегенде аю балаларды қуады. Аю кімге жетсе, сол ұсталған болады. Үйдің сыртынан асып кеткен балаларды ұстауға болмайды. « Аңшылар мен қояндар » №15 Мақсаты: Балаларды қоян болып секіруге, аңшыдан қорғануға үйрету. Ойын мазмұны: Алаңның бір жағына аңшы, келесі жақта қояндарға орын белгіленеді. Әрбір үйде 2-3 қоян болады. Белгі бойынша қояндар үйінен шығып, жайылымда қос аяқтап, секіріп жүреді. Тәрбиеші: « Аңшы» дегенде қояндар үйлеріне жүгіреді. Аңшы бала оларға доп лақтырады. Доп тиген қояндар атылған болып саналады. Аңшы оны өзіне алып кетеді. Ойын бірнеше рет қайталанады. « Аюлар мен аралар » №16 Ойын мазмұны: Омарта алаңның бір жағында болады. Бір шетте аюдың, араның үңгірі. Ойыншылар тең емес екі топқа бөлінеді. Көпшілігі бал аралары. Белгі бойынша аралар омартадан ұшып шығып бал іздеп, шалғынға қарай ұшады. Олар ұшып кетісімен аюлар омартаға жармасып бал жейді. Тәрбиеші: « Аюлар!»-дегенде аралар омартаға қарай ұшады, ал аюлар үңгіріне қашады. Үлгере алмаған аюды аралар шағып алады. Ара шаққан аюлар келесі ойынға қатыспайды. « Тым-тырақай »№17 Ойын мазмұны: Ойнаушы балалар шеңберге тұрады да, бір баланы санамақ айтып, ортаға шығарады. Балалар тәрбиешінің белгісімен: Ал, кәнеки балалар, Бір, екі, үш-деп санаңдар Бір, екі, үш— Ал тараңдар-деп Жан-жаққа бытырай қашады. Оларды ортада тұрған бала ұстап алу керек. Екі, үш бала ұсталған соң тәрбиеші бір, екі, үш деп санағанша балалар тез шеңбер құрып тұрады. Ойын қайта басталады « Кім баяу »№18 Ойын мазмұны: Балалар тәрбиешімен бірге жүгіріп келе жатыр. Күтпеген жерден тәрбиеші: « Ал кәне көрелік» . Сендердің іштеріңнен кім өте баяу, аяқтың ұшымен жүре алады. Міне былай-дейді. Балалар аяқтарының ұшын көтеріп, мүмкіндігінше жай жүруге тырысады. Олар сол жүріп келе жатқан бағытта жүруді жалғастыра береді. Содан кейін тәрбиеші білдірмей бір жаққа қарай шегініп: « Ал енді бәрің де маған қарай жүгіріңдер»,-дейді. Балалар тәрбиеші апайға жүгіреді. Тәрбиеші кімнің жақсы орындағанын айтып мадақтайды. « Соқыртеке » №19 Ойын бастаушы « Соқыртеке» болып белгіленген ойыншының көзін байлап, оны бөлменің ортасына апарып, бірнеше рет шыр-көбелек айналдырады, содан кейін былай деп сұрайды: Мысық, мысық неде тұрсың? Күбіде. Не бар екен күбіде? Бар боп шықты ашытпа. Бізді емес, тышқанды ұста. Осы сөздерден кейін ойынға қатысушылар жан-жаққа тарап қашады, ал « Соқыртеке» оларды қуады. Ол кімді ұстаса, сол « Соқыртеке» болады. Ойын тәртібі: Егер « Соқыртекенің» бір затқа соғылардай қаупі болса, ойыншылар « От»! деп айқай салып, оған ескертеді. Бірақ бұл сөзді « Соқыртекеден» қашып құтыла алмайтын жағдайға ұшыраған ойыншының оның бағытын өзгерту үшін айтуына болмайды. Ойын ережесінде бір заттың артына тығылуға немесе өте алысқа қашып кетугей рұқсат жоқ. Ойыншылар өздерін ұстатпау үшін « Соқыртекеден» жалтырып кете алады, тізе бүгіп немесе төрттағандап жүріп, құтылып кетуіне болады. « Соқыртеке» көзін байлаған орамалды шешпес бұрын, қолға түскен ойыншыны танып, есімін атауға тиіс. « Доп кімде?»№20 Жүрісі: Бір бала жүргізуші болады. Бір бала ортада көзін жұмып тұрады. Қойған балалар шеңбер жасап, қолдарын артына ұстап, иықтарын тақап тұрады ( қолдары ішінен қарағанда көрінбеу керек ). Сыртта жүрген бала сездірмей, шеңбердің сыртын айналып жүріп, бір баланың қолына ұстатады да өзі алысқа барып тұрады да « болды» дейді. Ортадағы бала көзін ашып, шеңбердің ішінде тұрып, кімде екенін ( көзінің т.б) біліп айту керек. Тапса допты алады. Таппаса-басын шайқайды. Сол кезде добы бар бала теріс айналып, допты көрсетеді. Сенде-деген жоғары көтеруі тиіс. « Қазан доп » №21 Ойыншылар шеңбер жасап тұрып, әрқайсысы аяғының астынан диаметрі 0,5 кішкентай щұңқыр жасап немесе шеңбер сызып, алады да, сол шеңбердің ортасына қолындағы таяқты бір ұшын тигізіп ұстап тұрады. Шұңқырлардың арақашықтығы 1—2 м болады. Ойын бастаушы балалар айнала тұрған шеңбердің ортасынан диаметрі 1м болатын үлкен шұңқыр немесе шеңбер сызып алып, қолындағы гаяғымен кішкентай резеңке, үлкен теннис не хоккей добын балалар тұрған шеңбердің сыртын айнала жылжып, солардың біреуінің қазанына түсіруге әрекеттенеді. Егер балалардың біреуі келе жатқан допты қазанына түсірмеу ниетімен оны кері соғып жіберем деп, шұңқырын бос қалдырып қойса, ойын бастаушы оның шұңқырын иелене қояды. Ал қазансыз қалған әлгі бала ойынды әрі қарай жалғастырады. Егер бастаушы добын ортадағы үлкен қазанға түсірсе, ойыншылардың барлығы да тез орындарын ауыстыруға тиіс. Мынадайда ойын бастаушы да бір орынға ие болып, орынсыз қалған бала, ойын бастаушы болады. Ойын барысында допты тек таяқпен соғып, қазан-шұңқырларды да тек таяқпен қорғау керек. Шұңқырларын аяқпен басып жүруге рұқсат етілмейді.
Ойыншылар 2 командаға бөлінеді. Аз топ қол ұстасып шеңбер жасайды. Олар тышқан ұстаушылар. Қалғандары тышқандар, олар шеңберді айналып жүреді. Тәрбиеші « қақпаны аш » дегенде шеңбердегі балалар қолдарын босатып жоғарға көтеріп тұрады. Тышқандар өтіп жүреді. Тәрбиеші қол шапалақтағанда, шеңбердегілер қолдарын түсіріп, шеңбер ұстай қою керек. Ішінде қалғандары ұстаған тышқан алады. Олар жиналып шеңбер жасауға дайындалады, олар қақпан жасап тышқан ұстаушы болады. Ойын жалғаса береді. « Қармақ »№24 Жүрісі: Балалар шеңбер жасап тұрады. Шеңбердің ортасында тәрбиеші. Ұшына құм салынған қапшық байланған жіпті төменнен айналдырады. Балалар мұқият қарап тұрады. Өзіне келгенде жіптен секіріп үлгере алмаған бала, ойыннан уақытша шығады. Жіптері кері бағытта да айналдыруға болады. Егер секіру қиын болса, кейін қарай секіріп кетуге болады. « Қуғыншы »№25 Бір баланы қуғыншылыққа тағайындайды. Қалғандары әр жерге тұрады. Тәрбиеші 1-2-3 қу дегенде қуғыншы қуады, қалғандары қашады. Қуғыншы қол тигізген бала шетіне шыға береді. 3-4 бала жиналғанша қуады. Содан соң ойын аяқталады. Қайта қуғыншы дайындалады. Ескертетін жайт: Қуғыншы басқа балаларды айыру үшін қуғыншыға белгі беруі керек. Қолына лента немесе киім кигізу ( бөлек ) т.б
Жүрісі: Бұл ойында бір баланы өрмекші етіп тағайындайды. Қалғандары шыбын болып ызыңдап шашырап ұшып жүгіріп жүреді. Тәрбиеші өрмекші келді деп сигнал бергенде балалар әртүрлі пішін жасап қатып қалады. Көзін жұмып аузын ашып т.б. бет әлпетін түрлі етіп тұрып қалуға болады. Өрмекші келгенде белгілі бір уақытта қозғалмауы керек ( көзі, беті де). Өрмекші қозғалып қойған, көзін қағып т.б. баланы іздеп ұстап алады. Ұсталған баланың бірі өрмекші болып ауыса береді. « Айгөлек »№27 Ойын көгалда, алаңда өтеді. Ойнаушылар көп болса, ойын соншалықты қызық өтеді. Ойнаушылар тең болып екі топқа бөлінеді де арасы 15-20 адымдай қарама-қарсы екі сызықтың бойына қатарға тұрады. Екі жаққа кере созылған бірінің қолдарынан бірі ұстайды. Ойын жүргізуші екі топтың біреуіне кезек береді. Олар барлығы бірге көтеріңкі дауыспен өлеңдетіп: Айгөлек-ау, айгөлек, Айдын жүзі дөңгелек Теміршіден дем шығар Үзеңгіден тер шығар Ақ терек пен көк терек Бізден саған кім керек? Екінші топтың ойыншылары жауап береді. Айгөлек-ау, айгөлек, Айдың жүзі дөңгелек Теміршіден дем шығар Үзеңгіден тер шығар Ақ терек пен көк терек Бізге мұнда Айдос керек. Аты аталған бала жүгірген бетімен шақырған қатардағы ойыншылардың қолдарын жаздырып бұзып өтуі керек. Егер бұзып өте алмай қалса, онда ортаға келіп, өзі қолдарын жаздыра алмаған екі ойыншының ұйғаруымен өнер көрсетеді. Болған соң қайтадан барып тұрады.
Бақалар басы қалтаңдап, Шоршиды жолда талтаңдап. Бақ-бақ, бақ-бақ, бақ Жүгіреді талтақтап. Шеңберді жағалап дөңгеленіп тұрған балалар бақа сияқты секіреді. Өлең аяқталғаннан кейін, орындықта отырған балалар алақандарын соғады ( бақаларды шошытады), бақалар шалшық суға-қызықтан секіреді де жүресінен отыра кетеді. Ойын аяқталған кезде, балалар рөльдерімен алмасады.
Балалар бір-бірімен қол ұстасып, екі-екіден бөлменің қабырғасын жағалай немесе алаңның бір жағында калоннамен сапқа тұрады, жіптің шеті байланған. Тәрбиеші бөлменің кез келген бір бұрышында тұрады, қолында үш түсті: сары, қызыл, және жасыл жалауша. Тәрбиеші жасыл түсті жалаушаны көтереді, балалардың бәрі жүгіреді трамвай қозғалып, жүре бастайды. Балалар тәрбиешіге дейін жүгіріп келеді де жалауша алмаспады екен деп қарайды, егер жасыл жалау көтерілген күйінде тұрса, трамвайдың жүрісі жалғастырыла береді, егер сары немесе қызыл жалауша көтерілсе, балалар тоқтап, жасыл түсті жалаушаның көтерілгенін күтеді. Егер ойнауға талапкер көп болса, онда аялдама жасауға болады, онда балалар демалып, трамвайдың келуін күтеді. Трамвай аялдамаға жақындағанда, жүрісін баяулатады да тоқтайды, жолаушылардың бірі трамвайдан түсіп, екіншілері мініп жатады. Тәрбиеші жасыл жалаушаны көтеріп: жүруге рұқсат дейді « Шар жарылды »№31 Тәрбиеші мен он шақты бала қол ұстаса шеңбер жасап « пф-пф-пф»-деп қолдарын кере шеңберді үлкейтіп кеңейте береді. Тәрбиеші « шар жарылды»-деп дауыстап қалғанда балалар қолдан жібере салып «ой»-деп отыра кетеді. Ойынды бірнеше рет қайталап ойнатып балаларды қол ұстаса шеңбер жасап тұруға үйретеді.
Алаңда дөңгелек шеңберлер сызылады: ойнаушылардың санынан біреуі кем болады. Бұл торғай ұялары. Барлық балалар-қараторғайлар. Олар алаңда емін-еркін жүгіріп ұшып жүреді. « Үйге қайтыңдар» деген белгі бойынша барлығы ұяларға жүгіреді. Ал, балалардың ішінен біреуі ұясыз қалады. Осылайша ойын бірнеше рет қайталанады. Тәрбиеші ойынның аяқ кезінде ( балалар әлі жүгіріп жүрген кезде) тағы бір дөңгелек сызып қояды. Балалар қайтып оралған кезде, бәрінің де ұясы бар болып шығады.
Ойнаушылар бір-бірінен қол созымдай жерде дөңгеленіп, ортаға қарап тұрады. Қолына шыбық ұстаған тәрбиеші ортада тұрады. Шыбықтың ұзындығы 1-1,5м, оған картон қағаздан жасалған маса байланады. Тәрбиеші масаны шыбықпен балалардан жоғарылау етіп айналдырып өтеді. Маса үстерінен ұшып бара жатқан кезде, балалар оны ұстауға тырысып, секіреді. Масаны кім ұстаса: « Мен ұстадым»,-дейді. Бұдан кейін тәрбиеші шыбықпен балалардың үстінен тағы да айналдырады. Ойынды қайталап бастар алдында тәрбиеші балаларға 1-2 қадам кейін шегіну керек екенін ескерту керек, өйткені балалар масаны ұстаймыз деп секірген кезде шеңберді аздап тарылтады. Шыбықпен масаны айналдырған кезде, тәрбиеші балалар масаны ұстап алатындай биіктікте, біресе жоғарылатып, біресе төмендетіп тұруы керек.
Балалар дөңгеленіп тұрады. Жүргізуші қолына тақиясын алып әуенмен жүреді. Әуен тоқтаған кезде, тоқтаған жердегі екі баланың ортасына тақияны тоса қояды. Екі бала екі жаққа шеңбер бойымен жүреді. Кім тақияға тез қолын жеткізсе сол жетеді. Жеткен бала жеңімпаз атанады. Осылайша ойын жалғасады. « Кім шапшаң?»№35 Балалар саппен келе жатып, тәрбиеші белгі берісімен, жан-жаққа бытырап, ойнап кетеді. Екінші белгімен тез өз орындарына тұра қалады. Тәрбиеші «1,2,3» деп санағанша балалар тұрып үлгеруі керек. Кімнің тез, дұрыс тұрғанын атап айтылып, жаңылған балаға ескерту берілед « Қояндар »№36 Залдың бір шетіне 5-6 үйшіктер сызылады. Олардың алдына орындықтар қойылады. Қарсы бетте күзетшінің үйі бар. Үй мен қояндар күркесі арасында ойнайтын алаңдар болады. Қояндар күркелерінде жүресінен отырады. Күзетші күркелерінен қояндарды жайылысқа шығарады. Қояндар секіреді, билейді, ойнайды. Тәрбиеші « түлкі» келіп қалар үйлеріңе қайтыңдар дегенде үйлеріне орындық астынан еңбектей өтеді. Ойынға шыққанда да орындық астынан еңбектей шығады. Ойынға шық дегенше күркелерінде отыра береді. « Қыдыруға барайық »№37 Балалар алаңның ( бөлменің ) жан-жағына қойылған орындықтарда отырады. Тәрбиеші балалардың біреуіне жақындап келеді де, оны өзімен бірге қыдыруға шақырады. Ол бала тәрбиешінің артына тұрады. Тағы сондай. Тәрбиеші осылайша 6-8 баланы жинайды да олармен бірге алаңда 1-2 айналып өтеді. « Үйге! Үйге!» деген белгі бойынша балалар орындарына жүгіреді. Тәрбиеші басқа балаларға келеді, ойын одан әрі жалғастырылады« Ұялардағы балапан құстар »№38 Алаңның немесе бөлменің әр шетінде 3-4 ұя жасалады. Құстар ұяларға орналасады. Тәрбиеші белгісі бойынша олар ұяларынан ұшып шығады да ( кедергілерден аттап өтеді) алаңда ұшып жүреді. Тәрбиеші алаңның біресе ана жағында, біресе мына жағында құстар жем беріп тұрады: балалар жүресінен отырып, саусақтарының ұшымен тізесіін соғады ( дән шоқып жеген болады ). Бұдан кейін олар тағы аздап жүгіріп, ойнап жүреді, одан соң тәрбиеші: « Балапан құстар, ұяларыңа барыңдар»,-дейді. Балалар, жүгіріп тағы да кедергілерден өтіп өздерінің ұяларына отырады. Ойын 4-5 рет қайталанады. Қайталанған кезде жаңа қимылдар қосуға болады. Мысалы, шеңберден шығарда алдымен екі аяғымен секіріп өтіп, одан кейін ұшуды ұсынуға болады.
Балалар бөлменің қабырғасынан жағалай ұзына-бойына немесе алаңның бір жағына отырады. Тәрбиеші балаларға жалаушаны көрсетеді де, оны жасыратынын айтады. Тәрбиеші балаларға орындарынан тұрып, теріс қарауды ұсынады да жалаушаны жасырып: « Ал іздеңдер,»-дейді. Балалар тығылған жалаушаны іздей бастайды. Жалаушаны кім бірінші болып тапса, ол ойын қайталанған кезде жалаушаны жасыру құқығына ие болады. Жалаушаны балалар бірден таба алмайтындай етіп жасыру керек. Бірақ, егер балалар жалаушаны ұзақ уақыт таба алмаса, онда тәрбиеші жалауша тығылған жерге келіп, сол маңнан іздеуді ұсынады. Жалаушаны бала жасыратын кезде, оған дұрыс орын табуға көмектесу керек. Жалаушаны басқа нәрсемен ауыстыруға болады.
Балалар екі топқа бөлініп үлкендер « қақпа » екіншісі « қасқырлар » болады. Үлкен топтағы балалар қол ұстаса шеңбер құра жүріп өлең айтады. Қасқыр түссе қораға, Ұстамас бола ма Қол ұстасып тұрайық Қасқыр қақпан құрайық Қане қақпан берік бол, Қасқырды тұр жолатпай Қасқыр, қасқыр келіп көр! Қақпан, қақпан берік бол- дегеннен кейін қолдарын жоғары көтереді, осы сәтте « қасқырлар » шеңбер тасасындағы « қой » қораға лап қояды. Егер ойын басқарушының « жап » деген сөзінен кейін барлығы тез қолдарын түсіріп, отыра қойса, ортада қалған « қасқырлар » « қақпан » тобына қосылады. Ал өтіп кеткендері ойынды жалғастырады « Допты домалат »№41 Балаларға әртүрлі түсті доптар немесе онша үлкен емес шағын ғана ( диаметрі 6-8 см ) шарлар беріледі де, оларды балалардан онша қашық емес жерге орналастырған жалаушаларға дейін домалатып жеткізген балаларды атап өтеді, тапсырманы дұрыс орындағаны үшін алғыс айтады, допты тағы да домалатуға мүмкіндік береді. Балалар допты бірнеше рет домалатқаннан кейін тәрбиеші оларды кәрзеңкеге жинауды ұсынады. « Құрсауды дөңгелет »№42 Үш-төрт бала тәрбиешіге қарама-қарсы 1,5-2м жерде тұрады. Тәрбиеші құрсауды кезекпен әр балаға қарай дөңгелетеді, ол ұстайды да керісінше тәрбиешіге қарай дөңгелетеді. Балалар құрсауды дөңгелетуді және ұстауды жақсы үйренген кезде бір-бірімен өздері ойнай алады
Балалар дөңгеленіп отырады. Тәрбиеші ойыншық аюды көрсетеді. « Аю сендерге қонаққа келді »-дейді. Музыка ойналғанда, тәрбиеші « аюды » жетелеп шеңбер ішін айнала жүреді. Музыка аяқталғанда «аю» бір баланың алдына барып тоқтайды да, дыбыстайды ( амандасу белгісін береді). Бала ( сәлеметсізбе аю?) жауап қайтарады. Аюды екі қолымен ұстап ортаға шығып билейді. Музыка аяқталғанда « аюды» тәрбиешіге береді. Осылайша ойын жалғасады. Ойын соңында аюды ортаға қойып, барлық бала айнала жүріп билейді. « Құстар мен мысық »№44 Жерге шеңбер сызылады. Ортаға тәрбиеші таңдаған бала болып тұрады. Қалған балалардың бәрі шеңберді айнала тұрады, бұлар құстар. Құстар шеңберді айнала жүріп дәндерді шоқиды. Мысық оянып кетіп, құстарды көреді де, оларды ұстай бастайды. Құстар шеңберден ұшып кетуге асығады. Мысық шеңбердегі қай құсқа тиіп кетсе, ол ұстаған болып есептеледі де ортаға келеді. Мысық 2-3 құсты ұстаған кезде тәрбиеші жаңа мысықты таңдап алады. Ұстап алған құстар барлық ойыншыларға келіп қосылады. Ойын 2-3 рет қайталанады. « Аттар »№45 Балалар аттарды бейнелейді. Бөлімнің немесе алаңның бір шетіне жиналып, мынадай өлең айтады. Топ-топ түсіп төрт тұяқ. Шоқырақтап шап, атым. Құйрық-жалың сусылдап, Ұш оғындай садақтың. Өзен кешіп, тау асып, Шабысыңнан танба сен. Дүрсілдетіп дүниені ытқып, ытқып заула сен. Соңғы сөзді айта бергенде, балалар алға қарай ұмтыла секіреді. Тәрбиешінің үйге деген белгісі бойынша, жай ғана орындарына оралады. Тәрбиеші өлеңді қайталайды, аттар қайтадан бөлмені айнала шаба жөнеледі. Тәрбиеші өлеңді түгел айтып болмайынша, балалардың орындарынан қозғалмауын қадала
Ойында түрлі-түсті кеглилер қолданылады. Оларды бір-бірінен 10-15 см қашықтықта орналастырады. Балалар 1-1,5 м жерден бір-бір доптан домалатады. Тәрбиеші балалардың қайсысының кеглиге тигізгенін белгілеп тұрады: жеңілгеніне онша назар аудармай, тигізе алмағандарға көмектеседі.
Балалар ертегінің мазмұнын игеріп, қасқыр, ешкі, лақтардың жауаптарын жақсы білулері керек. Тәрбиеші рөлдерді бөліп, маскалары үлестіріледі. Сонымен ойын басталады. Тәрбиеші балалардың назарын әр кейіпкердің дауыс ырғағы мен екпініне аударады. Ешкі мен лақтар жіңішке дауыспен, қасқыр басында жуан, содан соң жіңішке дауыспен, өте жіңішке дауыспен сөйлейді. « Шарды қалақшаның үстімен домалатып жіберу »№48 Тәрбиешінің көрсетуімен ойнау. Шарды домалат немесе себетке сал деген сөзді түсіндіру. Тәрбиеші әр балаға 6-8 шардан береді. Шарлармен ойнауға мүмкіндік беру. Аз ғана уақыттан кейін тәрбиеші үстел үстіне немесе еденге онша биік емес, қалақша қояды, оның үстінен кезекпен шарларды қолмен домалатып жібереді. Міне, қалай домалайды. Балаға « Домалат шарды тағы да домалат», деп айту. Егер бала домалату білсе, келесі сабақта себет немесе қорапша беріледі. Бір себеттен келесі себетке шарды ауыстырып, салуды балаларға көрсету керек. Тәрбиеші шарлардың түсін айта береді, балалардан сұрамай да ойыншықтармен дұрыс ойнауға үйрету. « Құрсау мен эстафета »№49 Ойнаушылар тең екі топқа бөлінеді де, бірінің артынан бірі, екі колоннаға тұрады. Колонналардың ара қашықтығы 1,5-2 м. Колонналардың алдынан сызық сызылады. Осы сызықтан 5-6 м қашықтықта әрбір колоннаның қарсысына бір-бірден құрсау қойылады. Тәрбиешінің « 1,2,3-жүгір!»-деген сигналы бойынша бірінші колоннадағылар құрсауларға қарай жүгіріп келіп, оларды жоғары көтереді. Құрсаудан өтеді де, оны орнына қояды, сөйтіп өзінің колоннасына қарай жүгіріп бірінші тұрған балаға қолын тигізеді де, колоннаның соңына барып тұрады. Колоннадағы келесі бала орнына қайтып келіп тұрғанша, ойын осылай жүргізіле береді. Бұны бұрын болып орындаған топ балалары жеңген болып саналады. « Астық »№50 Үстелдің үстіне он шақты алма шашыраңқы қойылады. Ойынға қатынасқан балалар бір доппен кезек бойынша ойнайды. Қолына доп тиген бала оны аспанға биіктете лақтырады. Содан кейін доп жерге түскенше әлгі ойыншы дереу астықты жинауға кірісуі керек яғни стол үстіндегі алмаларды жинай бастайды. Осылайша кім көп алма жинаса, сол жеңімпаз атанады. Далада ойнаған кезде ұсақ тастарды пайдалануға болады. « Бақшада »№51 Үлкен шеңбер сызылады. Ол-бақша, оның ішінде шеткеректе орындықта күзетші отырады. Шеңбердің екінші жағында екі орындықтың үстінде таяқ қойылады-бұл бақшаның қоршауы. Балалар таяқ астынан еңбектеп өтіп, « баққа» кіреді. Жақсы-ау қауын жинаған Жақсы-ау қарбыз жинаған Бәрінен де дұрысы Үлкеннің сөзін тыңдаған,-деп қауын, қарбыз жиып жүреді. Бір кезде « күзетші» келіп « қарақтарым көмектеріңе рахмет»-дейді. Балалар қайтадан таяқтың астынан еңбектеп өтіп, үйлеріне қайтады. « Аяғымызбен жер тебеміз »№52 Ойнаушылар қимылдаған кезде, көршісіне тимейтіндей қашықтықта дөңгеленіп тұрады. Тәрбиеші балалармен бірге тексті жай , тәптіштеп айтып тұрады. Балаларға өлеңде айтылған қимылдарды істеуге мүмкіндік береді. Аяқпенен тарсылдатып билейміз Қолды соғып, басымызды иеміз Қолымызды түсіреміз Қолымызды ұсынамыз. Осы сөздермен балалар біріне-бірі қол беріп, дөңгеленіп тұрады. Одан кейін былай деп жалғастырады: Ал, шығайық сайланып Жүгірейік айналып Аз уақыт өткеннен кейін тәрбиеші: « Тоқта»-дейді. Бәрі тоқтайды. Одан кейін ойын қайталанады. « Менің зымыраған көңілді добым »№53 Ойнаушы балалар тобы жартылай дөңгелек құрып, тәрбиешінің жанында тұрады. Допты бейнелейтін бір бала, орнында тұрып секіреді, ал тәрбиеші алақанын оның басына қойып, мынадай өлең айтады. Көңілді добым, о менің Домалап қайда жүгірдің? Қызыл, сары, көгілдір Желаяқсың-ау өзің бір. Бұдан кейін доп қашып кетеді. Тәрбиеші балалармен бірге оны ұстайды. Ойын жаңа доппен қайта басталады. Ойынды 2-3 рет қайталау.
Ойынға жиналған балалардың барлығы шеңбер құрып, ойын бастаушының айналасына тұра қалып, тақпақтап санамақ айта бастайды. Санамақтың бірнеше түрі бар. Қандай жылы күн шуақ, Балапандар жүр шулап Қызығына қараймын Бір, екі, үш...деп санаймын. Шөжелерім шөп-шөп-шөп, Жем шашайын көп-көп-көп, Он екенсің бәрі-бәрің, Отыз түйір дәнім бар Әрқайсыңа қаншадан? Теріп жеңдер соншадан. Немесе, ойын бастаушы алақанын төмен қарата бір қолын жоғары көтереді, ал барлық балалар бір-бір саусағын соның астына тигізіп ұстап тұрады. Ойын бастаушының « бір, екі, үш» белгісімен балалар бір-бір саусақтарын тез тартып алады. Саусағы ұсталған бала көзін жұмып, басқалары тығылады. Көзін жұмған бала 40 не 50 -ге дейін санап, тығылған балаларды іздейді. Тапқан сайын өзі тұрған жерді алақанымен соғып отырады. Балалардың алдын-ала келісуімен, ең бірінші немесе ең соңында қалған бала көзін жұмып, ойын қайта басталады. « Шарлармен алмасу »№55 Балалар орындықтарда дөңгеленіп отырады. Тәрбиеші қатар отырған екі балаға бір-бірден шар береді де ары қарай басқаларға ауыстырады ( біреуі оңға, біреуі солға ұсынады ). Шарлар бір-бірімен екі жақтан кездескенде балалар « Соқтығысты» деген сөзбен оларды соқтықтырады. Одан кейін балалар орындарынан тұрып, дөңгелекті айналып, қарсы жаққа барады, қалғандары орындықтарынан тұрып: « Жүгірдік, жүгірдік...,» деп дауыстайды. Балалар өз орындықтарына жүгіріп келіп: « Ол шарды басқа балаларға береді де ойын қайталанады. Бұл ойынды даладағы сазды алаңда өткізуге болады, онда балалар көк шөптің үстінде отырады
Ойынға 8-10 бала қатысады. Балалар санына байланысты, қатар-қатар шағын шұңқырлар қазылады. Ойын бастаушы қолына допты алып, шұңқырлардың тұсына 1м қашықтықта тұрады. Доп кімнің шұңқырына түссе, сол бала жүгіріп келіп допты ала сала, жан-жаққа қашып бара жатқан балалардың бірін ұрады. Егер доп тисе, сол бала допты ала сала келесі ойыншыға тигізуге әрекеттенеді. Ал доп ешкімге тигізе алмаса, онда бала ойыннан шығып қалады. Ойын осылай жалғаса береді. « Ортаға түспек »№57 Ойынға қатысушылар екі командаға бөлінеді. Ойын үлкен алаңда өтуге тиіс. Жерге көп бала сиятындай үлкен төртбұрыш сызылады. Бірінші команда сол төртбұрыштың ішіне енеді де, екінші команда сыртында орын алады. Ойын басталған соң, сыртындағы ойыншылар тік төртбұрыштың ішіндегі ойыншыларды бір доппен дәлдеп ұра бастайды. Доп тиген бала сызықтың сыртына шығарылады. Егер ол денесіне дарытпай, әр жерге түсірілмей допты қағып алса, сыртқа шығарылғандардың біреуін кіргізіп алады. Тік төртбұрыштың ішінде жалғыз ойыншы қалғанда ұтып жатқан команда оған 10 не 20 рет ойналуға ойын бұйырады. Ол бұл сыннан құламай өтсе, сырттағы командаластарын түгел ішке кіргізіп алады. Егер айнала алмай, құлап қалса, өзі де сыртқа шығып, ішке ұтқан команда кіреді. « Кішкене өзен арқылы »№58 Ойынға бір топ (6-8 адамнан) бала тартылады. Алаңда бір-бірінен 1,5-2м қашықтықта екі сызық сызылады. Бұл өзен. Ойнаушылар сызықтың жанында-өзеннің жағасында тұрады. Олар өзеннен анық сызылған дөңгелектер арқылы аяғын суламай, тастан-тасқа секіріп өтуі керек. Дөңгелектердің арасының қашықтығы балалардың оларға бірінен-біріне секіре алатындай болуы керек. Өзеннен қатарынан 2-3 бала өтеді, ал қалғандары тәрбиешімен бірге оларды бақылап тұрады. Секіре алмай, аяғын сулап алғандары оны күнге кептіруге кетеді-орындыққа отырады. Кейін олар ойынға қайтып араласады, тәрбиеші оларды қалай болса да мақтап, жағаның екінші жағына өтуге көмектеседі.
Алаңның бір жағынан тауық қораның орны сызылады. Тауықтар қорадағы орындарда тауықтар отырады. Алаңның қарама-қарсы жағында түлкінің іні болады. Қалған жердің бәрі-қора. Ойнаушылардың біреуі түлкі белгіленеді, ал қалғандары-тауықтар. Тәрбиешінің белгісі бойынша тауықтар бағанадан секіріп-секіріп түседі де қорада жүгіріп ойнап жүреді де дән шоқиды, қанаттарын қағады. Тәрбиешінің: « Түлкі» деген белгісі бойынша тауықтар тауық қораға қашып барып, ағаштарға отырады, ал түлкі қаша алмаған тауықты ұстап, ініне алып кетеді. Қалған тауықтар отырған ағаштардан қайтадан ұшып түседі, ойын жаңадан басталады. Түлкі екі-үш тауық ұстағаннан кейін, ойын аяқталады. Ойынды басқа түлкімен қайталауға болады.
Балалар алаңның әр жерінде 3-4 жалаушалармен белгіленген калоннамен тұрады. Ойнаушылар ұшқыштарды бейнелейді. Олар ұшуға әзірленеді. Тәрбиешінің: Ұшуға әзірленіңдер! Деген сигналы бойынша балалар қолдарымен қимыл жасап, маторды іске қосқан болады. Тәрбиеші: « Ұшыңдар» -дейді. Балалар қолдарын екі жаққа жазып, алаңда жан-жаққа бытырап, ұшып жүреді. Тәрбиешінің: « отырыңдар» деген сигналы бойынша ұшақтар өз орындарын тауып, жерге қонады: балалар калоннаға тұрып, бір тізерлеп отырады. Тәрбиеші қай калоннаның тез сапқа тұрғанын атап өтеді. Алғашқы кезде калоннаның бастаушысы етіп екпіндірек балаларды белгілеу керек. « Ақ серек, көк серек »№61 Ойын ашық алаңда өткізіледі. Ойынға қатысушылар екі топқа бөлінеді. Аралығы 30-40 метрдей жерге бір-біріне қарама-қарсы орналасады. Қаз-қатар қол ұстасып тізіліп тұрады. Жеребе бойынша ойынды бастаған топтың балалары әндете өлең айтады: Ақ серек те көк серек, Бізден сізге кім керек? Екінші топтағылар бір ойыншының атын атайды. Сол кезде аты аталған бала өз тобынан шығып, екпіндей жүгіріп келеді де, қарсы топтың тізбегін үзіп кетуге тырысады. Егер үзіп кетсе, бір баланы жетелеп апарып, өз тобына қосады. Үзе алмаса, өзі сол топта қалады. Енді кезек бойынша ойынды екінші топ әлгі әдіспен бастайды. Осылайша ойын кезекпен жалғаса береді. Қай топ өз ойыншыларынан көп айырылып қалса, жеңілген боп есептеледі.
Ойынға 5-10 бала қатысады. Оңаша жерге топтасады. Өз араларынан бір баланы қазық етіп арнайы белгілейді. Қазық тұрған жерінен қозғалмай қала береді. Басқалары әрі таман кетіп қалады. Содан кейін ойынға қатынасушылар қазық ойыншыны қоршап, бірте-бірте жақындай түседі. Таяп кеп: Мына жатқан кім -деп шошынғандай бірінен-бірі сұрасады. Біреуі: Ойбау-ау, бұл қара құлақ қой?-деп тұра қашады. Басқа ойыншыларда. Қара құлақ! Қара құлақ!-деп, жан-жаққа қаша жөнеледі. Қара құлақ біреуін ұстап қалуы үшін тұра қуады. Қолға түскен бала « Қара құлақ» болады. Ойын қайта басталады да, сол ретпен жалғаса береді
Балалар- тышқандар індерінде бөлменің ұзын бойына немесе алаңның бір жағына қойылған орындықтарда отырады. Алаңның қарама-қарсы жағында 40-50 см биіктікте жіп тартылған. Бұл зат- қоятын бөлме ойнаушылардан шеттеу, бір бүйірде мысық отырады. Ол рөльді алғашқыда тәрбиеші, ал одан кейін-балалар орындайды. Мысық ұйықтайды, ал тышқандар зат қоятын бөлмеге қарай жүгіреді. Зат қоятын бөлмеге кіріп бара жатып, жіпке тиіп кетпес үшін, ол еңкейеді. Одан кейін сол жерде кертірген нан немесе басқада тағамдар жеп отырған сияқтанып бүгіп отырады. Кенеттен мысық оянып кетеді, мияулайды да тышқандарды қуа жөнеледі. Тышқандар індеріне қашып кетеді ( мысық тышқандарды ұстамайды, тек ұстағысы келгендей сыңай білдіреді). Мысық орнына келіп ұйықтайды, ойын қайтадан басталады. Қимылды ойындар Паравоз Ұшты-ұшты Ақ қоян Мысық пен тышқан Қасқырлар мен лақтар Қаздар Төбеде доп қуу Күн мен түн Көги-гөк 10.Түлкі мен қаздар 11.Ақ сандық, көк сандық 12. Ит пен қоян 13. Аққу қаздар 14. Қарағайлы ормандағы аю 15. Аңшылар мен қояндар 16. Аюлар мен аралар 17. Тым-тырақай 18. Кім баяу 19. Кәдімгі соқыртеке 20. Доп кімде? 21. Қазан доп 22. Қу түлкі 23. Тышқан аулау 24. Қармақ 25. Қуғыншы 26. Өрмекші мен шыбындар 27. Айгөлек 28. Жіптің үстімен доп лақтыру 29. Бақалар 30. Трамвай 31. Шар жарылды 32. Қараторғай ұялары 33. Масаны ұста 34. Тақияға кім тез жетеді 35. Кім шапшаң 36. Қояндар 37. Қыдыруға барайық 38. Ұялардағы балапан құстар 39. Жалаушаны тап( қайда тығылғанын тап) 40. Қасқыр қақпан 41. Допты домалат 42. Құрсауды дөңгелет 43. Аю қонаққа келеді 44. Құстар мен мысық 45. Аттар 46. Кегли 47. Жеті лақ 48. Шарды қалақшаның үстімен домалатып жіберу 49. Құрсау мен эстафета 50. Астық 51. Бақшада 52. Аяғымызбен жер тебеміз 53. Менің зымыраған көңілді добым 54. Жасырынбақ 55. Шарлармен алмасу 56. Қазан шұңқыр 57. Ортаға түспек 58. Кішкене өзен арқылы 59. Тауық қорадағы түлкі 60. Ұшақтар 61. Ақ серек, көк серек 62. Қара құлақ 63. Зат қоятын бөлмедегі тышқандар жүктеу/скачать 320,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|