Іс-әрекет мезгілдерінің берілуі орындаған: Қазақ тілі және әдебиеті мамандығының 1-курс магистранты Айым Дәуіт



бет3/10
Дата07.02.2022
өлшемі0,54 Mb.
#94735
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Байланысты:
Іс-әрекет мезгілдерінің берілуі


Кoмпaрaтивтілік
Нaқтылы кoмпaрaтив
Интeнcивтілік
Aйырымдық
Caпaның
интeнcивтілігі
Ұқcacымдық
Іc-aмaлдың
интeнcивтілігі
  • Темпоралдылық етістіктің шақ категориясымен тығыз байланысты болады. Себебі, етістіктің шақ категориясы темпоралдылықтың функционалды семантикалық өрісінің негізгі мағыналық ядросын құрайды. Шақ категориясы – етістіктің басты қасиеті. Мұнда болатын формалардың басым көпшілігі – іс-әрекеттің әр түрлі шақта болуы. Cондықтан да ондай формалардың құбылыс сырын, мағыналық ерекшелігін қарастыру – шаққа тән қасиет.

ШАҚ КАТЕГОРИЯСЫ
Шақ категориясы белгілі бір формалар арқылы беріледі.
Ондағы қимылдың, жай-күйдің өзі белгілі бір уақытта, мерзімде болатыны, болғандығы, не болып жатқандығы сол етістік бойынан аңғарылады.
Лингвистика мұндай етістіктің берілу жолын ашық рай деп те атайды. Істің сөйлеп тұрған уақыттан бұрын, не соң, не сол кезде істелуін, не істелмеуіне қарай етістіктер белгілі бір жақта, шақта тұрады. Бұл – етістік категориясының басқа сөз таптарынан негізгі бір ерекшелігі. Тыңдап отыр, тыңдамақшы, айтты етістіктерінде субъектімен, мезгілмен және басқа жағдайларға қарай, күрделі (тыңдап отыр, көтеріліп келе жатыр), дара етістікте де (айтты) шақ көрінісі байқалады. Осындай етістіктердің шақ көріністері белгілі бір морфемалар арқылы беріледі де (айт-ты), содан кейін қимыл есім жағдайына қарай жіктеледі.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет