Қысқа мерзімді активтердің келесі жіктелуі дәстүрлі болып табылады



Дата16.11.2022
өлшемі27,22 Kb.
#158476
Байланысты:
9 ндл

Қысқа мерзімді (ағымдағы) активтер немесе айналым қаражаттары - бұл әдетте бір жыл болатын бір есепті кезең ішінде пайдаланылған, сатылған немесе тұтынылған қаражат. Ағымдағы активтердің ең өтімді бөлігі-ақша қаражаты (банкте, кассада), оның ішінде валютадағы ақша қаражаты.


ҚЕХС сәйкес қысқа мерзімді активтер деп критерийлердің кез келгенін қанағаттандыратын активтер танылады:
а) активті сату көзделеді немесе ол ұйымның операциялық циклінің қалыпты жағдайында тұтынуға арналған;
б) актив сатуға арналған немесе оны есепті күннен кейін 12 ай ішінде өткізу болжанады;
в) актив пайдалануға шектеулері жоқ ақшалай қаражатты немесе олардың баламаларын білдіреді.

г) егер оны айырбастауға немесе есепті күннен кейін кемінде он екі ай ішінде міндеттемелерді өтеу үшін пайдалануға шектеу болмаса, ол қолма-қол ақшаға баламалы қолма-қол ақшаны немесе активті білдіреді.


Қысқа мерзімді активтердің келесі жіктелуі дәстүрлі болып табылады:


  1. екі бөлікке бөлінетін айналым қаражаты (қорлар):

  2. ақша қаражаты және олардың баламалары;

  3. дебиторлық берешек

Қысқа мерзімді активтерді есепке алу алдында мынадай міндеттер қойылады:

1) ұйымның қысқа мерзімді активтері, қаржылық есептіліктің ішкі және сыртқы пайдаланушыларына қажетті толық және анық ақпаратты қалыптастыру;

2) ұйымның қысқа мерзімді активтермен шаруашылық операцияларды жүзеге асыруы және олардың орындылығы, айналым қаражатының болуы мен қозғалысы, бекітілген нормаларға, нормативтерге, сметаларға сәйкес материалдық және қаржы ресурстарын пайдалануы кезінде ҚР заңнамасының сақталуын бақылау үшін ішкі және сыртқы қаржылық есептілікті пайдаланушыларға қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;

3) қысқа мерзімді активтермен операциялардан теріс нәтижелерді болғызбау және ұйымның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етудің шаруашылықішілік резервтерін анықтау.

Қысқа мерзімді активтерді есепке алуға қойылатын негізгі талаптар :

1. қозғалыстың үздіксіз, үздіксіз және толық көрінісі (келу, Шығыс, орын ауыстыру) және қысқа мерзімді активтердің болуы;

2. қысқа мерзімді активтердің санын есепке алу және бағалау;

3. қысқа мерзімді активтерді есепке алудың жеделдігі (уақтылығы) ;

4. сенімділік;

5. синтетикалық есептің бухгалтерлік есеп деректері бойынша қысқа мерзімді активтердің қозғалысын талдамалық есепке алу деректеріне сәйкестігі.

Қысқа мерзімді активтерді есепке алу үшін есепке алу жөніндегі негізгі ережелердің талаптарына жауап беретін және ақпаратты автоматтандырылған өңдеуге бейімделген бастапқы есепке алу құжаттамасы қолданылады.

Бастапқы құжаттарда міндетті деректемелер болуы керек:

- құжаттың атауы;


- жасалған күні;
- атынан құжат жасалатын ұйымның атауы;
- шаруашылық операцияның мазмұны;
- заттай және ақшалай мәндегі өлшеуіштер;
- операция жасауға жауапты тұлғалар лауазымдарының атауы;
- жеке қолтаңбалар.

Ұйым әкімшілігі кассирдің қалыпты жұмыс істеуі үшін қажетті жағдайлар жасауға міндетті:


- жеке (оқшауланған) бөлме бөлінуі керек;
- барлық құндылықтар сейфте сақталуы керек;
- терезелер бекітілуі керек;
- жұмыс күні аяқталғаннан кейін кассаның сейфі мен кіреберіс есігі мөрленуі тиіс, бөгде адамдардың касса үй-жайына кіруіне тыйым салынады.
Кассада осы ұйымға жатпайтын құндылықтарды сақтауға тыйым салынады. Кассада шұғыл қажеттіліктерді төлеу үшін қолма-қол ақшаның ең аз қорын сақтауға рұқсат етіледі. Ол үшін банк ұйым басшылығымен келісім бойынша кассада қолма-қол ақша лимитін белгілейді. Лимит мөлшері кірістің мөлшеріне байланысты. Лимиттен асып кетуге банктен ақша түскен күнді қоса алғанда, үш күн ішінде жалақы, жәрдемақы берілген күндері ғана жол беріледі.
Кассадағы ақша қаражаттарының қозғалысы туралы негізгі бастапқы құжаттар кіріс және шығыс кассалық тапсырыстар болып табылады. Қолма-қол ақшаны кассаға қабылдау бас бухгалтер немесе ол уәкілеттік берген тұлға қол қоятын кіріс кассалық ордермен (Ф№КО-1) (Б қосымшасы) ресімделеді. Кассалық кіріс ордері олардың екі бөлігінен тұрады: ордер және тапсырысқа түбіртек. Кассалық кіріс ордерінің екінші бөлігі-түбіртек - оның үзінді бөлігі болып табылады және кассаға қолма-қол ақша салған адамның Ақтау құжаты ретінде қызмет етеді. Сондықтан түбіртекке бас бухгалтер қол қойып, мөрмен куәландырылуы керек. Кассадан қолма-қол ақша беру шығыс кассалық ордермен (№КО-2 Ф) (В қосымшасы) ресімделеді, оған бас бухгалтер және ұйым басшысы қол қояды. Ақшаны беру кезінде кассир төлқұжатты немесе ақша алушының жеке басын куәландыратын басқа құжатты талап етуі керек. Бұл төлқұжаттар шығыс кассалық ордеріне енгізіледі және алушы ақша қаражатының қабылданғаны туралы белгі қоюы (сомасын, күнін көрсету, қол қоюы) тиіс. Кассалық ордерлер бойынша ақшаны алғаннан немесе бергеннен кейін оларға кассир қол қояды, ал ордерлерге қоса берілген құжаттар мөртабанмен немесе "алынды" немесе "Төленді"деген қолтаңбамен өтеледі.
Барлық кіріс және шығыс кассалық ордерлер "кіріс және шығыс кассалық ордерлерді тіркеу журналында" міндетті тіркеуге жатады (№КО-3 Ф). (Қосымша Г). Жалпы қабылданған ереже бойынша шығыс және кіріс кассалық ордерлерді нөмірлеу әр жылдың басынан бастап 1 (бір) реттік нөмірден басталады және жыл соңына дейін нөмірлердің өсу тәртібімен жүргізіледі. Еңбекке ақы төлеу жөніндегі төлем (есеп айырысу-төлем) ведомостарына және оған теңестірілген басқа да төлемдерге ресімделген кассалық шығыс ордерлері олар берілгеннен кейін тіркеледі.
Кассир ақша қаражатының түсуі және жұмсалуы бойынша барлық операцияларды кассалық кітапқа жазады (Ф№КО-4). Кассалық кітаптың парақтары "кассалық кітаптың қосымша парағы" баспа түрінде қалыптастырылады . Онымен бір мезгілде "кассирдің есебі" басылымы қалыптастырылады .
Екеуіде:
1. Күннің басында жасалады
2. Бірдей мазмұнға ие болыңыз
3. Кассалық кітап түрінде қарастырылған барлық мәліметтерді қосыңыз.

Бұдан әрі қысқа мерзімді активтер құрамындағы қысқа мерзімді қаржылық инвестицияларды бағалау туралы айтылады. Қаржылық инвестициялар бухгалтерлік есепке бастапқы құны бойынша қабылданады, ол анықталады:


1) ақыға сатып алынған объектілер бойынша - өтелетін салықтарды қоспағанда, ұйымның сатып алуға нақты шығындарының сомасы бойынша;
2) өтеусіз түскен объектілер (бағалы қағаздар) бойынша - оларды есепке алу күніне ағымдағы нарықтық құн бойынша жүзеге асырылады. Егер оны анықтау мүмкін болмаса-бағалы қағаздарды есепке алу күніне сату нәтижесінде алынуы мүмкін ақша сомасы бойынша;
3) құрылтайшылар жарғылық капиталға салымдар есебіне енгізетін объектілер үшін-құрылтайшылар келіскен ақшалай бағалау;
4) құрылтайшылар жай серіктестік шарты бойынша олардың салымдарының есебіне енгізетін объектілер үшін-серіктестер келіскен ақшалай баға;
5) міндеттемелерді ақшалай емес қаражатпен орындауды көздейтін шарттар бойынша алынған объектілер үшін-берілген немесе берілуге жататын активтердің құны бойынша салыстырмалы жағдайларда әдетте ұқсас активтердің құны айқындалатын бағаны негізге ала отырып. Мұндай активтердің құнын анықтау мүмкін болмаған кезде қаржылық инвестициялардың құны салыстырмалы жағдайларда ұқсас қаржылық салымдар сатып алынатын құнға сүйене отырып айқындалады.
Тауарларды сату кезінде дебиторлық берешек туындаған кезде бірінші кезекте төлем шоты қойылады. Төлем шоты-сатып алушының сатушыдан сатып алынатын тауарды немесе қызметті төлеуі үшін қызмет ететін құжат (Е қосымшасы). Шот-бұл бастапқы шот құжаты, сондықтан ол сатып алушы үшін ғана емес, сатушы үшін де маңызды. Барлығы үшін бірыңғай шот нысаны жоқ. Әрбір ұйым өзі үшін шот нысанын әзірлеуге құқылы. Алайда әр шотта келесі мәліметтер болуы керек:
- реттік нөмірі;
- шот-фактура күні;
- тараптың төлем деректемелері;
- сатып алынатын тауарлардың немесе көрсетілетін қызметтердің атауы, олардың саны, салық ақпаратын көрсете отырып құны.
- шот негізге алынатын шарттың деректемелері (егер мұндай шарт жасалған болса).

Міндетті деректемелерден басқа, шотта мәміле туралы қосымша мәліметтер болуы мүмкін: төлем және жеткізу мерзімдері, әкету шарттары және т.б. кіретін тауарларға ақы төлеу үшін шот - фактураға ұқсас шот пайдаланылуы мүмкін. Шотты өнім беруші тауардың жеткізілетін партиясына жазып береді және тауарға ақы төлеу үшін негіз болып табылады.


Жұмыстарды орындау нәтижесінде дебиторлық берешек туындаған кезде орындалған жұмыстардың актісі ресімделеді. Орындалған жұмыстар актісі бұл екі ұйым арасында алдын ала жасалған шартта көзделген белгілі бір тапсырыстың орындалу фактісін растайтын құжат. Орындалған жұмыстардың актісін жасау кезінде бірнеше міндетті жолдарды толтыру қажет: реттік нөмірі, құжаттың жасалған күні, Тапсырыс беруші мен Орындаушының деректемелері, орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) атауы, саны және құны. Орындалған жұмыстар актісіне қол қоюды ҰБТ-ның екі тарабы Тапсырыс беруші мен орындаушы жүзеге асырады. Көбінесе дебиторлық берешек туындаған кезде борыштық міндеттемеге қол қойылады. Дебиторлық берешекті иеленетін ұйымның көзқарасы бойынша қарыз міндеттемесімен бекітілген талап алу шотына қарағанда жақсырақ. Бұл борыштық міндеттемеге қол қою арқылы борышкер өзінің қарызын мойындайды және оны көрсетілген шарттармен төлеуге міндеттенеді. Сондай-ақ, сот жағдайында қарыз міндеттемесі неғұрлым сенімді дәлел ретінде қызмет етеді, сонымен қатар өтімді, оны банкке немесе басқа қаржы институтына тез аударып, қолма-қол ақшаға айырбастауға болады. [6]


Сондай-ақ, дебиторлық берешек туындаған кезде шот-фактура (Ж қосымшасы) ресімделеді, ол өнімді босатуға арналған жүкқұжаттардың негізінде екі данада жазып беріледі. Бір данасы сатып алушыға жіберіледі, екіншісі жеткізуші ұйымда қалады. Шот-фактурада мыналар көрсетілуі керек:
1) сандық мәні бар шот-фактураның реттік нөмірі;
2) шот-фактураны жасау күні;
3) тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді берушінің және алушының тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) не толық атауы, мекенжайы;
4) тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызеттерді берушінің және алушының сәйкестендіру нөмірі;

5) қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебіне қою туралы Өнім беруші куәлігінің нөмірі;


6) өткізілетін тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің атауы;
7) салық салынатын айналымның мөлшері;
8) қосылған құн салығының ставкасы;
9) қосылған құн салығының сомасы;
10) қосылған құн салығын ескере отырып, тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құны.

Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет