ерен еңбек сіңіргенін ауыз толтырып айтады. Расында да, 1850 жыл-
дан бастап және одан әрі еуропалықтар, негізінен, әскери-өнеркәсіп-
тік ғылыми кешен мен технология құдіретіне сүйенді. Ж аңа заманның
кейінгі кезеңінде әлдеқандай табысқа кенелген империялардың бар-
лығы технологиялық инновацияларға жету үмітімен ғылыми зерттеу-
лерді ынталандырып, талай ғалым өз ғұмырының біраз бөлігін үкімет
тапсырысы бойынша қару-жарақ, дәрі-дәрмек пен машиналар ойлап
табуға арнады. Африкада соғысқан еуропалық солдаттар арасында
«қалай болғанда да, бізде пулемет бар, ал оларда жоқ» деген қағытпа
сөз жүрді. Азаматтық технологияның да мән-маңызы осал емес еді.
Солдаттар қалбырланған тағамдармен қоректенді, теміржолдар мен
кемелер жауынгерлік құрам мен қару-жарақтар тасыды, жаңа дәрі-
дәрмек түрлері солдаттарды, матростар мен теміржолшыларды емде-
ді. Африканы бағындыру ісінде логистиканың жетістіктері, пулеметтен
гөрі маңызды рөл атқарды.
Бірақ бұл 1850 жылы ғана басталды. Бұған дейін әскери-өнеркә-
сіптік ғылыми кешен жатырда жатты, ғылыми революцияның жемісі
пісіп-жетіле қойған жоқ, ал еруопалық, азиялық және африкалық дер-
жавалар арасындағы технологиялық терең шатқал енді-енді толып
2 4 3
ТӨРТІНШІ БӨЛІМ
келе жатқан еді. 1770 жылы Австралияның аборигендеріне қарағанда
Джеймс Куктің қолында әлдеқайда тәуір технологиялар болғаны дау-
сыз, бірақ қытайлар мен түріктер де нашар қаруланбаған еді. Ендеше
Австралияны неге капитан Вань Чжэнсэ немесе капитан Хусейін паша
емес, Джеймс Кук ашып, империяға қосып алды? Бұдан да қызықтау
тағы бір сұрақ: 1770 жылы еруопалықтардың мұсылмандардан, үн-
Достарыңызбен бөлісу: |
