&ЫС&аша тарихы едсіз аралға өзіммөн бірге ала кететін
жүктеу/скачать 18,68 Mb. Pdf көрінісі
|
«Sapiens Адамзаттың қысқаша тарихы»
| ҒЫ ЛЫ М И РЕВОЛЮ ЦИЯ
шамасы жетпеді. Көп үзамай оның ақшасы бітіп қалды. Сонда қаржы ісінің бас инспекторы (оның да кім екені белгілі ғой) акция сатып алу- ды жалғастыра берді. Соның салдарынан әлгі күмпиген көбік Фран- цияның бүкіл қаржы жүйесін жүтып қойды, оны құтқарардай еш ай- ла-тәсіл қалмады. Бір акцияның бағасы 10 мыңнан 1000 ливрге түсіп кетті. Орталықбанк пен король қазынасы өзі басып шығарған көкқағаз қүрлы құны жоқ акциялар топанының астында қалды. Ірі делдалдар- дың көбі аман-сау шықты, тіпті кейбіреуі акцияларын уақытылы сатып үлгеріп, үтып кетті. ¥сақ инвесторлар бәрінен айырылып, біразы асы- лып өлді. «Миссисипи көбігі» - тарихтағы ең әйгілі қаржы топалаңының бірі. Корольдік қаржы жүйесі бүл күйреу ахуалынан толық айыға алмастан өтті. Миссисипи компаниясының акция бағаларын айла-шарғымен қолдан құбылту үшін саяси байланыстарын пайдалана отырып, қалай сұраныс тудырғанын көргеннен кейін халық француз банктеріне де, ко- рольдің қаржы ісі данышпанына да сенімін жоғалтты. XV Людовикке несие табу қиын болды. Осы себептің салдарынан Францияның шет елдердегі иеліктері ағылшындарға бүйырды: Англия несиені оп-оңай әрі төмен пайызбен алды, ал Франция несиегерлері әзер көндіріп, жо- ғары үстеме ақы пайызын төлеуге мәжбүр болды. Өсіп бара жатқан қарызын өтеу үшін француз королі бұрынғыдан да жоғары пайызбен қарыз ала берді. 1780 жылдары жеңілтек, желікпе атасынан тақты ми- рас еткен XVI Людовик бюджет жартысы қарыз үстемесін төлеуге кете- тінін, банкрот бүлтының төбесіне төніп тұрғанын аңғарды. 1789 жылы оның Бас штаттарды - парламенті (бүл міне, 150 жыл бойы әлі жинал- ған жоқ) шақырып, ақыл-кеңес пен көмек сұрауына тура келді. Содан Француз революциясы басталды. Француздардың шеттегі, теңіздің арғы жағындағы империясы күй- реп тынды да, Британияның иелігі кеңейіп, өркендей берді. Бүрынғы голландтар сияқты, ағылшындар да Лондон биржасында беделі жоға- ры бағаланған жеке акционерлік компанияларға арқа сүйеді. Солтүс- тік Америкаға алғашқы қоныстанушылар XVII ғасыр басында Лондон, Плимут, Дорчестер, Массачусетс акционерлік компанияларын құрды. Үнді субконтинентін де ағылшын мемлекеті емес, «Британ Ост- Инд» компаниясының жалдамалы армиясы бағындырды. Бүл компа ния БОК-тан асып түсті. Лондондағы Лиденхолл-стритте отырып, ол 100 жылға жуық қуатты үнді империясы мен 350 мың солдаттан қүрал- ған алып армияны (мүншалықты әскер Британ монархында да болтан емес) басқарды. Тек 1858 жылы тана Британ билігі осы армиясымен бірге Үндістанта ұлттық еркіндік берді. Наполеон атылшындарды келе- ке қылып, «дүкеншілер» деп атады. Бірақ сол дүкеншілер Наполеон- ның өзін жеңіп, бүкіл тарихтың ұзын-ыртасындагы ең ірі империяны құра білді. жүктеу/скачать 18,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|