ыдыс үлкендеу болса, күймелі арбаны орнынан қозғалтатын түрі бар
ҒЫЛЫМИ РЕВОЛЮЦИЯ ғой!» деп бұрқылдаған да шығар. Бірақ жарымаған жалшы әйелдің сө- зін кім тыңдайды. - Жә, оның да шаруасы бастан асып жатыр, локомо тив туралы тереңірек ойлауға мұршасы жоқ. Жылу энергиясын қозғалысқа айналдырудың алғашқы тәжірибе- сі - IX ғасырда Қытайда жасалған оқ-дәрі еді. Бастапқыда оқ-дәріні зеңбіректің снарядына жылдамдық дарыту үшін пайдалану ешкімнің басына кіріп те шыққан жоқ, ол жаратылысқа соншалықты қарсы құ- былыс сияқты көрінді. Жүздеген жылдар бойы оқ-дәріні ермек үшін, отшашулар жағуға пайдаланды. Бірақ күндердің бір күнінде петардтар жөніндегі әлдебір маман оқ-дәріні келіге түйіп, ұсақтауға кіріскен кезде жарылыстан келсап ұшып бетіне тиюі - содан отпен атылатын қару пайда болуы әбден мүмкін ғой. Оқ-дәріні ойлап тапқан сәттен қуатты артиллерияны дамытқанға дейінгі аралықта шамамен 600 жылдай уа- қыт өткен екен. Бірақ сол кезде жылуды қозғалысқа айналдыру идеясы қисынсыз көрінгені соншама, адамдар жылумен тетіктерді қозғалтатын кезекті бір машинаны ойлап тапқанша тағы 300 жыл қажет болды. Соны тех нология Үлыбританияның көмір шахталарында пайда болды. Арал- дың тұрғындары саны өсуіне байланысты, дамып келе жатқан эконо- миканы «жылыту» әрі үйлер салып, егістік егуге орын босату қамымен орманды отай берді. Ағаш жетпегендіктен, онымен бірге көмір жағуды үйренді. Көмірлі жер қабаттарының дені батпақты аймақтарда орна- ласқан еді. Шахтаны су басып қала беретіндіктен, кеншілер төменгі қабаттарға дейін үңги алмады. Күрмеуі шиеленген бұл мәселенің ше- шімі 1700 жылы табылды: Британ шахталарынан бұрын-соңды естіл-
