Іскерлік қарым- қатынас психологиясы пәні, оның міндеттері

ережесінде»,  «Басқалардың  өзіңе  қандай  қарым  –  қатынаста  болсын  десең, 

басқаларға  да  сондай  қарым  –  қатынаста  бол»  дегенді  білдіреді.  Біз  бұл 

қағиданы  Конфуцидің  ілімінде,  ежелгі  индия  эпосы  «Махабхараттан»  және 

Библиядан  да  кездестіреміз.  Өзіндік  абыройын  сезіну  адамның  өзін  -  өзі 

бағалауын  бекітетін  этиканың  негізі  болып  табылады.  Адамдарға  қатысты 

әдептілік,  шынайылылық,  табиғилық,  ілтипаттылық  (этиканың  маңызды 

кредосы)  қарым  –  қатынастағы  мәнерлілік  пен  жалғандылықты 

айыптайтын  этиканың  маңызды  кредосы.  Көбінесе  қазіргі  заманғы 

этиканың мінез – құлықтық шарттастығы жақсы мәнер мен өзін  - өзі ұстау 

ережелерін  зеріккен  мырзалар  немесе  әлеуметтік  топтардың  назымен 

қалыптасқан  жоқ,  ал  адамдардың  объективті  қажеттіліктерін  реттеп, 

жоғарылатудың күшімен, өзін - өзі құрметтеуге, басқа адамдардың қадірлеуі 

мен  тануы,  қарым  –  қатынас  пен  бауырмалдылықты  әлеуметтік 

қамсыздандырып,  оларды  жылы  және  адами  ету  болып  табылады.  Әсіресе, 

бізге  бұл  қажеттілік  қазір  қоғамымызды  менмендік  пен  бөлектенушілік 

меңзегенде аса қажет, ал альтруизм ұғымы келмеске кеткен сияқты.  

Қазіргі  заманғы  жеке  әлеуметтік  топтардың  кәсіби  ерекшеліктері  мен 

қоғамның  кейбір  өмірлік  қызметінің  аясындағы  кәсібилік  сияқты  өмірлік 

жағдайлардың 

ерекшелікреімен 

айқындалатын 

этикеттің 

әртүрлі 

нысандары.  Сондықтан,  бүгінгі  күні  этикетті  кәсіби,  қызметтік,  ғылыми, 

медициналық,  дипломатиялық  және  т.б.  түрлерге  бөледі.  Этика  –  Мораль 

және  адамгершілік  туралы  ғылым.  Этика  терминін  философияға  алғаш 

енгізген  адамзаттың  Ұлы  ұстаздарының  бірі  –  Аристотель.  Этика  деп  – 

этикалық  ізгіліктерді  зерттейтін  ғылымды  айтқан.Ол  бойынша  адам 

бойындағы  ізгіліктер  екі  негізгі  түрден  тұрады:  1.Этикалық  ізгіліктер. 

2.Дианоэтикалық  ізгіліктер.  Этикалық  ізгіліктер  адамның  мінез-құлқына, 

күш-қуатына 

байланысты 

болады. 

Олар 

мыналар: 

жомарттық,батылдық,шыншылдық.  Ал  Дианоэтикалық  ізгіліктер  адамның 

ақыл  парасатына  байланысты  дүниелер.  Олар  мыналар  болып 

есептеледі:Ақыл  мен  парасат.  Этиканың  негізгі  зерттейтін  пәні  Мораль 

болып  табылады.Ол  адамзатпен  бірге  бірігіп  этиканы  құрайды. 

Адамгершілік – адамгершілік құлық жеке адамның қоғамда өмір сүре алатын 

басқалармен  қарым  –  қатынаста  болатын  қабілеті.Ол  адамдардың  ішкі 

дүниесінің көрінісі. Ал мораль өзінің мәні жағынан жеке тұлғамен қауымның 

адам  мен  азаматтың  арасындағы  ізгілік  ережелерінің  жиынтығы.  2. 

Этиканың  қалыптасуы  мен  даму  кезеңдері.  Этика  ғылым  ретінде  ежелгі 

Грецияда 

қалыптасқан.Этиканың 

негізгі 

элементтері 

Платонның, 

Аристотельдің  еңбектерінде  кездеседі.  Этика  Грек  тілінен  аударғанда 

«Әдеп»  дегенді  білдіреді.  Этика  Ежелгі  Грецияда  философиялық  ғылым 

ретінде пайда болған екен. Ежелгі Греция құл иеленушілік мемлекет болған 

еді.Сондықтан  ол  Ежелгі  Грецияда  орнаған  әлеуметтік  теңсіздікті  қалыпты 

жағдай  екендігіне  сенімді  болды.Мысалы:Аристотель  әрбір  осы  Ежелгі 

Грециядағы адам белгілі бір Полистің мүшесі болу керек деп білді. Полистің 

мүшесі  емес  құлдарды  ол  адам  қатарына  қосқан  жоқ  еді.  Аристотель 

Этикасында  «Құбатөбел»,  немесе  «Алтын  орта»  ұстанымы  ізгіліктерді 

анықтаушы  маңызға  ие  болды.Өиткені  Аристотельдің  айтуынша  екі  шеткі 

күйлердің  ортасын  таба  білгенде  ғана  адам  ізгілікке  жетеді  –  деген  екен. 

Мысалы: 

Жомарттық 

малшашпақ 

пен 

дүниеқоңыздықтың 

орта 

шені,Батылдық, Көзсіз батылдықпен Қоянжүрек қорқақтықтың дәл ортасы. 

Жалпы Антикалық  этикаға  байланысты  оған тиесілі  ең  негізгі 3-мұрат  бар. 

1.Адам мен Полис бірлігі. 2.Адамның құдіретіне өзін-өзі жетілдіру қабілетіне 

мейліншесену.  3.Эвдомоманы  яғни  бақытты  адам  мұраттарының  ең  биік 

шыңы  деп  тану.  3.  Қазіргі  этика  теориялары.  Қазіргі  этика  адамзат 

тарихының ежелгі кезеңімен өте тыгыз байланысты. Қазіргі кезде этиканың 

ең басты пәні Мораль.Ол күнделікті этикетпен тығыз байланысты. Коптеген 

философиялық,теориялық 

пәндермен 

салыстырғанда 

этиканың 

категориялары  күнделікті  тілде  кең  пайдаланылатын  сөздерден 

тұрады.Олар: 

Достық,Махабат,Жомарттық, 

ізгілікпен 

пен 

зұлымдық,ұят,абырой,парыз, 

Әділеттілік 

бақыт. 

Қазіргі 

нарықтық 

эканомика жағдайында іскерлік қажетті қасиеттердің біріне айналып отыр. 

Іскер  деп  –  нарық  экономикасына  әбден  бейімделген  өз  ісін  жетік  білетін 

адамды  айтады.  Іскерліктің  маңызды  ұстанымына  Сенім  жатады.Әріптес 

адамдар арасында сенім болмай іс оңға баспайды. Жалпы сенім - адамдардың 

қарым-қатынасын  мүмкін  ететін  фактор.  Әдеп  –  қазіргі  этиканың маңызды 

ұстанымы  болып  табылады.  Әдеп  амандасудан  басталады.Қазіргі  кездегі 

этика 

халықаралық 

қарым-қатынаста 

ереже 

ретінде 

кең 

қолданылады.Мысалы 

Мемлекет 

және 

Үкімет 

басшылары,Министрлер,Елшілер  кездесу  өткізгенде  белгілі-бір  әдеп 

ережелерін  сақтай  отырып  кездесу  жүргізеді.  Қазіргі  кезде  дін,құқық,  өнер 

сияқты  Моральда  қоғамдық  сананың  бір  формасына  айналды.Көптеген 

ерекшеліктермен  қатар  Мораль  басқа  қоғамдық  сана  формасымен  тығыз 

байланыста  дамиды.  Қазіргі  біздің  қоғамда  Этика  дін  мен  де  тығыз 

байланысты.Мысалы: 

Исламның 

этикалық 

тұрғыдан 

қарастырған 

өлшемдері  Мораль  нормаларына  да  қатысы  бар.  Өйткені  Ислам  діні  қазіргі 

кезде  әділеттілікті,бейбітшілікті  кеңінен  марапаттайды.  Қазіргі  этика 

күнделікті адамдар арасында кеңінен этикет түрінде қолданылады. Мысалы: 

Бақыт дегеніміз бұқара санасында бақытқа мынадай 4 түсініктеме берілген. 

1. Бақыт дегеніміз – жолы болып жұлдызы жаңғандық. 2. Бақыт дегеніміз – 

Қуаныш, Ләззат және жан қызығы. 3. Бақыт дегеніміз – Ең жоғарғы ізгілікке 

қол  жеткізу.  4.  .Бақыт  дегеніміз  -  өз-өзіңе,жалпы  өмірге  көңілі  толған  төрт 

құбылаң түгелдік күйі.  

Бақылауға арналған сұрақтар:  

1. Этика дегеніміз не?  

2. Этика бойынша ізгіліктің қандай түрлері бар?  

3. Антикалық этикада неше мұрат анықталған?  

4. Әдеп дегеніміз не?  

жүктеу/скачать 335,71 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: