экономикалық институттар - еңбек бөлінісі, мүлік , нарық , сауда , жалақы , банк жүйесі , қор биржасы, менеджмент , маркетинг және т.б.;
саяси институттар - мемлекет, армия, милиция, полиция, парламентаризм, президенттік, монархия, сот, партиялар, азаматтық қоғам;
стратификация және туыстық институттар - тап, мүлік, касталық, жыныстық дискриминация, нәсілдік сегрегация, тектілік, әлеуметтік қамсыздандыру, отбасы, неке, әке, ана болу, асырап алу, егіздену;
мәдениет институттары - мектеп, жоғары мектеп, орта кәсіптік білім, театрлар, мұражайлар, клубтар, кітапханалар, шіркеу, монастыризм, конфессия.
Әлеуметтік мекемелердің саны жоғарыда аталған тізіммен шектелмейді. Институттар формалары мен көріністері бойынша сан алуан және әр түрлі. Ірі мекемелерге төменгі деңгейдегі мекемелер кіруі мүмкін. Мысалы, білім беру институтына бастауыш, кәсіптік және жоғары оқу орындары кіреді; сот - адвокатура, прокуратура, сот институттары; отбасы - ана институттары, бала асырап алу және т.б.
Қоғам динамикалық жүйе болғандықтан, кейбір институттар жойылуы мүмкін (мысалы, құлдық институты), ал басқалары пайда болуы мүмкін (жарнама институты немесе азаматтық қоғам институты). Әлеуметтік институттың қалыптасуы институттандыру процесі деп аталады.
Институционализация - бұл қоғамдық қатынастарға тапсырыс беру процесі, нақты ережелер, заңдылықтар, заңдылықтар мен рәсімдерге негізделген әлеуметтік өзара әрекеттің тұрақты заңдылықтарын қалыптастыру. Мысалы, ғылымды институционалдау процесі дегеніміз - ғылымның жеке адамдардың қызметінен қатынастардың реттелген жүйесіне айналуы, оған атақтар, ғылыми дәрежелер, ғылыми-зерттеу институттары, академиялар және т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |