Жакаева к. А. Жакаева с. А «музыка пəнін оқыту əдістемесі»


Қазақстандық жалпы білім беру мектебінің «Мұрагер»



бет35/47
Дата13.09.2022
өлшемі149,31 Kb.
#149337
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47
Байланысты:
Жакаева К.А. Музыка пәнін оқыту әдістемесі

Қазақстандық жалпы білім беру мектебінің «Мұрагер»

бағдарламасы (А.И. Райымбергенов құрастырған).


«Мұрагер» бағдарламасы қазақ орта мектебінің «Музыка» тақыры- бындағы ұлттық бағдарламаларының бірі. Бұл бағдарлама:

  • домбыраны ойнауды үйрену;

  • киіз мен кілем өнімдерін өндіруге арналған халықтық технология- ларды дамыту жəне ою-өрнектерді зерттеу;

  • киіз үйді зерттеу, оның құрылымы, декорациясы, интерьерлік ыдыстар жəне киіз үйді жинау дағдыларын меңгеру;

  • халықтық əдет-ғұрыптарды жəне əдет-ғұрыптарды зерттеу;

  • ұлттық мəдениет ескерткіштерімен танысу.

Негізгі мектепте (5-9 сыныптар) техникалық дағдыларды одан əрі же- тілдіру, домбыра ойындары жəне репертуардың кеңеюі жүргізілуде, айтыстың дəстүрлі формаларын дамыту жəне оқыту; барлық облыстық мектептерді əн айтудың эпикалық дəстүрін зерттеу; типологиялық салыс- тыру кезінде түркі халықтарының музыкалық, аспаптық мəдениеті қа- растырылады; Еуропалық классикалық өнердің негіздері музыкалық дəуір мен стильде зерттеледі; Бағдарлама заманауи жанрларды, қазақ музыка- лық өнерін зерттеуді аяқтайды.
Бағдарламаны жасау барысында авторлар халықтық педагогикаға, қа- зақстандық дəстүрлі мəдениетті дəйекті түрде түсіну мен зерттеудің интегралды жүйесін ұсынған алғашқы бағдарламалардың бірі «Элимай- дың» жұмыс тəжірибесіне сүйенді.
«Музыкалық» тақырыбындағы «Мұрагер» бағдарламасы 1-ден 7-сы- ныптардың жалпы қазақ мектептері үшін əзірленген жəне қазақ халқының тарихи-этнографиялық, ақындық, əдеби жəне жабайы қолданбалы өнері- нің контекстінде дəстүрлі музыкаға сүйенеді.
Бағдарламаның ерекшелігі – бұл балалар өнерінің шығармашылық əлеуетін анықтауға бағытталған.
«Мұрагер» бағдарламасының негізгі мазмұны – халық аспаптары ойынын меңгерудің практикалық курсы – домбыра. Оқушыларды оқыту халық педагогикасы қағидаттарына негізделген жəне ескертусіз құлақпен жəне ұжымдық іске асырудың жаңа, бірегей əдісін қолданумен жүргі- зіледі. Барлық балалар домбырада үйренеді, өз қабілеттеріне жəне бейім- ділігіне қарай таңдау жасамайды.
Оқыту міндеттері:

  • домбыра ойнау дағдыларын игеру жəне өзіңіздің бірлескен басшы- лығыңызда əн айту;

  • қазақтың күйлерін тыңдау арқылы мифологиялық білім қалыптас- тыру – аңыздар;

Айтыс туралы поэтикалық негіздерді зерттеу жəне қарсы тұру жəне қазіргі заманғы тақырыптар бойынша өлеңдер жазу дағдыларын меңгеру;

  • сəндік-қолданбалы өнердің халықтық технологиясын дамытумен əшекейленген заттарды зерттеу;

  • түркі халықтарының музыкалық мəдениеті туралы идеяларды қа- лыптастыру;

  • классикалық батыстық еуропалық музыканы зерттеу арқылы көр- кемдік құндылықтар туралы түсінік қалыптастыру.

Оқыту міндеттері:

  • музыканы сүйемелдеу;

  • əртүрлі ұлттардың музыкалық мəдениетін құрметтеуге;

  • еңбекқорлықты, еңбекқорлықты, білім беру мақсаттарына қол жеткі- зуді қалайды;

  • өзіне деген сенімділікті жəне қабілеттерді дамыту;

  • өнер арқылы əлемге қатысты көзқарастарын білдіру қабілетін көте-

ру;

  • баланың жеке тұлғаның қалыптасуына жəрдемдесу;

  • заманауи өнер нысандарына сыни көзқарас қалыптастыру, оларды

дұрыс жəне дұрыс бағалау қабілеті.
Даму міндеттері:

  • студенттердің шығармашылық қабілеттерін өнер арқылы жандан- дыру, бейнелеу ойлау мен балалар қиялын дамыту;

  • жазбаша дағдыларды дамыту жəне өз жұмыстарын жасау;

  • олардың мүмкіндіктерін сыни жəне əділ бағалауды қалыптастыру;

  • музыкалық репертуарды бірте-бірте жинақтау жəне аспапта ойнау- дың кəсіби дағдыларын дамыту.

  1. ші сынып бағдарламаларының негізгі мазмұны қазақтың халық аспаптарының шығу тегі туралы əңгімелер болды. Домбыраның басты орындаушылық ұстанымдарын меңгерудің баяу жəне өте ұзақ үрдісі бар болғанымен, студенттер жарқын ертегілермен музыкаға тартылуы керек, интонациялық сөйлеу формулалары арқылы музыкалық тілге үйрету, ха- лық аспаптарының уақыттарын анықтауға үйрету керек. Балалардың шы- ғармашылық қиялын дамыту үшін суреттердегі алғашқы əсерлерін көр- сетеді.

Бірінші жылдағы жұмыс нəтижесі өз домбырасымен жүретін халық əнін орындау болуы керек.

  1. сыныпта оқушылардың домбыраға қатысты көзқарастары қалыпта- сады: балалар музыкалық аспапты ғана меңгермейді, олар сабырлы жəне мұқият жұмыс істеуге үйренеді. Балалар музыканы қабылдау үлкен жұ- мыс екендігін білуі керек, керуенді үйрену - бұл өте қиын жұмыс!

Ою-өрнектермен жұмыс жасау студенттер үшін шығармашылық мін- деттердің жаңа деңгейін білдіреді. Сəндік өнердің символикалық тілін үйрену балаларға қазақтың күйлерінің музыкалық тілін жылдам түсінуге жəне сезінуге көмектеседі.

  1. сыныптағы сабақтардың негізгі мазмұны – көрнекті күйлердің, сі- лем мен серияның жұмысын зерттеу.

Домбыра киюдің біртұтас формасын дамытады. Ою-өрнектерде жұ- мыс істеуді жалғастыра отырып, студенттер дəстүрлі технологияларды өздерінің шығармашылығына үйретеді жəне өз шығармашылық тапсырма- ларын алады: жеке əшекейден өздерінің құрамы – «өз кілемдері». Ою- өрнектегі жұмыс өте маңызды: бала алғаш рет символдар – əшекейлер тілі арқылы əлеммен қарым-қатынас жасайды.

  1. сынып – білім берудің бірінші кезеңінің нəтижесі, сондықтан ол балалар фольклоры ансамблінің құрылуымен ерекшеленеді. Қазақша, ха- лық аспаптарында ойнауды үйрену мұғалім үшін қиын емес, өйткені ол домбыра құрылымы мен саусақпен ұқсас құралдарды таңдайды. Бірақ бұл жұмыс кезеңі балалар үшін өте маңызды, сондықтан олардың өзін-өзі растауы орын алады:

«Мен талантмын! – дейді студент өзі. «Мен домбыраны ғана емес, басқа да құралдарды ойнауға үйрене аламын». Балаларда олардың қабілет- тері мен мүмкіндіктеріне сенімділік бар. Сондықтан əр баланың шығар- машылық бейімділігі біртіндеп ашылады.

  1. жəне 6 сынып оқушылары білім беру үрдісінде орталық орын алады. 5-ші сыныптағы басты тақырып – айтыс, 6 сыныпта – эпикалық дəстүр (жыр, терме). «Мұрагер» бағдарламасында əңгімелер мен эпикалық шы- ғармаларды зерделеу студенттердің оқулықтар мен жырлардың түрлерін оқып, дəстүрлі оқу орындарын оқып үйрену, дəстүрлі түрде насихаттау- дың негіздерін үйрену, балаларға мектепке, мұғалімге, достарға, адамгер- шілік құндылықтарға деген көзқарасын білуге үйретеді қазіргі заманғы өмірде жақсы жəне жаман қарым-қатынас.Студенттер ойын аспаптары дағдыларының репертуарын аяқтайды.

7-ші сыныптың басты тақырыбы – «Əлемдік музыкалық мəдениет». Əлемдік мəдениеттің классикалық мұрасын зерделеу түркі халықта-
рының музыкасымен басталады. Педагогикалық міндет – студенттерге қа- зақтың дəстүрлі музыкасының бірыңғай түркі мəдениетінің бөлігі екен- дігін көрсету.
Екінші тақырып – бүкіл бағдарламаның соңғы бөлігі Батыс Еуропа музыкалық мəдениетінің классиктерінің туындыларын зерттеуге арналған. Еуропада аспаптық музыканы дамытудағы ең жоғары жетістік – бұл музыкалық аспаптардың ең озық түрлерін құрастырған симфониялық оркестр. Қорытындылай келе, Қазақстанның заманауи өнеріне кіріспе.
7-сыныпта студенттермен жұмыс істеудің педагогикалық жəне əдісте- мелік принциптері өзгереді. Егер барлық өткен жылдарда ағзалармен жұ- мыс істеудің дəстүрлі технологиясын игерудің практикалық курсы болса, домбыра мен басқа да халық аспаптарының ойынын игеру, айтыс пен жырдың ақындық негіздерін оқып үйренсек, 7-ші сынып оқу бағдарлама- сы əлемдік музыкалық мəдениет туралы ақпаратқа негізделген.
«Мұрагер» бағдарламасы мобильді айнымалы құрылымды білдіреді: домбыраны ойнаудың əдіснамалық негіздерін сақтай отырып, бағдарлама Қазақстанның кейбір өңірлерінің музыкалық дəстүрлерінің аймақтық ерекшеліктеріне сəйкес зерттелген жұмыстардың кейбірін басқалармен алмастыруға мүмкіндік береді. Əр түрлі өңірлерде бағдарлама репертуа- рының негізі жергілікті домбыра күйінде жəне əндерде, терминдерде жəне дуалдарда негізделуі мүмкін.
Мұрагердің басты айырмашылығы – бұл бағдарлама оқушылармен көп жылдық тəжірибе нəтижесі болып табылады. «Мұрагер» бағдарлама- сы бойынша жұмыс 1987 жылғы қыркүйекте Алматы қаласында №12 қазақ орта мектебінде басталды, 1991 жылдан бастап № 159 гимназиясын- да жалғасып, 1995 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін «Кокіл» мектебінде сынақтан өтуде.
Эксперимент барысында белгілі қазақстандық ғалымдар А.Мұхамбе- това, Е.Сабитов, Б.Ибраев, А.Сейдембеков, Б.Тілеуханов жəне басқалар бағдарламаға бағытталған жəне жұмыс істеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет