Жалпы астрономия
Эруптивті айнымалылар, пульсарлар және нейтронды жұлдыздар
жүктеу/скачать 9,3 Mb.
|
POSOBIE PO ASTRONOMII
| Эруптивті айнымалылар, пульсарлар және нейтронды жұлдыздар
Жарықтылығы төмен жұлдыздар қатарында( ергежейлілер) әртүрлі типті айнымалылар кездеседі, олардың жалпы саны пульсациялайтын алыптарға қарағанда 10 еседей аз. Олардың бәрі қайталап отыратын жарық шығарады, олар әртүрлі зат босап шығумен, яғни эрупициялармен түсіндіріледі. Сондықтан бұл топқа кіретін жұлдыздарды жаңа жұлдыздармен қатар эруптивтік айнымалылар деп аталады. Бұл топқа кіретін жұлдыздар: эволюцияның бас кезеңіндегі жұлдыздар, Вольф-Райе (WR), жаңа, аса жаңа жұлдыздар және пульсарлар. а) Эволюцияның бас кезеңіндегі жұлдыздар. Бұл топқа гравитациялық сығылуы әлі аяқталмаған жас жұлдыздар, Торпақтағы Т-типтес айнымалыларды жатқызуға болады. Бұл ергежейлілер Орион тұмандығында көптеп кездеседі. Мұндағы жұлдыздардың жарықтылықтарының өзгеруінде ешқандай заңдылық жоқ және жылтырлық қисығы хаостық түрде өзгереді. б) Вольф-Райе типтес жұлдыздар (WR) Бұл жұлдыздардың саны көп емес, бірақ біздің Галактикадағы өте жарық объектілер болып табылады. Олардың орташа абсолют жұлдыздық шамасы - 4m -ке тең, ал жалпы саны 200-ден көп емес. Спектрлері кең сызықты. в) Жаңа жұлдыздар “Жаңа” термині жұлдыздар жаңадан пайда болды дегенді білдірмейді, ол - кейбір жұлдыздардың айнымалылық кезеңдерін сипаттайды. Жаңа жұлдыздар деп ең болмағанда бір рет жарықтылығы 7-8 жұлдыздық шамаға дейін кенеттен ұлғайып кеткен жұлдыздарды айтады. Әдетте жарқ ету кезінде көрінетін жұлдыздық шама 10m -13m дейін кемиді, ал бұл жарықтылықтың 10-100 мыңдаған есе өсуіне әкеледі. Жарқ етуден кейін жаңа жұлдыздар өте ыстық ергежейлілерге айналады. Жарқ етудің ең үлкен фазасында олар А-Ғ кластарындағы аса алыптарға ұқсас болып келеді. Егер жаңа жұлдыздардың жарқ етуі екі рет бақыланса, мұндай жаңа жұлдыздарды қайталанбалы деп атайды. Бұл жұлдыздардың жарықтылығы кәдімгі жаңа жұлдыздарға қарағанда бірнеше есе аз. Қазіргі кезде 300-ге жуық жаңа жұлдыздар белгілі, олардың 150-ге жуығы біздің Галактикада және 100-ге жуығы Андромеда тұмандығында. г) Аса жаңа жұлдыздар Аса жаңа жұлдыздар деп жаңа жұлдыздарға ұқсас және максимумында абсолют жұлдыздық шамасы 18m - 19m (кейде 21 m –ға дейін) жететін жұлдыздарды айтады. Жарықтылығы 19 m -ға дейін, яғни 106 есе өседі. Аса жаңа жұлдыздардың шығаратын энергиясы 1048-1049 эрг-тен жоғары болып келеді, яғни жаңа жұлдыздарға қарағанда 100-еседей көп. Фотографиялық түрде басқа Галактикаларда 300-дей аса жаңа жұлдыздардың жарқ етуі тіркелген. д) Пульсарлар 1967ж. Кембриджде (Англия) импульстар түрінде қайталанып отыратын космостық радиосәулелер тіркелді. Жекелеген импульстар ұзақтығы бірнеше миллисекундтардан секундтың бірнеше ондық үлестеріне дейін созылады. Импульстардың кенеттігі және олардың бірдей уақыттар аралығында қайталанып отыруы, бұл объектілердің периодын жоғары дәлдікпен табуға мүмкіндік береді. Аталған объектілер - пульсарлар деп аталады. Мысалы: пульсарлардың кейбіреуінің периоды 1,337301133с болса, кейбіреулерінікі 0,002 - 4с аралығында жатады. Қазіргі кезде 300-дей пульсар белгілі. Көптеген пульсарларға дейінгі қашықтықтар анықталған, олар 100-1000 Пк - ке дейінгі аралықта, яғни бұл біздің Галактикаға жататын “жақын” объектілер. жүктеу/скачать 9,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|