Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 128 Жетім мұңы
- 129 Ақылбай Абайұлы Құнанбаев.
| 192 сөз, С.Жүнісов.
№127 Ән құдіреті Азынабай жеке тігілген ақ ордасында қымыз алдырып, тыныстап жатқан. Манадан ән шыққанда, елеңдеп отырған жандайшаптары азайып қалғанын енді байқады. Сол-ақ екен, кеудесіне қызғаныш еніп, шала бүлінді. Етті келген қара бұжыр бетте толқын жүгіріп, бітік көздерде ашуға мінгенде оралатын ызғарлы сес ойнап шыға келді. Қазақ бәсекесіз жүре ме? Қарсыласының қара күшігі қаттырақ үрсе де, қағанағы қарс айырылатынннннн ашулы болыс жамбасының астынан шақшасын суырды. Тығынын бұрап ашып, қос шөкім насыбайды аузына тастап жіберді. -Мына заржақтық қылғаны-ай! Әлден-ақ айналамды тақырлап жатыр. Ертең жандарал келгенде, шошайып қарақан қу басым қалсам, атақ-беделден жұрдай екен деп кетпей ме? Әй, кәпір, Жанбота-ай! Ырды-дырдумен алдап, атағынды өткізбексің ғой. Көрерміз. Сенің шаңырағыңнан өрген ән менің ордамда қалай құбылмас екен. Сенің артыңнан бұралқы иттей өріп келген заржақ неменді менің жылмаңдаған тазыдай қарғыбаулап жетектеп алғанымды да көрерсің,-дел ызалана түсті. Дауыстап поштабайды шақырды. Ашулы жүздің әр түгінен оқ атылғанын көргенде, көңіліне күдік аралас қорқыныш енген поштабай, ұстарамен сыпырған тықыр төбесін төмен тұқыртып, дағдылы әдетімен қаһарлы иесінен бұйрық күтіп, қыбырсыз қол қусырды. -Әй, анау заржағың кім? Кімді басынады? -Ол Біржан сал ғой. Атақты Біржан ғой, -деп, поштабай бір сәт басын көтеріп еді, болыстың зәрлі қарасынан тайсақтап, қайта тұқырды. -Біржан болмақ түгіл құдай болса да, ұлуын тоқтатсын!-деді де, Азынабай қисайып кетті. 199 сөз, С.Сматаев. №128 Жетім мұңы Әйет өзені бойының шұрайлы өрісінде тарыдай шашылып жайылған қой, ешкі, қозы, лақ мымырлап өріп жүр. Төбе үстінде бадырайған көзін тігіп, көкорай шалғында тас кенедей жабысып алған малды жіті бақылап жас бала отыр. Өңі сынық, жүзі жүдеу. Бұндайда айналаны әсем әуенге бөлеп тұрған табиғаттын, алуан түрлі үніне құлақ тосады. Бытпылдықтың быт-быттаған үні құлақ түбінен естіледі. Көгілдір аспанға дірілдетіп іліп қойған бозторғайдың қанат қағып, құбылтып шырқаған әні, жан- жағынан құлағына келетін шегірткенің шырылдауы бойын баурайды. Сағым ойнаған кең даланы, маужыраған тылсым дүниені caн құбылған сазбен тербеп тұрғандай сезіледі. Елте, беріле тыңдап қалған баланың құлағына енді басқа әуендер талмаурап жететін сияқты. Әжесі Бойдастың күрсініп, толғана өлеңдетіп отыратын бейнесі көз алдына келе қалды. Әжесінің сан рет өзін әнге бөлеп, балауса көңілін жұбатқанын, бесік жырымен әлдилегенін есіне алды. Өлеңді нәрімен, нақыш-әнімен айтатын Көмек ақын көз алдына келеді. Бақташы бала сезім жетегімен әжесінің әуеніне, ақынның, өлең ырғағына қосылып, ыңғылдан кеткендей еді, қой шетінің дүр еткені елең еткізіп, ойын су секендей етті. Бірақ, сол құлағына сіңген әуен ырғағы, мұң-шерлі әже сөзі, ақын болмысы текке кеткен жоқ, өмір бойы жадында жатталып қалды, жүрек түпкірінде сақталды, талабын жаныды. Ол бала-Бейімбет Майлин еді. Сол жетім бала ел қамын ойлап, жұртына сыйлы болды. 190 сөз, Т.Бейісқұлов. «Бейімбетті кім атты?» №129 Ақылбай Абайұлы Құнанбаев. Ақылбай Ділдадан туған Абайдың тұңғыш баласы. Ақылбай дарынды домбырашы болған, өлең айтуды, шығаруды машық етеді. Оның жастық, махаббат тақырыбына жазған көптеген өлеңдері болған. 1895 жылы Әбдірахман өліміне жазған жоқтау өлеңі, кейін 1904 жылы інісі Мағауияның қайтыс болуына шығарған жоқтауы да сақталған. Бірақ, негізінде, Ақылбайды дарынды ақын етіп танытқан оның белгілі поэмалары «Дағыстан», «Зулус», «Жанақ батыр». Бұл шығармалардың ішінен бізге толық жеткені тек «Дағыстан», ғана, «Зулус» поэмасының басы сақталса, «Жанақ батыр» түгелдей жоғалып кеткен. Ақылбайға Абайдың тікелей әсері болғандықтан, жас ақын жаңа үлгіде романтикалық поэмалар жазуға ұмтылып, біраз еңбек еткен. Қасындағы жас талаптарға ұлы Абай үнемі қамқорлық жасап, ақыл айтып отырған, кейде оларға тақырыптар да ұсынған. Ақылбай 1904 жылы Семей қаласында қайтыс болады. Оның бейіті Семей облысы, Абай ауданы, өз қыстауы - Тышқан бұлағының басында. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|