Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 131 Қ.Сәтбаев.
- 132 Қаныш Сәтбаев.
- 133 Халық ауыз әдебиеті.
- 134 Гете сөздігі
| 127 сөз, газеттен
№130 Сара Тастанбекқызы Сара 1878 жылы қазіргі Талдықорған облысы, Ақсу өзенінің бойында дүниеге келген. Әкесі Тастанбек ағаштан шебер болған. Сара әкесінен жастай жетім қалады. Сара, бауыры Сакаримен бірге анасының тәрбиесін көреді. Әкесінің інісі Жайсанбек палуан оларға көмектеседі. Сараның есімін қазаққа мәшһур еткен оның Біржан салмен айтысы. Бұл шығарма айтыс өнерінің алтын қорына қосылған қымбат қазына. Айтыс алғаш рет 1898 жылы Қазан қаласы жеке кітап болып шықты. Кейіннен де сан рет жарық көріп халықтың сүйікті шығармасына айналды. Сараның бұдан басқа да айтыстары, төл шығармалары болған. Бірақ сақталып қалғаны аз. «Жетісудың бұлбұлы» атанған қыз бұл шығармаларында әлеуметтік теңсіздік мәселелерін көтеріп, ел әкімдерінің озбырлығын суреттеген. Ақын Сара 1916 жылы 38 жасында дүние салды. Біз қазақ әдебиетінде ақын Сараның өлеңдерін өттік. Маған бұл өлеңдер өте ұнайды. Ақын Сараның дарынды ізбасары Әсия Беркенова Қостанайда тұрады. 126 сөз, газеттен №131 Қ.Сәтбаев. Академик Қаныш Имантайұлының өмірі, қызметі, ғылыми еңбектері туралы біраз кітаптар бар. Ғұмырнамасы әуелі орыс тілінде Мәскеуде шықты. Кейін сәл толықтырылып қазақша Алматыда шыққан. Бес томдық тандамалы еңбектері 1967-1970 жылдары жарық көрді. «Өнегелі өмір» сериясында Мәскеуде «Сәтбаев» ғұмырнамасы орысша, кейін қазақша шықты. Ғылыми еңбектерінің көпшілігі минералдық ресурстарын зерттеуге арналған. Сәтбаев еліміздің қай ұлтының өкілі болса да, бәріне адал қарайтын. Түрлі қиыншылықтарға мұңаюды білмейтін. Үнемі жылы жүзді, жан дүниесі кең, дарынды. Ірі ғалым соғыстың ауыртпалығына дұшар болып, Қазақстанға келген көптеген мамандар мен ғалымдарға рухани және материалдық көмек көрсеткен. Қ.И.Сәтбаев құрметіне Жоңғар Алатауы жотасындағы мұздық пен шың аталған. «Сәтбаевит» минералы, «Академик Сәтбаев» гладиолус гүлі, кіші планеталардың бірі. Жезқазған облысында қала аталған. Ұлы ғалым 1964, жылы 31 қаңтарда Мәскеу қаласында дүниеден қайтты. Академик Қ.И.Сәтбаев Алматыда жерленген. 130 сөз, газеттен №132 Қаныш Сәтбаев. Қуаныш Имантайұлы Сәтбаев қазақ халқының ұлы ағартушысы -халқымыздың тұңғыш ғалымы Шоқан Уәлиханұлы туралы біраз ізгі сезіммен жазған. Қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы Абай Құнанбаев, ағартушы - педагог Ыбырай Алтынсариндер туралы да көптеген еңбектер жазған. Қазақ халқының ерте дәуірдегі және қазіргі кезеңдердегі тарихи даму жолы Қ.И.Сәтбаев «Абай Жолы» қазақ халқының он тоғызыншы ғасырдың екінші жартысындағы өмірі мен тұрмысының алуан қырларының шын мәніндегі энциклопедиясы деп атаған. Қаныштың бір ерекшелігі — ол химикпен де, биологпен де, физикпен де, медикпен де және тарихшымен де, филологпен де өздерінің тілінде, ғылыми тілінде сөйлесе білген. Замандастары осынау ұлағатты тұлғаның өз өмірінде соншалықты көп істер тындырғандығына таң қалады. 106 сөз, журналдан №133 Халық ауыз әдебиеті. Қазақтың халық ауыз әдебиетіне: ертегілер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, дастандар мен айтыстар жатады. Әр халықтың ауыз әдебиеті өте бай. Біз қазақ тілі және қазақ әдебиеті сабақтарында мақал жаттаймыз, әңгімелейміз, жұмбақтарды шешеміз. Сабақтарымызда ертегілерден үзінді оқып, оны аударамыз. Маған батырлар туралы аңыздар, ертегілер ұнайды. Мен Қобланды батыр сияқты болғым келеді. Ол нағыз батыр болған! Менің інім Қаңбақ шал, Алдаркөсе туралы ертегілерді оқып шықты. Ол Қаңбақ шалдың суретін ұқсатып салады. Біздің жанұямыз халық ауыз әдебиетін жақсы біледі. Кеше біз сабақ үстінде көптеген жұмбақтарды шештік. Өзіміз де жұмбақ құрастырдық. Мен көптеген жұмбақтарды жатқа білемін. Досым Мәдина жұмбақ жинағын құрастырып жүр. Мәдина екеуміз айтыс өнерін де ұнатамыз. Ақындар айтыс кезінде көптеген мақал - мәтелдерді, жұмбақтарды Біздің жерлесіміз, халық ақыны Әсия Беркенова айтыстарда мақал-мәтелдерді шеберлікпен қолданады. 115 сөз, газеттен №134 Гете сөздігі Әлемдік әдебиетінің алыбы Иоган Волфганг Гете кейінгі ұрпағына ұланғайыр мұра қалдырған. Ол мұра - 143 томдық шығармасы 1887-1919 жылдары Веймарда толық басылып, жарық көрген еді. Осымен байланысты біртіндеп ғалымдар, тарихшылар, әдебиетшілер Гете тілінің бір тұтас сөздігін құрастырып шығаруды мақсат еткенді. Бұл жолда олар көптеген қиындықтарға кездесіп, орындалуы кешеулдей (созыла) берді. Гете сөздігін жасау 1946 жылдан соң ғана түпкілікті қолға алынды. Әдебиетшілер, тіл білімінің мамандары Берлинде арнайы топ ұйымдастырып, табанды жұмыс жүргізді. Соның нәтижесінде Гете тілі сөздігінің бірінші томы баспадан шығып, бүкіл дүние жүзіне тарады. Қалған 79 томы 2000-ншы жылға дейін жарық көрмек. Біздің елімізде де Гете сөздігін тіл мамандары, студенттер кеңінен пайдаланып жүр. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|