Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы
ЖЫЛЫЖАЙДА ЛИМОН ӨСІРУДІҢ МАҢЫЗЫ МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҮДЕРІСІ
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
№7 Бетқайнар колледжі баяндама Сабыркулов Нурсултан
| 1.2 ЖЫЛЫЖАЙДА ЛИМОН ӨСІРУДІҢ МАҢЫЗЫ МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҮДЕРІСІ
Жылыжайда лимон өсіруді қоршаған ортаға әсерді азайту, тұрақты және жергілікті өндіріс, биоәртүрлілікті сақтау және денсаулыққа пайдасын қоса алғанда, әртүрлі экологиялық артықшылықтарға байланысты экоөнім деп санауға болады. Қоршаған ортаға әсерді азайту: жылыжайда лимон өсіру қажетті пестицидтер мен тыңайтқыштардың мөлшерін азайту, су ресурстарын сақтау және тасымалдау арқылы ауыл шаруашылығының қоршаған ортаға әсерін азайтады. Пестицидтерге деген қажеттілікті азайтамыз, өйткені жабық орта зиянкестер мен аурулармен күресуге көмектеседі. Бұл ауа мен суға шығарылатын пестицидтердің мөлшерін азайту арқылы қоршаған ортаға оң әсер етеді. Тұрақты өндіріс: жылыжайда өсірілген лимондарды жылыжайды қуаттандыру үшін күн батареялары сияқты жаңартылатын энергия көздерін пайдалану және органикалық және тұрақты өсіру әдістерін қолдану арқылы тұрақты өндіруге болады. Жергілікті өндіріс: нарыққа жақын жылыжайда лимон өсіру алыс қашықтыққа тасымалдау және сақтау қажеттілігін азайту арқылы экономиканы қолдауға көмектеседі. Биоәртүрлілікті сақтау: лимон ағаштары жылыжайдың ішінде де, сыртында да экожүйені құруға мүмкіндік береді. Денсаулыққа пайдасы: лимон С дәрумені мен басқа да қоректік заттардың жақсы көзі болып табылады және оларды жылыжайда өсіру олардың зиянды химиялық заттарсыз өсірілуін қамтамасыз етеді, тұтынушыларды табиғи, қауіпсіз өніммен қамтамасыз етеді. Суды үнемдеу: жылыжайларда өсірілген лимондар дәстүрлі егістік дақылдарына қарағанда суды аз қажет етеді, өйткені жабық орта су ағынын дәл бақылауға мүмкіндік береді. Бұл су ресурстарын сақтауға және ауыл шаруашылығының қоршаған ортаға әсерін азайтуға көмектеседі. Азық-түлік шығындарын азайту: нарыққа жақын жылыжайда лимон өсіру климаттың өзгеруіне ықпал ететін жемістерді тасымалдауға және сақтауға байланысты көмірқышқыл газының шығарындыларын азайтуға көмектеседі. Лимон өсіруге қойылатын талаптарға келетін болсақ, отырғызу үшін лимон ағаштарының ергежейлі сұрыптары таңдалып алынды, себебі уақыт өте келе ағаш жылыжайда жеткілікті орынға ие болмауы мүмкін. Ергежейлі сұрыптардың жемістерінің мөлшері мен сапасы бойынша толық ағаштардың жемістерімен айырмашылығы жоқ. Тіпті оның бірнеше сұрыптары, «ергежейлі» атауына қарамастан, биіктігі 3 метрге жетуі мүмкін, тіпті одан асып түседі. Жалпы қабылданған әдістеме мен технологияға сәйкес, көпжылдық Ташкенттік «Фахрутдинов-1» сұрыпының көшеттері отырғызылды (сурет 1). 1 сурет Бетқайнар колледжі жылыжайындағы ташкенттік «Фахрутдинов-1» лимоны Сұрыптың шығу тарихына келер болсақ, бұл сұрыпты 60-ыншы жылдары Өзбекстанда танымал жергілікті селекционер әрі цитрус жемістерін өсіруші Зайниддин Фахрутдинов шығарған. Селекционер атақты «Мейер» мен «Новогрузинск» сұрыптарынан жаңа түпнұсқадағы «Ташкентский» атауымен танылған сұрыпты шығарған. Ботаникалық сипаттамасы: Лимон (лат. Citrus limon) – цитрустар тұқымдасына жататын көпжылдық мәңгіжасыл өсімдік. «Ташкентскйи» сұрыпы - басқа лимондардың ішіндегі ең кішкентай сұрып (сурет 2). Бұтақтары тікенекті, өздігінен бұтақтану тән. Жас бұтақтар жасыл түсті болады, ескілері сұрғылт түсті болып келеді. Жапырағының жоғарғы ұшы үшкірленген, пішіні жұмыртқа тәрізді, шеттері ара тісті болып келеді. Қысқы мерзімде жапырағы толығымен түседі де, кейін қайта өседі. Жемісі орташа, салмағы 100 — 150 г, сопақшалау, сары түсті қалың қабықпен қапталған. Ішіндегі шырын жемісі 8 — 10 бөлікке бөлінген, сыртын жұқа ақ қабық жауып жатады. Шырынының дәмі қышқыл, құрамында 5 — 7,2% лимон қышқылы, 1,9 — 3% қант, 50 — 90 мг С витамині, темірге бай, эфир майы, кальций, калий, азот пен пектинді заттар,қант, фитонцидтер, калий, мыс, флавоноидтар, А, В1, В2, С, Д, Р дәрумендері, қабығында – эфир майы болады. 2 сурет Ташкенттік «Фахрутдинов-1» сұрыпының жемісі Целлюлоза бай, шырынды, сарғыш—сары. Басты айырмашылығы – хош иісті. Қышқылы аз, дәмі жағымды, апельсин тәрізді. Бір ағаштан 15 — 30 кг жеміс алынады. Лимонның жемісін шырын және лимон қышқылын алуға пайдаланады. жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|