Уегтез Құртша — Червяга — 5 ірһопорз (Саесііісіае)

еирһогЬіае
-
Қызғылт шагала — Чайка розовая — 
ВһойозШһіа гозеа
Қызыл жемсаулы карашақаз — Казарка краснозобая -
Вгапіа
пфсоіііз
Қызыл тоқалтіс - Полевка красная -
СІеХһгіопотух %ІагеоІи$
Қызылшаның бізтұмсық қоңызы-Свекловичный долгоносик- 
Воіһупойегез рипсПуепігіз
Қылаң шағала - Чайка серебристая -
һагиз ащ епт ш
Қылкұйрық (үйрек) - Шилохвость -
Апаз асиіа
Қырғи - Переплятник — 
Ассірііег пізиз
Қырыкаяқ - Мноғоножка - 
Мугіаросіа
Лашын-Сокол-сапсан- 
Ғаісо реге$гіпиз
Л емм ин г-Л 
еммпнг-Ьеттиз
Маймақ қаз-Гагарка- 
Ріщиіпш ітреппіз
Майшабақ - Сельдь - 
Сасіиз
Мамық қаз- Гага- 
Зотаіегіа тоіііззіта
Мамыр заузақоңызы- Майский жук- 
Меіоіопіһа теіоіопіһа
Меңіреуқұр-Глухарь- 
Теігао иго$аІНз
Мэлін (сабаншы)- Манул- 
Ғеііз тапиі
Моманай- Цокор- 
Муозраіах
Монгол жорға торғайы- Саксаулная сойка монгольская-
Расіосез һепсіегзопі
Мөңке- Карась- 
Сагаззіиз сагаззіиз
Мұнтазкүс-Чистики- 
Аіцае
Мшанкылар- Мшанки- 
Вгуоюа
Мысык тұкымдасы-Кошачьи- 
Ғеіісіае
Мысықторғайлар- Иволговые- 
Огіоіісіае
Норвеі лемминг-Лемминг Норвежский- 
Ьеттиз Іеттиз
Оңғақ- Линь- 
Тіпса ііпса
Оркояи- Заяц русак 
-Ьериз еигораеиз
Орман қаракасы- Соня лесная- 
Огуотиз пііейиіа
Орман қарға- Сойка- 
Саггиіиз §1апсіагіш
Орман тоқалтісі туысы- Лесные полевки- 
Сіеіһгіопотуз
Орман тышқаны- Мышь лесная- 
Яуһітш зуіуаіісш
Офиур- Офиуры - 
Орһіигісіа
Өлексежегі қоңыздар- Жуки- мертвоеды- 
Шрһі&ае
Орнекті абжылан-Полоз узорчатый- 
Еіарһе сііопе
Пайыз- ІЦегол обыкновенный- 
СаЫиеІіз §аг4иеІіз
Патшабалық- Форель- 
Заіто ігиііа/агіо
Перипатус- Перипатус- 
Регіраіш
ІІоляр каркьшдак шагаласы - ГІолярная крачка - 
Зіегпа
200

рага&таіа
V
Пржевальский жармаскысы- Сцинковый геккон 
Пржеваяьского- 
Тегаіозсіпсиз рпемаізкіі
Пржевапьский жылкысы- Лошадь Пржевальского - 
Едииз
саһаііиз
Сазан- Сазан- 
Сургіпиз саргіо
Сайрауықгар-Дроздовые(пеночки)- 
ТиЫиІае
Самыркеш-Кедровка- 
Ш ф а% а сагуосаіасіез
Сандуғаштар- Славковые- 5
уһіШае
Саршұнақ — Суслик - 
Сііеііиз
Сары құршаян- Скорпион- 
Виіһиз еиреиз
Сары токалтіс-Полевка 
рыжая-СІеіһгіопотуз §Іагео1из
Сары торғай тұкымдастар- Овсяницы
-ЕтЬегі^Шае
Сарыбас жылан- Уж обыкновенный- 
Щ$гіх паігіх
Сарыбауыр лемминг-Лемминг желтобрюхий-І^т/ям^
сһгузо£азіег
Сарыбауыр шымшық- Синица болыпая- 
Рагиз т й рг
Сарыкүзен- Колонок- 
Мизіеіа зіЬігіса
- Сасық күзен - Хорек степный - 
Мизіеіа еуегзтаппі
Сарықүрсақ абжылан- Полоз желтобрюхий- 
Соіиһегіщиіагіз
Сауытты кенелер- Панцирные 
клсищ-Огіһаіеі
Саяқ шегірткелер-Кобылки- 
Асгиіиіае
Секіргіш қосаяқ- Тушканчик - прыгун- 
АПасіа§а зіһігіса
Сібір бақасы- Ляг> шка сибирская- 
Капа атигепзіз
Сібір лемминг-Лемминг сибирский- 
Іеттиз зіһігісиз
Сілеусін- Рысь- 
һупх Іупх
Скунс- Скунс- 
Мерһіііз терһіііз
Содырғылар- Завирушковые- 
РгипеІШае
Сойд акті сті л ер( моржд ар)-Моржовые- 
ОАоЪеп Мае
Сокыртышқан- Слепыш- 
Зраіах
Солтүстік бүгысы- Северный олень- 
Кап$і/ег іагапсіиз
Сона- Слепни- 
ТаЬапі(іае
Сусар- Куница - 
Магіез тагіез
Сутіл- Палтуса- 
Аіһгезіһез
Суык торғай- Снегирь обыкновенный- 
Руггһиіа руггһиіа
Сүген қоңыздар түқымы-Жуки-дровосеки-С^гйшЬусі/л^
Сүйемші көбелектер- Пяденицы- 
СеотеігіАае
Сүйіртүмсык бақа-Лягушка остромордая- 
Капа агуаііз
Сүр жылан-Гадюка обыкновенная- 
Үірега \егиз
Сүр кесел- Варан серый - 
Уагапиз %гізеиз
Сұр кесіртке-Ящерица прыгкая - 
Ьасегіа а ф із
м
201
\

Сұр қаз- Гусь серый -
Апзег апзег
Сұр құрбақа- Жаба серая- 
Ви/о Ьи/о
Сұр тоқалтістер туысы-Полевки -
Місгоіиз
Сұрқұр- Рябчик
-Вопаза Ьопаза
Сымыр- Червец- 
Соссоиіеа
Тазқара- Черный гриф- 
Ае%уріи$ топасһиз
Тайга жөлек кенесі-Таежный клещ- 
Іхосіез р егш іса ш
Тақгамұрт қоңыздар-Пластинчатоусые жуки- 
ЗсагаЬаеиІае
Тақыр батбаты- Круглоголовка такырная- 
Рһупосерһаіт
һеііозсориз
Талма (балық) — Голец обыкновенный — 
ЗаІуеШпт
Т алшықтылар- Жгутиковые- 
Ма&щорһога
Т аңқышаяндар-Крабы-£і7/шЛг/ае 
Тарпан- Тарпан степной- 
ЁщиШ ^теііпі
Тасбақа- Черепаха- 
Тезішііпез
Тасшыбжық- Каменка обыкновенная- 
Оепапіһе оепапіһе
Теңбіл сарышұнақ- Суслик крапчатый- 
Сііеііиз зшіісиз
Теңіз жұлдызы- Морская звезда - 
Азіегоісіеа
Теңіз қояны(тұлен)- Морской заяц(тюлень)-£п£яа*/ш$ 
ЬагЬаіш
Теңіз үйрегі-Морянка- 
Сіапсіиіа һуетаііз
Теңіз табақшасы- Морская блюдечка- 
Раіеііа
Тиін- Белка- 
Зсіигш үиІ%агі$
Тікентерілілер- Иглокожие- 
Есһіпосіегташ
Тоқалтістер-Полевки- 
Місгоііпае
Тоқылдақтар- Дятловые- 
РісШае
Томпыш шымшық- Синица-пухляк- 
Рагш топіапш
Төрт саусақты құйрықты бақа-Четырехпалый 
тртон-НупоЬіш
кеу$егІіп§і
Тундра ақку ы- Лебедь тундровый
-Су$пш Ьемгіскіі
Түз бозторгайы- Жаворонок полевой- 
АкиШа агчеюіз
Түйе тұқымдастар- Верблюдовые- 
СатпеІШае
Түйеқұлақтар- Пищуховые- 
ОсһоіоШае
Түйеқұлақшы аю- Медведь- пиіцухоед- 
ІІгзш ргиіпозш
Түкті ара- Шмель- 
ВотЬш
Түктібүйі- Сольпуга- 
8оІі/и§ае
Түлен(итбалық)- Тюлень- 
Рһосісіае
Түлкі- Лисица- 
Үиірез ш ірт
Түтікшеқұрт- Трубач - 
ТиЬі/ех іцЬі/ех
Убак- Саджа(копытка)- 
Зугтһаріех рагсШохш
Үкі — Филин - 
ВиЬо ЬиЬо
Үлкен ала тоқылдақ-Дятел большой пестрый- 
РісоШез пиуог
202

Үлкен косаяк- Туінканчик большой- 
А11асіа§а та}от
Үлкен кұмтышкан- Песчанка большая- 
КһотЬотих орітш
Үршықсап кесіртке- Веретеница- 
Ап^іиз /га^аііз
Үшар- Летяга- 
Ріеготух \о к ш
Ханқызы қоңыздары- божьекоровки- 
СоссіпеІІШае
Харза- Харза- 
Магіев /Іст^иіа
Шағала тұқымдастар-Чайковые- 
Ьагиіае
Шалгын көбелегі- Луговой мотылек- 
Ьохо5(е§е зіісіісаііз
Шалқан аккөбелегі- Репная белянка- 
Ріегіз гарае
Шаянтэрізділер- Ракообразные- 
Сгизіасеа
Шежеқұстар- Корольковые- 
Ке§иІиіае
Шекілдек- Чечетка- 
Асапіһіз {Іаттеа
Шекшектер- Кузнечики- 
Теііі§опШае
Шиебөрі- Шакал- 
Сапіз аигеиз
Шикылдактар- Пищуховые- Сейһіісіае 
Шилан-Цикада- 
СісаеіШае
Шіл-Куропатка серая- 
Регсііх регеііх
Шолақ кұйрық жертесер- Короткохвостая бурозубка- 
Віаппа
һгеуісашіа
'
Шоқцаргұмсық мұнтазкұс - Тупик -
Ғгаіегсиіа агсііса
Шортан- Щука- 
Езох Іисіш
Шөпбақа-Лягушка травяная- 
Капа іетрогагіа
Шөре шымшық- Синица московка- 
Рагиз аіег
Шұбар батбат-Круглоголовка разноцветная - 
Рһгупосерһаіиз
хегзісоіог
Шұбар шымшық - Синица пестрая - 
ҒгіщШа соеІеЬз
Шыбыншы торгайлар- Мухоловки- 
МизсісарШае
Шыппшқ- Чиж- 
Бріпиз зріпиз
Шыртылдақ қоңыздар- Жуки-щелкуны- 
ЕІаіегіЛае
Шыршашыл қайшауыз-Клест-еловик-І*ша 
сигуігозіга
Ызылдақ коңыздар- Жуки-жужелицы- 
СагсіЬкіае
Ымырттың жирен жарганаты- Вечерница рыжа
я^усшіиз
посШІа
Энхитрейд- Энхитрейд- 
ЕпсһуігаеЫае
203

1. Андрианова Н.С. Экология насекомых (курс лекций). 
Издательство 
МГҒ, 
1970
2. Блинников В.И. Зоология с основами экологии. М. 
«Просвещение», 1990
3. Второв П.П., Дроздов Н.Н. Биогеография. М., «Владос», 2001
4. Гиляров А.М. Популяционная экология. Издательсіво МГУ, 1990
5. Гиляров М.С. Особенности почвы как среды рбитания и ее 
значение в эволюции насекомых. М.-Л., Изд-во АН СССР, 1990
6. Гиляров М.С., Криволуцкий Д.А. Жизнь в почве М., 
«Молодая гвардия», 1995
7. Жан Анри Фабр. Жизнь насекомых. М., «Учпедгиз» 1961
8. Кашкаров Д.Н. Основы экологии животных. Л.: Учпедгиз.,
1945
9. 
Лебедева Н.В., 
Дроздов 
Н.Н, 
Криволуцкий 
Д А . 
Биологическое разнообразие. М. «Владос», 2004
10. Лопатин И.К. Функциональная зоология. Минск «Высшая 
школа», 2002
11. Мантейфель Б.П. Экология поведения животных. М. 
«Наука», 1980
12. Меннинг О. Поведение животных (вводный курс). М. 
«Мир», 1982
13. Наумов Н.П. Экология животных. М. «Высшая школа», 1963
14. Потапов И.В. Зоология с основами экологии животных. М.: 
Издательский центр «Академия», 2001
15. Рыков Н.А. Зоология с основами экологии животных. М.;
Просвещение, 1981
16. Слоним А.Д. Экологическая физиология животных. М.; 
Высшая школа, 1971
17. Троян П. Экологическая биоклиматология. М.: Высшая
школа, 1988
18. Чернова Н.М., Былова А.М. Экология. М.; Просвещение,
1981
19. Чернов Ю.И. Природная зональность и животный мир суши.
М.: Мысль, 1973
20. Шилов И.А. Экология М.: Высшая школа, 1998
21. Шмидт-Нильсен К. Животные пустынь. Физиологические 
проблемы тепла и воды. Перевод с английского. Л.: Наука, 1972
22. 
Щукин 
И. 
Экология для 
ст>дентов вузов. 
Серия 
«Шпаргалки». Ростов н/Д., «Феникс», 2004
23. Аіізоп Ь. В. Есо1о§у оГ 8оі1 Ог§апІ8Ш8. Ьошіоп., “НЕВ”, 1978
204

МАЗМҮНЫ
Алғысөз...............................................................................................................
1 Жануарлар экологиясының қысқаша тарихы............................................
2 Ортаның экологиялық факторлары.............................................................
2.1 Факторлардың алуантүрлілігі...................................................................
2.2 Экологиялық факторлардың әсер етуінің негізгі заңдылықгары........
3 Қоршаган ортаның жагдайына жануарлардың бейімделуі......................
3.1 Температура факторының жануарларга эсері........................................
3.1.1 Температура факторьша жануарлардың бейімделуі...........................
3.1.2 Салқын қанды жануарлардын дамып-жетілуіне температураның
эсері.....................................................................................................................
3.2.Ылгалдылық, оның жануарларга эсері....................................................
3.2.1 Қүрлық жануарларының ылгал теңестігін реттеу жолдары..............
3.3 Жарықгың жануарларга эсері....................................................................
3.3.1 Көрінетін жарық спектрі..........................................................................
3.4 Факторлардын біріккен эсері.....................................................................
3.5 Жануарларга жер бедері мен су түбінің эсері.........................................
3.6 Жануарларга биотикалық факторлардың эсері.......................................
•3.6.1 Жануарлар мен өсімдіктердің экологиялық байланысы.....................
4 Негізгі тіршілік орталары жэне жануарлардың тіршілік ортасына
бейімделуі...........................................................................................................
4.1.Су жануарларының экологиялық сипаты.................................................
4.1.1 Тіршілік ортасы тұргысында судың экологиялық ерекшелігі..........
4.1.2 Жануарлардың судатіршілік етуге бейімделуі...................................
4.1.3 Су жануарларының тыныс алу ерекшеліктері.....................................
4.1.4 Судың тұздылығы, оның су жануарларына эсері................................
4.2 
Топырақга 
тіршілік 
ететін 
жануарлардың 
экологиялық 
ерекшеліктері......................................................................................................
4.2.1 Жануарлардың тіршілік ететін ортасы тұрғысында топырақтың
сипаты....................................................................... ..........................................
4.2.2 Топырақ жануарларының экологиялық топтары, олардың 
топыраққа әсері............................................................................................ .....
4.3 Жер бетіндегі ауалы ортада тіршілік ететін жануарлардың 
экологиялық ерекшел іктері.............................................................................
4.4 Тірі ағзалар - жануарлардың тіршілік ортасы.......................................
5 Жануарлардың түраралық жэне түрішілік қарым-қатынасы...................
5.1 Жыртқыш пен жемтік жануардың өзара қатынасы...............................
5.2 Паразит пен иенің өзара қатынасы...........................................................
5.3 Жануарлардың қорктену жолдары, қоректік карым-қатынас.............
6 Жануарлар тіршілігіндегі мезгідцік өзгерістер.........................................
7 Жануарлардың тіршілік нысаны.................................................................

■
8 Жануарлар популяциясы..................................................................................... 113 1
8.1 Популяция туралы мағлұмат...................................................................... .....113
8.2 Популяцияның жіктелуі................................................................................... 114
8.3 Популяцияның кұрамы жэне құрылымы................................................. ..... 118
8.3.1 Популяцияның жыныстық құрамы..............................................................119
8.3.2 Популяцияның жастық құрамы................................................................... 122 ,
8.3.3 Популяцияның кеңістіктегі құрылымы................................................ ......124
8.3.4 ІІопуляцияның генетикальщ құрылымы............................................... .....127 
.
8.4.Популяцияның өзгермелі көрсеткіштері.................................................. .....131
8.5 Жануарлардың өмірінің ұзақтығы мен өміршеңдігінің погіуляцияға 
маңызы.................................................................................................................. .....137
8.5.1 Демографиялык кесте, оның маңызы.......................... ...............................139
8.5.2 Демоғрафиялық кесте бойынша популяцияның өсім карқынын 
есептеу тэсілі............................................................................................................ 142
9 Жануарлар кауымдастығы...................................................................................144
9.1 Жалпы мағлұмат................................................................... ....................... .....144
9.2 Биоценоздың құрылымы................................................................... ...............146
Ю.Географиялық 
белдемдерде 
қалынтасқан 
жануарлар
қауымдастығының негізгі сипаттары................................................................... 151
10.1 Арктикалық шөл белдемінің жануарлар қауымдастығы..................... .....151
10.2 Тундра белдемінің жануарлар қауымдастығы............................................157
10.3 Орман белдемінің жануарлар қауымдастығы.............................................164
10.3.1 Қылқан жапырақты орман белдемшесі............................................... .....164
10.3.2 Қоңыржай климатты өлкенің жапырақгы орман белдемшесі........ ..... 172
10.4 Далалық белдем жануарларының кауымдастығы жэне олардың 
экологиялық сипаты........................................................................................... ..... 179
10.5 Шөл белдемі жануарларының қауымдастығы жэне олардың
экологиялық сипаты........................................................................................... ..... 185
Өсімдіктердің қазақша, орысша, латынша аттарының сөздіғі.................... .....193
Жануарлардың қазакша, орысша, латынша аттарының сөздігі....................... 195
Әдебиеттер........................................................................................................... ..... 204
206

Үлыкиан Кдманүлы
Ж АНУАРЛАР ЭКОЛОГИЯСЫ
Оку күралы
Техинкалык реяактор Г.И. Сейтачмстова 
Жауапты хатшы А.Т. Сулеймеиова
Басуга 20.11.2009 ж.
ӘрІП ТүрІ ТІШС8.
Пішім 29,7 х 42 
%.
ОфсеттІк каіич. 
Швртты баспа таба» ы 10,57 Іаралымы 500 дана
Тапсырыс № 1077
«КЕРЕКУ * Баспасы 
С.Торайғыров атындагы 
I Іавлолар мемлекеггік унивсрситеті 
140008. Павлодар к.. Ломов к., 64
207

Қаман ҮЛЫҚПАН
Биология ғылымдарының 
д о к т о р ы , п р о ф е с с о р ,
М о н ғ о л и я н ы ң П е д а г о г и к а
Ғ ы лы м дары А кадем и ясы н ы ң
академигі. Монголияның үлттық 
университеті мен М.В.Ломоносов 
атындағы Москва Мемлекеттік 
университетінің аспирантурасын 
б і т і р і п , Р е с е й Ғ ы л ы м
Академиясының А.Н.Северцов 
а т ы н д а ғ ы Ж а н у а р л а р д ы ң
эволюциялық мо^фология және
э ко л о ғ и я и н с т в т у т ы н ы н
до к г о р анту р а с ы я д а ака д е м т к 
М . С . Г и а я р б в , п р о ф е с с о р
Б . Р . С т р и г а ң о в а л а р д ы ң
г 
жетекшілігімен қызмег атхарған.
Жалпы биология, энтамология, экология, топырақ 
' зоолог 
іія с
ы. омыртқасьвдар зоологиясы сапасындз 40 • гая астам 
жьіЛ гылымг: зерттеу я

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: