Жануарлар экологиясы
(ТуІороЛа) қатарына жататьш түйелер (Сатеіиіае)
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- (Сатеіиз сіготесіагіиз)
| (ТуІороЛа)
қатарына жататьш түйелер (Сатеіиіае). Екі өркешті түйе (Сатеіиз Ьасігіапиз) Монғолияда, Қазақстанда жэне Орта Азияның солтүстік өлкелерінде өсіріледі. Оның монғолша хавтагай немесе түйекиік деп аталатын табиғи тағы күйдегі жабайы түрі Монғолияның оңтүстігіндегі Гобидің шөлінде мекендейді. Хавтагай немесе түйекиіктер XV ғасырға дейін Гобидан бастап Орта Азия, Қазақстанның оңтүстік өлкелеріне дейін өріс алып кең таралғанын казбадан табылған олардың сүйектері дэлелдейді. Жалғызөркеш түйе немесе нар түйелер (Сатеіиз сіготесіагіиз) Африкада жэне Орта Азияның оңтүстік бөлігінде тек қолға үиретілген к\йде ғана кездеседі. Әдетте сүтқоректі жануарлар денесіндегі судың 20%>-нан айырылса өледі, ал түйелер денесінің суынын 40%-ын кеміткенде 191 ғана өлімге ұшырайды. Түйенід тағы бір ғажайыбы — денесішң температурасын реггеу кабілеттілігінде. Баска с\ткоректі жануарлар тәрізді түйе де ыстық кезде терлеу аркылы денесінің ішкі ыстығын сьфтка шығарып салқындайды. Бірак басқа жануарлар денесінің қызуы 37-37,5 ғрадусқа жеткенде-ақ терлей бастайды. Ал түйе денесінің температурасы 40-41 ғрадусқа жеткенше терлемейді. Бүл да түйенің денесіндеғі суды (ылғалды) тез буландырмай, үнемді жүмсауға кабілеттілігінің дәлелі. Қорыта келгенде шөл жануарларына төмендегідей ерекшеліктер тән: 1) ылғалдың, судың тапшылық жағдайында тіршілік ететіндіктен шөл жануарларының барлығы денесінің ылғалын қандай да бір жолмен үнемдеуге бейімделген; 2) қыста үзақ үйқыға кететін және жазғы ыстык, қуаң кезде де анабиоз күйге түсіп, бүйығып өткізетін жануарлардың иеленетін үлесі мол; 3) үрпақ шашып көбеюінде маусымдық көрініс айқын байкалады: тек ылғалды, жылы маусымда ғана жаппай көбейеді; 4) қыста үзақ үйқыға кетіп жатып қалмай белсенді тіршілік ететін жануарлардың ішінде қысқа арнап азық қорын жинап сақтайтын жануарлар көп кездеседі. Міне осының бэрі шөлдің қатаң табиғатына төзіп тіршілік етуге мүмкіндік береді. 192 Ө с ім д ік т е р д ін к а з а к ш а , о р ы с ш а , л а т ы н ш а а т т а р ы н ы н т ізім і Алабұта - Марь - жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|