аналогия  деп аталады. Аналог мүшелер көбінесе бірдей ортада 109

бірдей бағытпен (конвергенция) дамыған жануарларда пайда болады. 
(біздің мысалға алған жануарларымыздың канаттары ұшу кызметіне 
бейімделіп әртүрлі жолмен пайда болғанын көреміз).
Біздің жоғарыда мысалға алған жүзетін - сүңгуір піпгінді, 
қазатын - күрт пішінді және үшатын - қанатты жануарлардың әрбір 
тобы жеке-жеке тіршілік нысаньга қүрайды. Ал бір топтың ішіндегі - 
бір тіршілік нысанына жататын жануарлар ортақ факторға, бірдей 
жолмен бейімделгендіктен эволюциялық даму барысында олардың 
пішін, кескіндерінде ұқсастық пайда болған.
Тіршілік нысанының тобынан, экологиялық топты ажырата білу
керек. Егер жануарларды олардың морфологиялык құрылысының 
ерекшелігін ескермей тек экологиялық ұксастығына сүйеніп топтаса 
ол тіршілік нысаны емес, экологиялық топтарға жіктеу болып 
табылады. Бір экологиялық топқа морфологиялық сипаты әртүрлі 
жануарлар кірісуге болады. Мысалы, қалқыма (планкгон) жануарлар 
тобьгаа дене пішіні шатыр тәрізді медузалар, таспа тәрізді немесе 
сопақша денелі тарақшалар, денесінің сырты тікенекпен жабылган 
кірпі тәріздес шаяндар т.б. барлығы бір топқа жатады. 
Топырақта 
тіршілік ететін геобионттардың экологиялык тобының кұрамына 
жәндіктердің құрт пішінді дернәсілдері, аягы топырақгы қазуға 
бейімделген бұзаубастар, жіп тәріздес жіңішке денелі қырыкаякгылар, 
домалақша денелі сауытты кенелер кіреді. Экологиялык бір топтың 
құрамына осылайша бірнеше тіршілік нысанына карасты жануарлар 
кірісуге болады. Сонымен қатар бір тіршлік нысанының құрамына 
бірнеше экологиялық топтың жануарлары қатысатын кездер де аз 
емес. Мысалы топырақты қазып жер астында тіршілк ететін қазушы 
геобионт тіршілік нысанын құрайтын қоңыз, бұзаубас, іпиландардың 
біреуі 
ылгалды 
топырақгы 
сүйетіндіктен 
гигрофильдердің 
экологиялық 
тобына, 
екіншісі 
ылғалы 
орташа 
топырақты 
сүйетіндіктен мезофилдердің экологиялық тобына, үшіншісі шөлдің 
құрғак құмында тіршілік ететіндіктен ксерофильдердің экологиялық 
тобына жатады. Міне, бүдан экологиялық топ және тіршілік нысаны 
деген ұғымдар екі басқа екеніне көз жеткіздік.
Енді 
«тіршілік 
нысаны» 
және 
«систематикалық 
топ» 
ұғымдарында 
қандай 
айырмашылық 
барына 
токгалайық. 
Систематикалық бір топқа жататын (кластас, қатарлас, түзо>імдас) 
жануарлар көбінесе тіршілік нысанының кең аралған бір гана тобын 
түзеді. Мысалы балықгардың басым көпшілігі тіршілік нысанының 
«сүңгуір пішінділер» тобына, бунақ құрттар - құрт тәрізділер тобына 
жатады. Бірақ систематикалық бір топқа жататын жануарлар әрдайым 
тіршілік нысанының бір ғана тобын құрай бермейді. Систематикалык
110

(таксономиялық) жіктеу бойынша бір тонка жагатын жануарлардың 
ішіңде тіршілік нысаны бойынша әртүрлі топқа жататыңдары да 
біршама кездеседі. Айталық балыктардың көпшілігі сүңгуір пішінді 
болганымен ішінара су түбінде 
мекендейтін жалпақ пішінділері 
(түтасқанат, іүйетабан), калқыма тіршілк ететін доп тәрізді домалақ 
пішінділері (сауытгы балық), судың айдынында жүзіп, түбінде 
бауырымен жоргалап 
қозғалатын жылан тәріздес пішінділері 
(жыланбалық) т.б. таңғажайып кейіп - кескінділері де кездеседі. 
Күстардың ішінде қанаты толық жетілмеген, жер бетінде жүгіріп 
қозғалуға гана бейімделген (түйеқүс, киви), канаты ескек тәріздес 
жүзгіш күстар (пингвин) қатарлы үшу кабілетінен айрылғандары 
кездеседі. 
Бакалшағы 
бүратылған 
күрсақаякты 
ұлулардың 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: