Жануарлар экологиясы
Жануарлардың тірпшгік нысаны
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
| 7. Жануарлардың тірпшгік нысаны
Биолоғиялык эколоғиядағы өзекті мәселенің бірі - «тіршілік нысаны» туралы ұғым. Тіршілік нысаны деғеніміз сыртқы ортаның жалпы жағдайына жануарлардың бейімделғен бағытын (жобасын) көрсететін олардың сыртқы морфолоғиялық кескіні. Биоценозда иеленетін эколоғиялық куысы ұқсас болуына байланысты ұқсас факторлардың сұрыптауына тұсіп, морфолоғиялык жэне эколоғиялық ортак сипаттарға ие болған жануарлар олардың шығу тегі басқа болуына карамастан бір тіршілік нысанын кұрайды. Яғни бір тіршілік нысанына жататын жануарлардың сыртқы ортаға бейімделғен морфолоғиялык сипаттары және мінездік ерекшеліктері ұқсас болады. Басқаша айтқанда бірдей табиғи сұрыптаудан өтудің нэтижесшде факторлардын эсеріне ұқсас бағытта бейімделіп, морфолоғиялық жэне эколоғиялық ұқсастыкка ие болған жануарлар тіршілік нысаньшың белғілі бір тобын құрайды. Бір тіршілік нысанына жататын жануарлар жакын туыстас болуы да, ешбір туыстық қатьшасы жоқ, шығу тектері басқа- басқа болуы да мүмкін. Демек, тіршілік нысан тобына жіктеп бөлу үшін олардың систематикалық қандай топқа жататыны ескерілмейді, морфолоғиялық жэне эколоғиялық бейімделуінің ' ұқсастығына негіздеп, тіршілік нысанының эртүрлі топтарына ^ і І ГТРГГСЯяЬ _ - ^ Л ||и д В З К Н | Тіршілік нысаны туралы ұғым тек жануарлар эколоғиясы саласында ғана колданьшмайды. Бұл - жалпы биолоғиялық кең шенберлі ұғым, барлық тірі орғанизмдер сыртқы ортаға бейімделген негізғі бағытына сэйкес тіршілік нысаны жүиесін түзуғе қатысады. Тіршілік нысаны туралы қағида физиолоғия, филоғенетика, эволюциялык теория, популяішялык эколоғия, эколоғиялық жүйелеу, биоценолоғиялык зерттеу саласында кенінен колданылады. Тіршілік нысаны туралы ұғымның дамуына эволюциялық дамудың неғізгі факторы табиғи сұрыптау құбылысында екенін жан- жақты дэледдеғен Ч.Дарвиннің ілімі үлкен ықпал көрсетті. Дарвин табиғи сұрыптаудың нәтижесінде туыстас жақын түрлердің арасында айырмашылык пайда болып жақын түрлер алшактау (дивергенция) жолына түсіп қана коймайды, сонымен катар егер тіршілік ортасының ұқсас жагдайында бірге өмір сүріп, тіршілік ету үлгілері ұксас болса туыстык катынасы жок агзалардың да сырткы пішін, кескініңде жэне 103 мінезінде ұқсастық пайда болатынын (конвергенция) жан*жакты татдап дәлелдегені белгілі. Туыстық қатынасы жоқ агзалардын сыртқы кейіп - кескіні конвергенциялық жолмен ұқсастану туралы ілім өсімдік пен жануарлардың морфологиялық, экологиялык бейімделу ерекшеліктерін зерттеген кейінгі галымдарга теориялык негіз ретінде үлкен әсерін тигізді. Алғаш XIX ғасырдың басында неміс галымы А. Гумбольдт тіршілік нысаны туралы қагиданың ғылыми негізін калады. Ол өсімдіктерді тіршілік нысаны бойынша экологиялык топтарга бөліп, оны әлемнің әртүрлі бөліктерінің өсімдік жамылгысын сипаттау жүмысына қолданды. Ал жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|