Жаратылыстану Факультеті
жүктеу/скачать 84,52 Kb.
|
ТЕМПЕРАМЕНТ
| Қабілеттер түрлері:
1. Табиғи (табиғи) - мұндай қабілеттер, ол үшін, біріншіден, жақсы туа біткен бейімділік қажет, екіншіден, негізінен осындай бейімділік негізінде қалыптасатын және дамитын қабілеттер. Білім мен тәрбие, әрине, бұл қабілеттердің қалыптасуына оң әсер етеді, дегенмен олардың дамуында қол жеткізуге болатын соңғы нәтиже адамның бейімділігіне байланысты. Мысалы, егер адам туылғаннан бастап ұзын болса және нақты, үйлестірілген қозғалыстарды дамытуға бейімді болса, онда басқа нәрселер тең болған жағдайда, ол өзінің спорттық қабілеттерін дамытуда үлкен жетістіктерге қол жеткізе алады (мысалы, ондай бейімділігі жоқ адаммен баскетбол ойнауда). 2. Әлеуметтік шартталған (ие болған) - қабілеттер, олардың қалыптасуы мен дамуы адамның туа біткен бейімділігіне қарағанда, оның білімі мен тәрбиесіне көбірек тәуелді. Бұл, мысалы, ұйымдастырушылық қабілеттер, коммуникативті қабілеттер, адамдар арасындағы қоғамдағы дұрыс мінез-құлыққа байланысты қабілеттер және басқалар. Алынған немесе әлеуметтік шартталған - бұл кәсіби қызметтің әртүрлі түрлерін жүзеге асырумен байланысты адамның жоғары қабілеттері. Алайда, олардың дамуының организмге немесе қоршаған ортаға тәуелділігі туралы мәселе әлі де ашық. Басқа нәрселер тең болғанымен, мұндай қабілеттер кейбір адамдарда басқаларға қарағанда тезірек және жақсырақ дамитыны байқалды, бұл осы қабілеттерді дамытуға туа біткен бейімділіктің бар екендігін көрсетеді. Сонымен қатар, бұл бейімділіктер әлі зерттелген жоқ. 3. Жалпы қабілеттер, олар дами алады және барлық адамдарда бар, оларда әр түрлі дәрежеде дамыған болады. Сонымен қатар, жалпы қабілеттерге адамның қатысуымен көптеген іс-әрекеттің көптеген түрлерін жеңе алатын қабілеттер жатады. Жалпы сөздің көрсетілген мағынасында, мысалы, адамның ақыл-ой және қимыл-қозғалыс қабілеттері. 4. Арнайы қабілеттер, біріншіден, барлығында емес, тек кейбір адамдарда болады, екіншіден, мұндай қабілеттердің көмегімен адам тек белсенділіктің ерекше түрлерімен ғана күреседі және басқа қызмет түрлерімен күресуге қабілетсіз. 5. Заттық - жансыз заттармен байланысты әр түрлі қызмет түрлерінде көрінетін қабілеттер. Бұл адамның нақты материалдық объектілермен әрекеті (оларды жасау, жөндеу), белгілер жүйесімен және әртүрлі белгілермен жұмыс (тіл, ғылыми белгілер, сурет және т.б.), идеалды объектілермен (идеялармен, бейнелермен және т.б.) манипуляциялар болуы мүмкін. 6. Коммуникативті - бұл әртүрлі өмірлік жағдайларда әр түрлі адамдармен қарым-қатынас жасау дағдылары мен қабілеттерінде көрінетін қабілеттер. Оларға, мысалы, шешендік және ұйымдастырушылық қабілеттер, сондай-ақ көшбасшылық, сендіру, ұсыну қабілеттері жатады. Қорытынды Темперамент 2-5ғасырдан бері ғылыми ойды қызықтырған мәселелердің бірі.Оған деген қызығушылықтың төркіні – адамдар бойында болатын дара өзгешеліктер.Әр адамның жан дүниесі өз алдына бір болмыс.Оның қайталанбастығы,бір жағынан,адам тәнінің биологиялық және физиологиялық құрылымы мен дамуына байланысты болса,екіншіден – әлеуметтік ерекше байланыстар мен қатынастарғанегіз бола алынан. Сонымен,теммперамент – бұл адамның психикалық әрекетінің динамикасын айқындайтын дара қасиеттердің жиынтығы.Ал қасиеттер іс әрекеттің барша түрінде мазмұн,мақсат,сеп-үрткілерге тәуелсіз,бірдей сипатта көрініс береді,ересек шақта да өзгерісіз тұрақталады.Психикалық қасиеттер өзара байланысқан келумен,белгілі темпераменттипіе негіз болады.Темперамент типінің нақты көрінісі сан алуан.Олар тек ырттай әрекет-қылықта ғана емес,сонымен бірге барлық психикалық құбылыстарда:сезімде,ниет пен әрекетте,ақыл-ой жұмысында,тілдесу ерекшеліктерінде т.б байқалады. Темперамент адамның биологиялық сипатынан көрінеді.Адамдар арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар:эмоция тереңдігі,қарқындылығы,тұрақтылығы,ауыспалы-көзалғыштығы – бәрі осы темперамент табиғатымен түсіндіріледі.Дегенмен,осы күнге дейін темперамент мәселесіні шешілмеген,талас-тартысы қырлары баршыық. Пайдаланылған әдебиеттер 1.Аймауытов Ж.Психология.Алматы 1995 2.Жарықбаева Б.Қ.Психология.Алматы 1993 3.Тәжбаева Т.Жалпы психология.Алматы 1991 жүктеу/скачать 84,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|