«Жас химиктер» сайысы (7 «а,в» сыныптар арасындағы сайыс) Жоспар

1. 
   Таныстыру
   
2. 
   Кім жылдам?
   
3. 
   Сұрақ-жауап
   
4. 
   Химиялық жұмбақтар
   
5. 
   Полиглот ойыны
   
6. 
   Тәжірибе жасау «Қызықты тәжірибелер»
   
7. 
   Кім тез? – топбасшылармен сайыс (қиылған периодтық жүйені жинау)
   
8. 
   Элементтер туралы мақал-мәтелдер
   
9. 
   Қорытынды
   

Көңілді тапқыштар, білімділер,

Бар өнерін алдарыңа салады.

Кім білімді, көп оқыған болса егер,

Бүгінгі күн жеңімпазы болады.

Сайысқа түсуші 2 топқа, сабырлылық, жеңіс тіледім.

Біреуінің жүрегінің түгі бар,

Біреуінің арқалап жүрген қоғамдағы жүгі бар.

Біреуінің күмбірлеген күйі бар,

Біреуінің қатты істейтін миы бар.

1. 
   Таныстару (топ басшысы өз тобының мүшелерімен бірге топтың атымен, белгісімен таныстырады)
   

І топ: «Білгір»

ІІ топ: «Білімді»

«Білгір» тобы: Білген сайын келеді біле бергім,

Біле беру емес пе тілегі елдің,

Бүгін осы сайыста жеңіске жет,

Білімді әрі білікті жас жеткіншек.

Білікті бірді жығады.

Алдағы білім шыңына,

Ең білімді топ шығады.

.

2.«Кім жылдам?» (1 минут ішінде сәйкес бейорганикалық заттардың атын,

формуласын тез жазу керек. 2 ұпай. )

1. 
   Мыс (ІІ) сульфаты (CuSO₄)
   
2. 
   Күкірт қышқылы (H₂SO₄)
   
3. 
   Кальций оксиді (CaO)
   
4. 
   Ас тұзы (NaCl)
   
5. 
   Хлор сутек (HCl)
   
6. 
   Озон (O₃)
   
7. 
   Калий бромиді (KBr)
   
8. 
   Көмірқышқыл газы (CO₂)
   
9. 
   Ауа (O)
   
10. 
    Кремний қышқылы (H₂SiO₃)
    
11. 
    Алюминий оксиді (Al₂O₃)
    
12. 
    Кальций ортофосфаты (Ca₃(PO₄)₂)
    
13. 
    Алюминий сульфаты (Al₂(SO₄)₃)
    
14. 
    Фосфор (V) оксиді (P₂O₅)
    
15. 
    Күкіртті қышқыл (H₂SO₃)
    
16. 
    Күкірт (VI) оксиді (SO₃)
    
17. 
    Күйдіргіш натрий (Na)
    
18. 
    Азот қышқылы (HNO₃)
    
19. 
    Азотты қышқыл (HNO₂)
    
20. 
    Марганец (IV) оксиді (Mn₂O₇)
    
21. 
    Кальций нитраты (Ca(NO₃)₂)
    
22. 
    Литий ортофосфаты (Zn₃PO₄)
    
23. 
    Кальций карбонаты (CaCO₃)
    
24. 
    Мырыш хлориді (ZnCl₂)
    
25. 
    Мырыш гидроксиді (Zn(OH)₂)
    
26. 
    Бор оксиді (B₂O₃)
    
27. 
    Сутек пероксиді (H₂O₂)
    
28. 
    Калий хлораты (KClO₃)
    
29. 
    Калий перманганаты (KMnO₄)
    
30. 
    Метан (CH₄)
    
31. 
    Кальций оксиді (CaO)
    
32. 
    Ас содасы (NaHCO₃)
    
33. 
    Темір (IV) сульфиді (FeS)
    
34. 
    Күміс нитраты (AgNO₃)
    
35. 
    Барий сульфаты (BaSO₄)
    
36. 
    Әк суыCa(OH)₂
    
37. 
    Темір (ІІІ) оксиді (Fe₂O₃)
    
38. 
    Көмір (C)
    
39. 
    Литий оксиді (Zi₂O)
    
40. 
    Йод (J₂)
    

1. Өмір және ақыл-ой элементі (фосфор)

2. 1869 жылы периодтың заң ашылғанда ғылымға неше химиялық элемент белгілі болды? 63

3. Меккедегі қара тас таза темірден тұрады, мұның ауада тіреусіз қалқып тұруы темірдің қандай қасиетіне негізделген (магниттік)

4. Адам темір элементі жетіспегенде қандай ауруға шалдығады (анемия)

5. Периодтық заңды кім, қашан ашты? (Д.И.Менделеев 1869 ж)

6. Үш әріптен тұратын элементтерді ата? (бор, йод, мыс)

7. Химиялық элементтер нешеге бөлінеді? (металдар, бейметалдар)

8. Адам алақанында балқитын металл (Cs)

9. Қанның құрамындағы металл (Fe)

10.Қарын сөлінің құрамындағы қышқыл (HCl)

11. Ең ауыр металл (осмий)

12.Ең жеңіл металл (литий)

13.Адам ағзасында сүйектің құрамына кіретін металл (кальций)

14. «Металдар патшасы» атанған элемент? (алтын)

15.Физикалық денелерді құрайтын нәрсе (зат)

16.Қоспаның қандай түрлері бар? (біртекті, әртекті)

17.Құбылыстардың түрлері (физикалық, химиялық)

18.Заттың бөлінбейтін бөлігі (атом)

19.Атомдардың әр түрінен тұратын заттар (күрделі заттар)

20.Атом молекулалық ілімді жасаған ғалым (Ломоносов)

4.Химиялық жұмбақтар

1. 
   Өзім газбын, менімен демаласың,
   

2. 
   Шыдасаң да алты күн ассыз мүлде,
   

3. 
   Ең жеңіл элемент саналады,
   

4. 
   Ол болмаса астың дәмі кірмес,
   

5. 
   Қыздырып соқсаң иіледі,
   

6. 
   Күміспенен апталған,
   

7. 
   «Көп» сөзінің антониміне тілсіз жауды тіркесең
   

8. 
   Осы затпен екі үйді аластайды,
   

9. 
   Ең жеңіл элемент саналады,
   

10. 
    Машин мен трактордың жаны,
    

11. 
    Аспандағы айды осы элементпен теңестіреді,
    

12. 
    Ес-түссіз адам талып қалса кейде
    

13. 
    Жер бетін күннің ультракүлгін сәулесінен қорғайды,
    

14. 
    Құрғақ жерде сақтайсың,
    

15.Сыныптан бір шықпайды

Тимесең жұқпайды.

Жәрдемісіз бұл заттың,

Оқушы сабақ ұқпайды (бор CaCO₃)

16.Салмағың бар өлшесем

Көрінбейсің көзге сен (ауа)

17. Алғашқы буыным тасқын су,

Екіншісі мал құрағындағы белгі.

Екеуі бірігіп химиялық элемент құрайды (селен)

18. Өзім темір, өзім шалбар,

Егер теріс қарай оқысаң

Болармын бірі қазба байлықтың.

Айтшы, мен сондакіммін (Сым, мыс)

19. Бірінші буыным-сұрау есімдігі,

Екіншісі – сан есім

Қос буынды біріктірсең,

Газға айналып шыға келем (неон)

Анограммадан сөз құрастырып, қазақша, орысша, латын тілінде және формуласын жазу керек.

Мірте – темір, Fe, феррум, железо

Нытла – алтын, Au, аурум, золото

Сым – мыс, Cu, купрум, медь

Үмкіс – күміс, Ag, аргентум, серебро

Озат – азот, N, эн, азот

Ынапс – сынап, Hg, гидраргириум, ртута

Тынал – алтын, Au, аурум, золото

Мірөктен – көміртек, С, цэ, углерод

Ийемнкр – кремний, Si, силициум, кремний

6.Тәжірибе

1. «Отсыз түтін» Банканың түбін тұз қышқылымен, қақпағын мүсәтір спиртімен шайып, алдын-ала дайындап қою керек, бұл заттар әрекеттескенде алюминий қою керек, бұл заттар әрекеттескенде аммоний хлоридінің ұсақ бөлшектері түтін тәрізді түзіледі.

(HCl+NH₄OH NH₄Cl+H₂O)

2.Жанбайтын орамал (спирт, орамал)

3.мыс тиынды «күмістендіру»

Тиын, Hg(NO₃)₂, фарфор табақша, ұстағыш, наждак қағаз

Мыс тиынды наждан қағазбен жақсылап тазалап, фарфор табақшаға Hg(NO₃)₂ ерітіндісін құйып, оған мыс тиынды батырады. 2-3 минуттан кейін ұстағышпен тиынды ерітіндіден шығарады. Жақсылап сумен жуады. Тиынды сүзгіш қағазбен сүртіп кептіреді. Тиынның сыртын сынап металы қаптағандықтан, ол «күміс» түске айналады.

Себебі: Hg-Cu-н кейін орналасқан, мыс Hg-қа қарағанда активті металл сандары ол сынаптың тұздарының ерітіндісінен оны ығыстырып шығарады:

Cu+Hg(NO₃)₂ Cu(NO₃)₂+Hg

4. «Жұлдызды жаңбыр» (темір ұнтағы, ұнтақталған ағаш, тигель, тұрғы, жанарғы)

Темір, ағаш ұнтақтарын салып араластырады, тигельге салады. Тигельді тұрғыза бекітіп, спирт шаммен қыздырады. «Жұлдызды жаңбыр» басталады. (Көмір жанған кезде түзілген СО₂-оның қақталған бөлігімен төгіліп тасталынады).

7. «Кім тез» қиылып тасталған периодтық жүйені тез арада жинау.

8.Мақал-мәтелдер сайысы

1. 
   Су дүниенің басы.
   
2. 
   Арпа – бидай ас екен,
   

3. 
   Алтын шірімес,
   

4. 
   Болат біз қап түбінде жатпас.
   
5. 
   Көп сөз көмір,
   

6. 
   Темірші көміршіге үйір.
   
7. 
   Ел іші алтын бесік.
   
8. 
   Болат қайнағанда шынығады,
   

9. 
   Сыйлап берген су да тәтті.
   
10. 
    Өшпейтін өмір жоқ,
    

Білім деген биік шың,

Бақытқа сені жеткізер.

Білім деген ақылшың,

Қиындықтан өткізер.

Жастықтың оты қайдасың,

Жүректі түртіп қозғамай,

Ғылымның біліп пайдасын.