- сөзжарыс: тіл, сөз өнері туралы кім көп мақал-мәтел айтады, дәйектеме сөздерге тиісті сөз немесе сөз тіркесін қойыңдар

- сөзжарыс: тіл, сөз өнері туралы кім көп мақал-мәтел айтады, дәйектеме сөздерге тиісті сөз немесе сөз тіркесін қойыңдар

2. «Мәдениет мәйегі» деген сөзге түсініктеме беріңдер,

- «ар», «ұждан», «ұят», «әдептілік» деген сөздерге түсінік беріп, осы сөздер қатысқан мақал-мәтелдер айтыңдар

- сөйлемдердегі ойды жазбаша, ауызша баяндаңдар

- «дос сыры», «үлкендер өмірінен», т.б. тақырыптың біріне адамдар арасындағы қарым-қатынас ұғымына байланысты шағын шығарма жазыңдар.

- топтық жұмыс: көп нүктенің орнына тиісті сөз қойыңдар, қанатты сөздердің «сөйлеу әдебі» тақырыбымен қандай байланысы бар, бір қанатты сөзді тақырып етіп шағын шығарма жазыңдар

- екі мәтінді салыстырып, қандай стильде жазылғанын анықтаңдар

- шығармашылық тапсырма: оқыған шығармаларыңнан ауызекі сөйлеу тіліне, әдеби жазба тілге мысалдар келтіріп талдаңдар

- пысықтауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар: сөйлеу әдебіне не жатады, жазба тіл мәдениетін игеруде қандай нәрселерді есте ұстау керек?

3. «Қарым-қатынас түрлері» тақырыбында 17 тапсырма берілген.

- қазіргі жастардың арасындағы сәлемдесуді бейнелейтін шағын оқиғалы шығарма жазыңдар

- мәтінді пайдаланып, «Баланың ата-ана алдындағы парызы» дегенге өз пікірлеріңді айтыңдар.

- рөлдік ойын түрінде: қажет деген жағдайда әңгімелесіңдер

- халықаралық қатынастағы іскерлік әдеп, этикаға, телефонмен әңгімелесудегі сөз әдебіне назар аударыңдар

4. Қорытынды сынақ- тапсырмалар

- «Қазақ тілі, оның: өткені, қазіргісі, болашағы» деген тақырыпта пікірталас ұйымдастырып , өз ойларыңды айтыңдар

- «Іскерлік қарым-қатынастағы әдеп талаптары», «Қоғам мен Мен» т.б. тақырыптардың біріне реферат дайындап, сыныпта талдаңдар

- «Сөз анасы- құлақ» деген мақал төңірегінде тыңдай білу мәдениеті жөнінде ой толғаңдар.

І бөлімде – 5- тапсырма

ІІ бөлімде- 12 тапсырма

ІІІ бөлімде- 17 тапсырма

IV бөлімде- творчестволық жұмыстар.

Уақыт мектеп мұғалімдеріне жастарды жаңа заман талаптарына сай сауаттандырып, әрі озық ұлттық дәстүр рухында тәрбиелеп, өмірге лайықты қылуын қажет етіп отыр. Бұл міндеттерді абыроймен орындау үшін, ұстаздар қауымы оқу- тәрбие жұмысына шығармашылықпен қарауға тиіс. Бұл- жазба жұмыстарына да қатысты талап.

Күні бүгінге дейін көп көңіл аударылмай келе жатқан жазба жұмыстарының бірізділігін, жүйелілігін, әртүрлі дағды қалыптастыратындай, түрлі творчестволық ізденістерге апаратындай болуын қамтамасыз ету керек. Сондықтан оқулықтардағы жаттығуларға жаңа талаптар деңгейінен қарап, жаңа технологиялық тұрғыдан орындап, жаттығуларды орындау тәсілдерін өзгертіп отыруға зер салсақ, қателіктерге жол берілмес еді.

Жаттығу жұмыстарын жүргізу барысында оқушының сезім- түйсігін, қабылдауын, зейінін, есте сақтау қабілетін, ойлау, қиялдау, болжау қабілетін, ерік-қайратын, дағды машықтарын, жауапкершілігін, дербестігін, өз бетінше ізденісін дамытамыз.

Дайын материалды талдау түсіндірмелі жаттығулар бойынша өткізіледі. Түсіндірмелі жаттығулар мазмұнына қарай ірі тақырыптар бойынша және жеке тақырыптар бойынша орындау болып екіге бөлінеді.

Орындау тәсіліне қарай түсіндірмелі талдау да екіге бөлінеді: ауызша талдау және жазбаша талдау болып. Жаттығуды ауызша талдауда мынандай методикалық талаптар қойылады:

а) оқытылып отырған материалдың өзіндік белгілері көп болмауы тиіс;

ә) тақырыптың анықтамасы сөйлем жағынан ықшам болуы қажет;

б) орындалатын жаттығудың мақсаты күрделі болмауы керек;

в) жаттықтырылатын материалдан оқушылардың жалпы түсінігі болуы абзал.

Бұндай жаттығуларды төмендегідей жүйе бойынша жүргізуге болады.

Алдымен, оқушылардың ойын бағыттау үшін тыңдап отыруын талап ету қажет. Дәптерге ештеңе жаздырылмайды. Өтілген тақырыпқа сай, жаттығулардың шартын ауызша әңгімелейді.

Мәселен, мәтінді түгел оқып шығыңдар, еріндік пен езуліктерге назар аударыңдар, мәтіндегі объектілерді ауызша атаңдар, осыған ұқсас мысалдар келтіріңдер, тақырыптың өзіндік ерекшеліктерін саралап түсіндіріңдер, анықтамасын айтыңдар.

Жаттығуды ауызша талдау арқылы оқушыларда мынандай дағдылар қалыптасады:

1. Оқушылардың білімі бекітіледі.

2. Есту қабілеті қалыптасады.

3. Сенімділік қабілеті нығаяды.

4. Байқау қабілеті дамиды.

Ауызша және жазбаша өтілетін талдау жаттығуларды жүргізу орнына қарай тақтада және орнында отырып орындау болып екіге бөлінеді. Тақтада орындау үшін сынып тақтасы мен жылжымалы тақта пайдаланылады. Тақтада тақырыптың неғұрлым қиын және күрделі түрлері орындалады.

Жаттығудағы талдаулар төмендегі тәртіппен өткізіледі:

1. Жаттығудың нөмірі жазылады, орындау үлгісі көрсетіледі.

2. Объектінің өзіндік белгілері бойынша қалай сұрыпталатыны, жазылу емлесіне байланысты заңдар қалай дәлелденетіні түсіндіріледі.

Ал орнында отырып орындалатын жаттығулардың шартын дауыстап оқып, дәлелдеп түсіндіреді.

Ауызша талдау көбінесе күрделі мақсатты объектілерді түсіндіру үшін жүргізіледі. Оқулықтағы материал бірер оқушыға дауыстап оқытылады. Оқулықтың беті, параграфтың, жаттығудың беті мен нөмірі тақтаға жазылады. Бір оқушыны тақтаға шығарып, жаттығудың шартын орындатады, бірер үлгісін мұғалім өзі жазып көрсетеді, қалғанын сыныпқа сұрақ қоя отырып, үлгісін тақтаға жаздырады.

Жазу тілі ауызша сөйлеуден кейін шықты, сондықтан да ол үнемі ауыз тілге сүйеніп отырады. Жазудың құрамына алфавит, графика және орфография енеді. Жазба тілінің өзіне тән ерекшеліктері бар. Бастауыш сынып оқушыларының жазу тілін дамыту мәселесінің күрделі екендігі белгілі, сондықтан балалардың жазу тілін дамыту үшін, алдымен оларды жазудың өзіне дағдыландырып алу керек.

Жазу дағдысының бастамасы әріптің әрбір бөлігін сызып, жүргізу арқылы жаттықтырылады. Бұл кезеңде бала басымен, бүкіл денесімен жоғары көтеріліп, төмен еңкейіп, екі жағына қисайып, неше түрлі қозғалыстар жасайды.

Жазуға үйрету методикасы тіл ғылымының ерекше бір саласы болып табылатын жазу теориясына сүйенеді. Бұл жұмыстардың мақсаты- балаларды көркем, анық, дұрыс жазуға үйретеді. Ол үшін жазуға мынадай шарттар қойылады:

1. 
   Әріптердің негізгі элементтерінің және сөз ішіндегі әріптердің бір-бірімен қашықтығы біркелкі болу керек.
   

1. 
   Сөздерді жазғанда әріптердің дұрыс жалғастырылуы қажет.
   

Мұғалім тіл құбылыстары мен жазу ерекшеліктерін анық түсіндіріп, оқушыларға сол ережелерді меңгерту тәсілдерін қарастырғаны жөн. Жазуға байланысты жаттығу жұмыстары әртүрлі факторларға негізделеді:

1. Көру, қимыл жасау факторларына негізделетін көшіріп жазу.

2. Есту арқылы қабылдауға сүйенетін мәтінді жазу.

3. Орфографиялық тапсырмалары бар жаттығулар- қалдырылып кеткен әріптерді тауып жазу немесе түзетіп жазу.

Жазу жұмыстарының бұл көрсетілген түрлері бір-бірімен тығыз байланысты, яғни таза біреуінің қолданылуы мүмкін емес. Мысалы, диктант есту қабілетіне негізделгенімен, көру қимылынсыз іске аспайды. Сондықтан жоғарыдағы сияқты топтау тек шартты түрде, жаттығудың қай түрінде мәселенің қайсысы негізгі екендігіне мұғалімдер көңілін аудару мақсатында ғана көрсетіліп отыр.

Жазу дағдысын нығайта, жетілдіре түсетін, іс жүзінде сыналған жаттығулардың негізгі түрлері мынандай: