Жазу мәселесі - А.Байтұрсынұлы оқулықтар жазу мәселесіне өте жауапкершілікпен қарады. Ол патша заманынан бастап қазақ халқы қолданып келген кириллицалық символдағы қазақ әліпбиін қолдамады. Қазақ халқының ана тілін сақтау үшін «Əліппенің» қандай символына ие болу керектігіне үлкен мән берілді. Араб жазуы негізінде қазақ әліпбиін реформалап, жүйеге келтіріп, жаңа ыңғайлы әліпби құрастырды. Осы жолда «төте жазу» пайда болды деуге болады. Оны тіпті зиялылар қауымы «Байтұрсыновтың төте жазуы» деп те атап кетті. А.Байтұрсынұлы ұлттық жазу белгісін алу кезіндегі жұмыстарға аса сақтықпен қарады, себебі қазақ ұлтының болмысын жоғалтпайтын, дыбыстық ерекшелік беретін және исламды уағыздау арқылы қолданылатын араб графикасын таңдады. Сонымен қатар, Кадим жазуының ежелгі дала ғалымдарының дамуы негізге алынды. А.Байтұрсыновты қазіргі қазақ филология ғылымында реформатор-ғалым, қазақ тілі мен әдебиетінің негізін қалаушы лингвист деп атасақ артық болмас. Ол тіл саласында бірнеше зерттеу жұмыстарын жазған.
Міржақып Дулатұлы да өз пікірін білдіреді. Ол: «Жазуды тәртіпке салу деген оңай емес. «Оқушылар сынасын» дегенде әркім басына келгенін жазатұғын болса, еш уақытта ойды бір жерге қорытып болмайды, орынды, орынсыз сын айта беру – мақсат емес», – дей отырып, Ахаңның жазу тәртібінің дұрыс екендігін алға тартады - Міржақып Дулатұлы да өз пікірін білдіреді. Ол: «Жазуды тәртіпке салу деген оңай емес. «Оқушылар сынасын» дегенде әркім басына келгенін жазатұғын болса, еш уақытта ойды бір жерге қорытып болмайды, орынды, орынсыз сын айта беру – мақсат емес», – дей отырып, Ахаңның жазу тәртібінің дұрыс екендігін алға тартады
Ахмет 1912 жылы «Айқап» журналының 4-5 сандарында өзі құрастырған «ұлттық әліпби» жобасын «Жазу тәртібі» деген атпен мақала түрінде жариялап, көпшілік талқысына ұсынады. Онда ғұлама ғалым: «Оқу керек. Оқу керек емес деп ешкім айтпайды. Сондықтан даулы нәрселер турасында жұрт бір иттифаққа келіп жеткенше, оқуды тәртіпті жолға түсіру жайындағы ойымызды жұрт алдына салалық» дейді.
Елдес Омаров жазу ережесі бойынша өз баяндамасын оқыды - Елдес Омаров жазу ережесі бойынша өз баяндамасын оқыды
1924 жылы 12-18 күндер аралығында Орынборда сьезд өтті
Ахмет Байтұрсынұлы,Әлихан Бөкейханұлы,Елдес Омарұлы, М.Дулатұлы, Х. Досмұхамедұлы,Н. Төреқұлұлы, Т. Шонаұлы
Сьезде жазу ережелері,әліпби мен қазақша пән сөздер мәселесі,ауыз әдебиеті ,бастауыш мектептің бағдарламасы,мұғалімдерді даярлау мәселелері көтерілді
11 пункт - Х ш ф һ әріптері қазақ әліпбиінен шығарылсын
- Сүйеу таяқ " а " жойылсын
- Ы тақырыпты бітеу буын ережесі бұзылсын
- Қ к ғ г әріптер мәселесі
- У мен и әріптер ережесі
- б д ғ г дыбыстары тұйықталып п т қ к болып айтылуы
- Тіл құралы бойынша дыбыстар жіктелімі
- Қазақ тіліндегі айрықша ымыра
- Демеу жалғаулықтар
- Үндестік заңына келмейтін жұрнақтар
- Сын немесе сың болу мәселесі
Нәтижесі - х ф Һ әріптері қазақша әліпбиден шығарылады
- Ч дыбысы ш ға ауысты
- Сүйеу таяқ ережесі бұзылады
- Ғ әрпі нүктесіз ғ болып жазылады
- Әліпби бойынша 24 әріп А б п т ж д р з с ш ғ қ к г ң л м н о ұ у е ы и
- Жіктелуі 5 ке бөлінді дауысты, жарты дауысты,ұяң ,қатаң , ымыралы, ымырасыз
- Д мен басталып жалғанатын жалғау,жұрнақтар –Т мен басталады
- Ы бітеу буында жазылмайды
- Сөз артынан айтылатын демеулер алдындағы сызықшасыз бөлек жазылады
- Үндестік заңына келмейтін жұрнақтар қосылып жазылады
- Сын мен сың, б мен п ережелері Тіл құралша қалды
Араб (түрік) әліпбиі
Ахмет Байтұсынұлы
Міржақып Дулатов
Елдес Омарұлы
Ишанғали
Манан
Латын әліпбиі
Нәзір Төреғұлұлы
Қазанғапұлы Қанаш
Ерғали
Достарыңызбен бөлісу: |
